Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 41, 25 March 1874 — Ka Huakai a ka Moi i Kanai. NA KO MAKOU MEA KAKAU MANAO KUIKAWA. [ARTICLE]

Ka Huakai a ka Moi i Kanai.

NA KO MAKOU MEA KAKAU MANAO KUIKAWA.

O ka la 16, he malie ia, aka nae o ka ma|ie no ke Alii meu no ke w e& polua'oia ajei. E papa pono mui ana.ka malamalama 0 ka la, me ka wela oluolu o ka hooilo, a b alieahe mai nna hoika makani kiu me ka huihui wownuhea. 1 ka hooiaa ana ae o ka mokuahi liilaueu iloko 0 ke awn, ua hoomaka aku li ia e holo iwaena konu o na ldo huro o ka le'hulehu, a me ke kam kui ]bb( mai o na pu 6 na moku kaua e ka kokoke jana,'a me ko Paowaina hoi i kahi roamao;; a oiai hoi na poe puhi ohe ma na palekai 0 hope o ka moka (malalo o ke alaBhi ana a Mr, Berger} e hookani aua i ke mele lahaj-t-ka meie no Kamehameha—e pulelo »ai aj»a aa ham&ka koweiō mawaena 0 ka moku 'a me uka—a e puakea mai ana hoi iuna 0 na i-a o na manuwa 1 na kanaka, a 0 keia mau mea a pau i ikeia, he mau mea e hiki ole ai ke hoopoina koke io. Ke holo m«roa oei ka mokuahi mawaena aku 0 aa laina kuakea ma kela a me kem aoaa o na wahi e hoike ana i ka palena papau 0 ka auku o ke awa; p i ka ihona mat hoi o na maiu o ke ahiahi.aia hoi e hele ana makou 1 ka moana |ipolipo. O ke ano«molulolea no ka hookaawiie la aaa mai ko ke ao aKa—ua makaukau e kokoio mai maluna 0 ka tnanao, ia makou i ikē iho ai o makou wale no ive hoio ngi,—<-eipi, la makou i haalela aku ai, be puulu kanika nai baaoti ke hohola mai ana i n« lima aīoha m'ahope o a pela hoi me f$akoa ia lakou. Aka, "he wahi kowa uuku no o keia ano manao ka i loko o ko m&kou poe< He oiaio ua lawa ko makou paulu i ka " Byron," e hiki ai ke puanaia mai na mamala olelo ano kaniuhu mai i

a Childe Harold— I " ī hookahi i ko« i ke kai, ae, i bookabi i koe," &ō. | Aka he f»e akamai no kekahi o makou i l ka himeni, ua iliki ae la i na kuuna mele | oanahe me ka pa koili ana a na manamana ike gita; a oma keiki puhi ohe hoi he poe puukani wale no lakou a pau i maa i ke mele ana, ua himeni mai iu lakou i kekahi I niau mele Hawaii kohaihai. Pela i hoohala iaai ko makou ahiahi, oiai e kuiu aku ana i |ka po, a ika moana akea. Ua lana malie

ke kai, a ua oluolu ka motio ana o ka moku, !•; oolaiia aole i hpopilikia nui ia makou e ka !■ poluea Hoopailua. A he pono hoi ke puana I ae i na olelo o kekahi lalani mele kaulana | mni ka peni mai a kekahi Moi haku mele : | "O ka wai ua lana malie " ! i kn hiki ana mai o ka hora no ka boi ana ! e*" hoonipoaipo," ma ka ka Moi kauoha, ua j | haawi ia ae la ke kauoha e " noho maliel"— alaila.ua haawi ia ka rula maa mau o na . moku ohua Hawaii ma ke koho ana i mea | nana e pule, (iloko o keia wa o Mr. J. £orter | ;Greeo ka mea i kohoia) a ua nonoi ia na | hoomalu ana mai o ke Akua i ka moku r mc | kona poe, a iioko o keia wa, ua ku na moa u : pau iluna a ua hilmai aku hoi me ka weheia i 0 na papale—o ka leo woie no o Ua mea puie ' i ka leo loheia. a me ka paki halailai ana o na | ale, a mo ka hoho ko-u ana o ka enegme ma- ; hu. O keia hoomanao ona, a me ka hoo- j ' maikai ana i ke Akua ua hoomau ia no ia 11 ke kaknhiaka a me ke ahiahi iloko o na wa a pau o ka huakai a ka Moi. KA IKB MOA ANA IA KAUAI. ' , I |ca wanaao o ke kakahiaka Poaiua. ua ; | ike ia aku lu na kiekiena o Haupu, he puu [ ! poepoe ma ka hema iki iho o Nawiliwili, a j I hiki aku la makou i kahi e ku ai iloko o ■ ' ke awa ma ka hora 6 o ke kakahiaka, iloko ; 1 o na hera hfe 12 mai Honolulu nei aku—a i 1 ma ka Capt, Marchaot olelo mat he I I mile | o makou i ka hora o ka holo ana mai ia po.; ! O ka loa mai Honolulu a i Kalaeioa, he 19 : ' mile, a mai laila a i Nawiliwili he 87; no-: i laila he 106 mile ka huina pau. Aole i kuu ka heleuma ma keia kaikuono, aka, mahope i 1 iho'o ka hoopae ana aku ī na ukuna, na eke ; ' leta a me na ohua (inawaena o na mea hope, ! 'o ka Lunakanawa| Harris a me k<« Loio i I Kuhina Hartwell kekahi ī lele aku, no Uo ; > malama ana i ka Aha Kaapuni ina Kauai) ua holo aku la makou i Hanalei. He kai-' kuono akea o Nawiliwili, a he wahi ku moku ' maikai. aole nae he kupono no ka wa ma-' kani Kona. Ho mou mile pokole mauka! aku o onei aia iloila i ku ai ka hale wili ko : o Lihue, ne kekahi poe ona hui, o ka hapa ! | nui o lakou eia ma Honolulu. Ua lono ia o ! | keia ka mahi ko puka pono ma na mokupuni 1 1 nei i keia wa, aka nae. ua komo no la iloko ! ! o kekahi inau anonmoni ana. He nui kema! aina iaaikai, a ua lako pono ī ka wai mui na Sua wai mai, a me na nuwai eli i hanaia tne ka luhi nui, a uie ke 1 akamai ano eneginia, n ua kiia ka wai i kahi mamao, i na puu hoi nona na inile he , l 16 ka loihi, he wai mau. Haalele makou ia Nawiliwili ma ka hora 7:40 a. m., ua UOLO PILI AINA AKD LA. No ua mile ekolu a eha paha iwalio aku, e papa lailai iho ana ka la i ka ili kai, . laumBnia, me kahi makani inoae Lulonahe mai ka akau inai. Ma ka hor<s 10:30 ua kupono inakou iwaho ae o Anaholu, a oii ka hora 11, ua kaalo ae la makou mawahoo ka luapele kahiko o Kilauea i pio, a nona mai . ka inoa o kn luapele e a nei' ina Hawaii, wahi a ka poe kahiko o Hawaii nei. Ma ka hora 11:40 ua kaalo nei ia nnkou mawaho aku o ke ahua o kekahi pupu lepo kahiko i kukuiuia o na Kukini ī ka makahiki ISI4. Mahope koke iho o ka hala ana ae o ke kiekiena i ku oi ka papu, nku la makou iloko o kekahi knikuono, a kuu ilio la ka heleuma tna ke KAIKUONO NANI O HANALKI. j Maanei i lele ai ka Moi i uka, ini ka Ura 1, me ka haawi i.i niai e na pu Alolm nlii he 21 e ko uka poe. Aole kna he ,pu maoli, aka, he m»u pauku ohia na kanaka makee «lii o Hannlei i hana ni i Jrwu

po, ua .p»oia <, paka, u« hoopihs t» i [ ka pa*j'd i. <u i»)i āu Ukpi ia'ma ke kiokiena « nanu iho .i! i li« owa'pue. I ka fuatele ' aiia mai o |<a waapu j ka mokaohi. oie ka hae kn{atinu c koweio ana. ia wa i hookani ieLiiiai ui na pu mc ka 'paewaewa aie, a ; ua nahajja liilii ne la . kela u tne keia pu a ; lilo i mau mamala wuhie, <> « ke kaoi o uu mau pu nei, he mea k«nalu.i ole, hē kui-kaoi; oākolo nui m 110 na knnaka o Hanalei, 110 ba | poe hoi 1 tnyiniuia ao e hookipa aku i ka j Moi. He l'« hoomaha ii honn mahikoeiue» i (Pnneeiille a me Waipa) a uo ua kanaka e ae a pau, nofe iakou 1 haoa r kokahiiiana 1] ftā Moi Wa i noh» t1fi» [ aoa ae i qa pu.u kiekie e kiei ihoana malana I 0 keia awaa.wa. be hae keekeo i>e kilepa ana ' iluna 0 na laau uliuli o UUa, ua hai' ia mai j ta makou o kekahi ia 0 na hae hoailona tele« i garapa he nui i kukulu ia mit na puu, a ia j makou i hiki ni i Nawiliwili, nin ia mea i ► hoaiiona ia ai inai kau wahi aku a i kekahi! 9, puni ka Mokupuni O KA HOOKIPA 1A ANA O KA MOi, } Ma Haifalot, he hnuoli nui a ene maluhia. Ma kahi kahiko 0 pae aku ai ka waa» pa, ua kukulu ia knkahi oiau papa, maluna ae 0 ba ili kai, mc lie hiio wapo la, m» ia Wahi e pae &ku ai. He pio maiuna aot> keia palai, maluna 0 ke kahua keokeo penei: "E ola ka Moi' i ke Akua-."- O tia papa o ka wapo mai hahakui aku a hiki i uka. ua uhi ia i ke akuukai. a ua laina ia hoi na aoao me na kthnu lehua uia a me ka melemele i' laweia mai kuahiwi mai, a he alanui nani i maoii 0 ka liana anu. 1 ka wa ī keeln ai ka j Moi i ka aina, u.i huromai la ua makaama-1 na i akoakoa ae, ma o kealakai ana a ko <ia- i kou LunamaUaiiinana ka Hon. D. Kaukaha*} oiai ka poe pulu oho (ua hiki i i uka) e hookani inai ana i ke mele lahui. Ua aiakai aku I» o Mr. Kaukaha i Ua Moi ma- ! waena oku o keuhnui 1 pohai ia v na kuinu ! lehua he uui, 1 k iluko i 1 me ka paiapalui a me 1 kā maile, <1 ua lu m,ii ■ l v na kaikamahuie a I me na keikikaoe i na puu un ke alnnui. Ma ■ kahl kokoke 1 keia lanai, he wahi aieo keka-1 hi i hana );», a me na wahi e kumai ai no ki 1 poe haiolelo, a maluna o keia wahi i huki ia ' ae ai ka hae kulaunu. Ma ke alo 0 ku aleo a ' ma ka aoao hoi 0 ka lanai, e kau una na huii kumuano nui. 1 U» rnau ke Ea o ka Aina i ka Pono." ' Kalakaua ko kakou Moi." " Hookahi Puu'wai." an olelo hoaiohaloha 1 haawiia a me ka oielo pane u ka ! Moi, a me kokahi » kn poe i hele pu aku me ia, a ua «onoia inai la lakou e pauia ma ka 1 hoomakaukauia iloko 0 ka lanai, a ilaila 1 lioohiaiaai iho ai na kanaka 1 ka " unu knpu a ka makemake." 'i ., Mahope. ilio o kii piiiiM uua, u.i noho ka Moi ma ka li.lle noho o :Vlr. n o kona poe 1 in.lf 4111 nku nie la, ua kau aku ki kuln 0 lakou ina nn lio, u 0 kekahi poe ina iiu waapa o ka muliwai e kahe ana iloko p ku kaikiiono, u liolu nku la e mnknikni i kei.i _ AWAWA NANl O UAiNALKl. 0 ka nani uiaoii 0 ka aina, a nn> ke kulana polua, ke puana ae nei mukju, aohe lua 0 keia awawa ma neia maumol.upuni a pau ; he nui na wahi nani e ae a ka maka e ike ai. Ua hoike pinepme ia e Jarves a me Wiikea he wain nani keia. Nawai ale hoohihi no hoi o na luina Kukini 0 na nina hiu : o Sitika a me Aiaaaka ia Hanalei, a manao ai e hoolilo i home no likou . O i\A UOOKU'A ANA A KO KAUAI POK, He biio uauuao, a pela me na hoohanohano alohn kupono i haawiia aku i ka Moi; a 0 na poe e ae hoi a pau 0 ka huakai, ua honkipa maikai loa la aku no lakou e ua kanaka 0 Hanalei me ka oluolu, mai ka poe kanaku inaoli a ua haole; iloko o ka po a roe ka hapa la o ka noho ana ilaila. Makena rfa mea hookupu i lawoia mai, he hoike ana i ko lakou ano aloha alii i ka Moi, na'puaa 1 nui, na manu," ia, huainoa, na huaāi, a me na mea ulu ; a he mea maopopo ua hnuoli nui no hoi na kanaka i ka ike ana mai i ka laulani oluolu a me ka lokomaikai 0 ka Moi i ina ka ike ona aku ie lakou, a me ka iuiu li- !. nia pu nna me na poe a pau i hiki mai imua ! ona. 1 ke kakahiaka Poakoiu ae, ua hoopolulu- ! hi mai na ao, me ke kilihane ua pu, a ia po

! iho hol ua lul.i ae la ka pa ana a ka makani ike kukulu koinohana hema. Ma ka hora 12:30,'0 ke awakea iwaena o NA lIUKO NUI IA E'NA KANAKA, E muiiuuia ana i kahakai iloko o ka ua, uu re aku la ka Moi i ka moku ma ; Hanalei, ;i ma ka hapaUia o ka hora ekahi, ua holo aku la inakou no Waimea; aia ! no nae ua kanaka i ka aekai *kahi i koikē ai 'na manao, e wiliwiii mai ana i n& papaie, a e kowelo inai ana hoi i na hainaka a hiki wale i ko lakou pani ku īa ouu mai-ko makou ike aku e kn mamao o ke mawaeoa o . makou, ae ka pohma ua liilu hoi. Pela iho la i oki pahu pi* iaai ka hookipa inua ia ana o ka Moi ma Kauai, e hiki ai ke olelome ka oialo he " alā iki meomeo ko ka lani," ua oi aku nae ka oluolu i na mea a pau i liaua ia . mai. HOOUUII LUA KK IKK AKU. . ika hala ana ae o Wainiha, he wahl awa* wa uuku ia, aka he mea e nae ka nam o ia" wahi me kona walū kaahale e noho ekepue mai aiia ;—Ke nmiu emo U ko makou holo me ke kilohi 'ku i ka uka eelekoa nani. Ma ke|a a me keiā wahi e halawai mau inai no ka maka me na pali kalali, na puu pohaku, a. me na puoa pou i ipe na pali kiokio hoi. O ke kiilohi o Nualolo ke ike aku iioko o k» kualau, lie kahoqk-t nini okoa i», i kupono no ka peni a ka ine* kaha kii. Mn ka hora 3:40 minute, ua kaa ae la ma< kou iwaho o•» ke one k«ni o Nohili." He inaii p;iiion«» kinikini ke kuku mai ana i kai

[ hakai, k o'ka mea ftāftoi 'o" ia | : oue.oMee U?nl. , Aole i 'lko la aka la ka I : hoohaha «'ai o ilN'iihaU ma ka aoao akau'aku;! 0 ka inoku, a e ,piti kokoke au»i .'iname h;| k.» moku hapapa o Lehaa, a a o Kaa!a aka l hoi ke pmwini mai nua'ma ko kooiohnnai r !oa aku. Mnwaho ae o kauiiale o Limiiloē, ! ua hookokoke mai h, kokahi puulu nai», .e.* ! paani hcte mia uia o a maanei o ka moku, a i | he mao mile ao hdi he nui ko hkou o ka 1 j uhai a holo atn mni, nie he h e hoao nna i: iko lnVou innma ine ko knmoku. O kekwhi; j poe o makoo. tu» rtrau pu rftifela ka lakou.ua jbi lealea aku r«a -naia ; k i wa oko lakou ||i6tfertaia tī€ i -ko lakou mau- k»'> iiinuhinu i ! maluna o n.i ale, a ehM?mau naea i Uu niao- ! popo." O kā pepehi ana i kekahi o na inea a J ke Akun i han;< mai at ma ke *=no ai j aoie hoi ma ke ano kupono īo i ike ia, he< j mea. pono no ke ninaa ia. Ma ka horn 5 o ahiahi, n;i ku aiakou mawnho neo ' • WAIMEA. N» ke anw pahili o ke eo, »m- kuu iho la ft« f hcleum;i i kahi mainao kopono mai kahakai mai> Ua lele nku la kn Mot n me kona poe iuka n«n ka hora 6r. m. Aohe nui ona ka4 naka i akoakon mai īna kahakai e hc>kipni aku aka nae i;a huro nui mai no lakou 1 ka wa o ko ka Moi hele ana aku a hiki i ka ai oia ia po. Ike kakahiaka ka' Poaha, ua lawe mii na knnaka i ka lakou mau hookupu, a he mau haiolelo ka i haawi ia a me ka lulu limaona, nka, aole nae he mau hin*■ai ā ke niahalo alii i ike ia, e like lame j*ko Hanalei. Uu olelo ia riae, o ka hapanui j O nn kanaka o keiii apana he poe lakou no

I kekahi inoa i Jjo!o iho nei nf> ka Nohoalii, j Aka hoi he mea pono no ke oleio hou ia, o .] ka hapanui o na kanaka o Waimea me he la ! he poe elemakule wale no, a noiaila aole no ; paha.i Uupono loa ia lakou ke ht»na hoohie- ! hie loa i na ike alii ana. Oka raiki wa!e | no ka oihana ir.ahiai hoopomaiieai o na wahi I koleoke mai, 0.-na pake n«e ka oi aku. He ! nui ka air ( p mouiona i leoe. n iako pono ika | wai ma koia apaua, e ai no ke koi kulunna i mau mahiko hou. a ke manaolaI na nei makou e īke i ke ku ann ina keknhi ! manawa pokoie e hiki mai ana. . : ! O Capt; Jaines Smith keknhi i holo pu mis , makou ; no kona ake nui la nei» un hele oia e ■ makaikni i na kapa kahakai o Waimea«fei, ' oini ua ike mua no oin i keia wahi i kona wā

e> holo kapen ī ina maluna o ka moku oko- j ! hola Ph(Bt.i.x. I ka hele pu an;i me i.i ua | kipa ae iu. niaua e ike i ka h*ie mbionari ( ; kahiko, ka home hoi i noho ai ® Mrs. M, PWini i make.no ka hapalua keneturia i hala ae, a o ka. makuahine hoi « ka Hon. H< M. i'.Wini o keia kulanukauhale īUa ke AWakea o ka Poilia !a 19, ua haa- : lei« makou ia Wnimeu.'u holo pilipilī aina ; ! aliu la iio Kolo!T'lic uneniie 15miie,ka Ipihi. 1 • Ua hala hopo ne la ni makou na aina palii. ; I hnlahu maikai, i kupono no ka hanai holoho. | I lona wale no. &pni>-kuaua mauo ka hop- i ' ilo maanei, a pela hoi irte kau mau wahi e | ; ue-a puni ka mokupuni, nd!aila. u» uhi paa- ; i puia ka aina holookoa ine na knp.i ai.hu ola ■ omao'nao. ! Kl5 KOKOKE ANA 1 KOLOA. i He mea oluolu ka ike ana la nahi. Ua < ; pii kamoe ka waiho ana o ka aina mai kn ae- i i kai aku, e kikiko ia ana e na hale a me na 4 mahinaai, n hohola aku la he k»la palahala- . ha kiekie niawaena o na pae mauna n fne ka aekai, aia malumi o keia wnhi palahalaha [ i kiakio i ku ai ka wiliko o Koloa. No Dr.| | R. W. Wood keia wahi mahiko mamua. a • i he mahiko mau o ka holomua, a ua lohe mai! I makou, pela no ka i keia wa mal.ilo o na I Ihooponopono ana a na ona hou, Messrs. Isen-! i berg a me Wnghf. I Uaf ku makou ma Koloa i ka hora 1.50. i Ua lele ka Moi i ujja ma ka hora 2.30 iioko i no o ka ua kilikilihune, u iwaena hoi o na | huro nui ia e na kanaka e akoakoa ann ina-1 laio, a maluna o na lio, a iluna hoi o na ano | | kaa a pau, «ai na kaa lio a na kan hipi. O ; | ka hookipa ia ana oHea Moi inaanei, ua niaI opopo loa ke ano pumehana a me kapauina- : ko o like la ne ko Hanalei, a ma kekahi | mau ano hoi, he ano nuhou maoli a me ka I hiaai. Ma kela a me keia aoao ua ku lolalii , | ia na,kaikamabine a nie na keikikane opio- : pio i oahu ia me na aahu keokeo, ina na apol eilika ulaula, a e paa ana i na pupu pua foa ko l&kou mau liena—a ua hoonoho ia na la- | ina elua ma kahi e pae aku ai, a iko ka Moi i lele ana aku i kula, ua hookipa ia aleu oia i i me kokahi meio aloha ma ka leo o •• March- | ing through Georgia." iaia i hele aku ni j mawaena o na iaina, ua kukuli iho la na ! poe huneni, a lu mt i ia i na pua a lakou e ! paa ana mamuat> kona mau a oiai ka | Moi e hoohaohao ia aoa, ua wehe ae la oai j i kona papale. a kunou oloha aku k i kela s j me k*ia aoao. Nolaila, he pono ke oielo ae i ka oiuio, tna i&oioa a me Hanalei, ua haliilii ia ko ka Moi aiahele me na 'pua. Ua holo aku ka huakai a pau laalana o na iio he mm haueri ka nui, inai kahakai, ti hiki i ka 'hale noho o ka Lunakanawai Lilikalani, ho aneane l miie ka loihi, a malaila makou i noho ni a . hiki i ka pau aua o ka -7 aina kakahiaka o kekahi la ue; no ka ua ka | inea i noho loa oi makou, oiai ua hoomau mai la ka haule kawakawa anu e hiki pono ai ke hele Sku. Aka hoi, ui heie mai ( no na kanaka mai na wahi mai a p«u e hoo- , kupu, a e honi i ka iimi o ka Moi, a e iohe ' hoi i ua huaolelo aloha oluolu m»i īaia aku j no na mea a p&u. Aole nomakou e hoone.'e I i ka hoike aku ma.inri, no na ano maiau hookipa i haua la e k < H LUNAKANAWAI LILIKALAM, i iloko o kona hoohnnohano ana i kan i malihim Alii a me na ukali he nni. W kona ■ | hale nui maemae ua hoohiehie iu nu' na liu ! , l ipolipo o ka w«o, oiai maKnn ae «> ,ka puka ■ 1 komo nn ki« alo, ka huaololo kumu o ka

kapuoa oieio etsa o I» i£ss | iho o keia he ma» ibe «iaa siriai#īfeiakaß^Jp^E^ | inaiuna iho 0 keia m«v toea % ►MoNila eia kc rtno o aa hoaH«Df vis— ♦» %&* , Q i Inkaua ka Moi." . '' | Mi ka hora li a. m. oka Pwsih»a. J «a haawi-alolia aiu t« k» t hu«A*t Alii i fol. | Lunakanawai mnikai ame kana w.ihiw aao . - I lede (e hoomanno m«u ia no fc« ike pakale ' I an& i keio honae iaolana). a hma aku la i ka f tf*tßfgLE kolo»; — — ' Kain i honkoabo;i ai o m kaoaka mamuii o . na hooUha maa ta aaa ibe ni ta«o« o i lohe hoi i na nlelo a ko Ukou Mui. ' O ka halepule, hs liaie Jaa» maemae no ia i b(ikulrf īp, uutikefta n<*i mfc lfa*{uakir»i Betela ■o Honoluiu nei, : a ua nani hoi ke ku ana j raatunao kekahi ah.ua. ••. A< 1 ILa hiki ana ika luakini, ain hoi, ua piha mua i oa kanaka i kthiko inaikai i*, a as maltAia pono k6 anaina. ike komo ana o ka - Moi a hele aku i ka p«pa kiekie i hoomaknukauia nona raa ke ab "iho o ka awa» ua ku i.(? la ke anaina a paa iluna, a hikt «aie i ki pau ana oka p«Je a ku Rev. Dc. Smith Aiaila nee aku ia ka Lunakanawni imua uia kahi akea nia kenlomai o kn awni. a kamaiiio pokole aka la i ka Moi, i ka ī ana, ua hauoii nuT'loa na m-ikaainana o Kok.u aknakoa mai no ka ioau • ia lakou, mu ka hele kino ana mai oko lakoa; Moi e ike kona poe makaainana, a oi»j oia e hoike aku ana iaia i k« iakou pili p*a a me ke aloha Alii. oa hoike aku oia i ko lakou mnnaolana, malia e oluoiu oiae hāi'olelo aku imua o lakou i kekahi raaQ hoaolelo pokole.

Alaila, ka ne la ka Moi fl haioit io ano otii aku la me keia (o kana baio!eto iha kieia hal&wai, ua ane like no ia me »a kaiohele i liaawi ia e ia ma Waiuiea a me Haaaleil» 41 Ena MakaXjna»a o Koloa :-»N® oakou ■ 3 pau |ce aloha. Ui> hete t ua mai bq e jke i ko oukou mokup.iini, .1 0 ka'u huakai mna kei.t mahope iho o kuu kohoiu «na nb ka Nohoalii, a be oluolu sui aa e halnwai ine ouuuu, a e ike hoi 1 na hoik«i maka o ko oukou makee Alit in'u, n i fc« aaponi o k« Uakou oina. Aia kn n.akemake oka L»ni ui kohoia au he Moi m> ookou. Ua fewe au i keia kulaoa me ka hilinai »oa i ko ke Akua kokua mai, n me ko kn lahui, n nia in ' mea e hiki ni ia'n ke hooponopono i ka Au- ( puni., a e hoomalu nkahele'h'o», » hookaia ai ka lahui iluop, a e hoosiahuahua ak«te hooholoaiua m ka oihana mahiai » me ke knlepi, i hoomau ia aku ai ke kuokoa o k© kakou lahui. Aka e hoomanao oukoo, i*" | nien e hiki »ku ai i keia maa hopena i maj kemake ia, k« ake nei au e hoohui lokahi ia jka t \loi me ka iahui a pau; a oia wale a i ole oukoa e kokua mai īa'u, aole 00 e hiki ia'u ke hooulu hou i ke ota o ka lahnia rae ka poiaaikai* E iilo keia i mea oa e hooikaika nui ai—a pela me a'a—»h<A»v i hoihoi i ua ano oka mihiala hana, Wa noho ' pono, a e moloma i na kanawai. E hana ; pu kakou, tnc ka ikoika, me k» iini rfui, ho j poe-aloha i ko kakou aina iho. a na ke Akaa | no e hoomahuahua mai ia kakou." I ka pau ann o keie mnu olelo a ka Moi. I ua liaawi 1« mai !» na maiialo nui me jna paip ii loihi ana. He mau haiolelo ke- ! knhi i haawi i* mahope iho e nh Hon. i Me?srs, Kaukaha; Kani. &me leelmhi poe <• • ;aeo !.- huakai a Moi. : • . -K'. I LIO !

Oia U.i huaolelo okeia wa,no ke aiabui mai Lihue aku n Nawiliwili, O iqi Jo« keia wahi aUu a hiki h« 14 mUe, aj&e . hora nie ka hapa ka loihl o ka holoaoa ena kei al*nui. O ka nuio'ko naakou huakai ma keia holo ana aole no i emi iho malaio o ka 500 kaoaka «īaluna o na lio; o na poe mea lio a paa p Koloa, o lakou kekahi i hoopaa mai e heie pu nie ka hoakai a ka Moi. E moe aoa ke alanui ciatroena aku o ka aioa ulumahiehie, na kulu nepue. a me n» pua i hele a luhieha i oa mala feo, a e I kikikoia. a«a hoi e na pu-a b»pi momona. Ma..ka aoao o Koioa, he !epo ke alaooi no I ka ina-u i ka ua, aka i ka hiki ana aka i n% ; kawahn a me na alu o na maana oa maikai ,no ke aianui. Oke kula akea o Lihuo iie j kohua paani kupono ia no aa poe hololio, a ua hoohauoh nui ta ka lehuleha hoioHoi ka I hookapeke kipaka pnniolo mai a kekahi poe j akamai o Kauai i ka hoohei, a a?e ka klae ■ piko kaula ana i ka iepo, oiei e hoio nui ao» * Ikn lio. Ua bo®lealea ia ko makou >• Bjrwy_ w iio ka ike una i keia mea, a olelo laai.kMk makou, ua liko loa no ua poe paaiolo Kaeai la eue he poe ihkini Camanake la, o na kola " paratre oke komohana. He roamttm pokole ' ko makou i holo aku ai mai Lihue aktt, a hiki ma Nawiliwili i ka hor« 8:46 p.ai., » inaiaila i hookipa maikai ia aka ai faa Moi ; a me kom mnu ukuli e Koiomona ka Luoa- | kanawai Apan > o keia wahi. Mlaaoei i ! akoakoa hou mai ai na atafe* , Aiii, me ka maknna mai i ke lakott &au j hookupu mnnawale.i, a me b« mii boi ,i ka Moi. Ua ha.twi aku oia i kekahi hai» : olelo honlana im'ia o na makaainaw e Na» ■ wiliwili. (E ikeja no ra haioielo ma kaa wahi eaeo keia pepa.) Aole no i emi iho na hoohiwahiwa ik« alii : o ko onei mamua o ko Koioa a me Haoaioi, ; aa hun> mau mai na kanaka a huio boa m, i He mau haiolelo kai haawiia e M akali o ki. ! Moi, a e k* Lnn«kanawat Hams, a meia f Loio Kuhina Hartwel!, a maanei ko laaa wa* < hi i kau hou mai ai i ka meku tw Hoooluia. Ma ka hora 6A p. n. o ka Pom&m, aa ■ haalele iho la ln Moi i ka aokmi o ua hahai mai la aa kanaka toah«pe qq* «* hiki i ka lihi kai, a o kekahi poe «ta I» ua hele no a komo i ke kai, m ka h»r« ana i ka wa i ike mai ai lakoa kkoaa w*apa,«« ai e molehalehu iho ana. Oa hob aai kou ona ka ho» 7, a la (uaL«« i kaab ae ai ma ka aoao akau 0 ke awa, ua ike aka b makou iloko o ka noe liula, ln paala k«oa> k» ma t>a lio e knku m#i &afsluaao iai pee, a ni kn elau o ka makanī i lawe nai i fco lakou mau leo haro, a <m kekai ho» akā ta no hoi wakou. A peta makoo i haaieia aka ai \a K.iu u me ka laalea oai lea o» h» iMloi /o ia mokupuni.-a me kona lahai lōSeiiS!Kir~~ ni\i walr. Ua lawe mai la KK " Kilacea " t i.t makou ih ke awa n Hooololo, i aUi no ka w.«po i ka hap*lua o ka bom 7 O ho kahiaka Poano, iwaena o ke k»ii kai lm pu n tne n* hoohanohaao ia«Mt Maea moku kaua i ke a mo ttt o«li aleha alii no hoi i hoike ia ma lea la o fea haoMoMM, ka mokuahi nana makou i Uwe nftii aKu iuc ka oluolu. no K«poom»«»iwii o ka moku #ine KakaooMo po 0 mHI» en«»—ko makou maKa(o nai.