Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 43, 8 April 1874 — Ka mana o na Kuleana a me na Alodio Iloko o Kekahi Hapa a mau Hapa Paha o na Aina Konohiki, a o ke Aupuni paha e Waiho nei. [ARTICLE]

Ka mana o na Kuleana a me na Alodio Iloko o Kekahi Hapa a mau Hapa Paha o na Aina Konohiki, a o ke Aupuni paha e Waiho nei.

Aia keia mau kumu i ho.ikeia analuna, \>a makaukau kamfa nooa iooa caalaio, e hoike aku m9 ka ana i kopa waaao aioha no ka lahiUabu /piai« ao; i ike mai ai o'u mau bw. i Jta ii) o kala, o ka pakani wehe o lau pa kaia«iu kflhoh|le|e, na kae a-e-a ipakolu o Hat*n(it<a. «' £ ike iafcakou hookanaka, o kipi# hewa «uaaei ke a(oba ina ili puakea hooioakaulii ain«." Eia no hoi au k& oukou wabi kUohonua a hukikuhi puuone ; ka mea «ana e kiiohi aku, a.wifai »e, a kiei iho f a halo mai nie ka lelia ana'e ma o a maauei, aole e nalo i ka Hawaii ioni ka, ua ike ia ka laa-u ma kooaiuia. A oiai boi ko oukou wahi hoa nei, he vn\ ida*ili*ahi no ke koko hooknhi, aoie au ao na iahui e, * like la me na a me na ili«paiapd* Inuli; aka, o ko'u aao, be maoli no >a e iike nie oukou, a lUuluna o'u i kuni ia ai ka inoa

Laaliin i kapaia, "Aloha Lahui." O kit inana o n« kakana a tne na A(odio, " o la no ka haawi ia aoa o na Palapala Sila ■ Nui i kakau inoaia e ka Aioi, a i kakau ho« ■ oiaioia c ke Kuhina Nui me ke Kuhina Kalniaina i silaia J ke Sila Nui o ke Aupuni, i keia a me keia mea kuai mi ke ano Alodio , i kekahi aina, a i kekahi waiwai paa e ae o ke Aupuni, i keia a me Ueia mea «ona kekahi Pelapala Hooko Kuleana a na Lona Moona ana i uku ai i ka uku hapa ne ko ke Aupuni kuieana iloke," ' ftla keia niana i ioaa ia oukon, ke waele 1 mua ia'ku nei ke ala e hiki ai i ko oukou niau noonoo akahele ana, ao ko oekou mau kivila i hoomaopopo ole iae ka hapa ani o keia lahui. Iloko o na makahiki elima i kaa ! hope ae nei, ua hooiuakauin eu ma ka ha» ! kilo ana i na kii o aa atna Aiod»oa koieana j paha o kekahi poe o J«|i) iabui nei, a ua ike I au i ka neie o nja Konohiki a o ke iakou mnu : hope paha, ma kekahi hapa a »au hapa paba o ko iakou mau ili aiaa, ab»pitM, kakna a 1 okana paha, i komo waie « kooH> i)ewa paha i ma ke anaia ana o na kuieana a me na Aio> ! dio, nS> ke anapuui ia ana i ke Juralahao me < ke panana, ma ka hoike ana i na aoao a i aa I palenapaha, ma ka moea rae Ua waiho ana j o ka aina. A peh> no faoi »e ko ke Aupuioi j mau hapa, }ike pu ka eele ma la haawina > hookahi. Aoie mana o Jre Kenohiki fne ke ; Aupuni ik«la mau hapa a ko lakou | aioa i komo waie;• komo hewa paha ibko o i ko oukou mau kuieaoa i heoiaioia ma be j ano Alodio, a iilo i maoa booko no ko oakeu < mau pono kivila # mau loa'ka. I Eia .waie no oa mea.hiki ole ia oukoa ke ' iawe no oukeu ibo: O aa waiwai i bu ae, : a i hoohuio mai iokoaee ka honua, ma kabi oko oukou mau kuieaoa a Akniio paha, e like md(e dala, guia, daimana, hao, keie- ! aw *. i «apaia, mine, tr.inerela a me na m«tara a pau, ua koe ia bo ke Aaponi. O keia mau hapa i oieioia oialuna, o ia no na hakuoee i kapaia, Poalima, Paahaō, a Konohiki paha, e waiho nei iloko'o na kule* ana a m<? Aa Alodie, a o ke Aupoai paha 1 , i hooka&weleia e ea haka aina a hoa aina paha no ke Atii Kenohiki a e ke Aopuni paha, ua maa hapa ia i oieloia aMiena. Mumua o ka hookoia ana » na kuiaana, he mana ko na KonohAi, a e ko lakea maa hope paha, ma na wahi a pau o ke J«kou niau mahele aina i hookeawaie ia no lakoa iho, e like me n» ili ama okee, ahupoM, kalana, a (Aana paha; tna kela a me leia wahi o ke Aupuni holooko», e hana e hke n e ka makemake, a o ka mana paha i loaa ia lakou. Ma ia meaa i ioaa ia lākeu, oa huki ae Ja ka ahhia fca lawai* ilum—->'Aoie ike wole ihe i« Maiio," ma (na malmainana) "1 ka huki iawe au a Uwekahune, ke ena wale la m> ena i ka pae, «a hoohewaheiwa paha ia Kaliu " n»a («w makaainaaa). O ia lahi okoa iho la no ke ano o ea Koaohiki ia yva ; aka nae, o ke ano a me na haaa a aa pmku aiua, ua ukaii n(ai no ia haawii» i ko llnkou inau hope, o ka pakaha, aiuaa a me Tka,tni»kee. O na hua ino i loaa mai iokoae |o ia mnu hnawina, he make, he kipaka a me i kn hoenele i na pono kine, oia na hana a

n»o aa kauoha pono ole a na K.oaohiki a «ne t ko lakou mau ka lahui holookoa inai , 0a o. lSQ:keajha keia Npl» kjaa o ka noana hooko ws. 4 ; Ike au o fco k%kou aJolra nui ta, Kittlanikaui^faouV t t ka i kapaia, ke " Hqpe p, Ua . Ohana Akua." Ua a hpawai aaai oia eue ke f aioha i kona lnhui, he mau pip _paa ;pa 5 j_ no kela a jpe keja kanaka kupa o #»ra e j ooho ana molalo o. kooa, a ipe koy,j p>au bqpe ahi (i»a.ka a maialo j hoi o k« a rqe na k^oa&'ai, } me ke kumukuai haĪAaa «)e Jca maiia e faiki ai ke a ke. hapku^: ,mai ma iia iaau poao o kaqaka | 1 haawi wale, ia e koaalokom^ik&i-li^.ole r j oia hoi keia: "Ka nana ,o na kuleaoa-?g me oa, Alodio „ iloko o hap» o J>a aips a. ke j j>uni paha e waiho oei." l»a hoomaopopoia ; ka waiwai oukpu mau kuleana a Alo-; dio paha iloko oua mau |Lapa la, peuei: ] 1. Aia iioko o ko <oukou mau kui#aua a i Alodio p»ha, kekuhi o keia mau h#pa, i olelo M maluna, E nana mua oukou ma na ky p ko oukou mau kuieana a AMio paha. ina •ole he mau hoaiiona a kaha paha i hoik§ia ma ke kii o ka inoa Pealima wale no ka mea « kau ana, ke hai aki} nei-au ia eukou, ao pukon kela hapa (hakUAne), aoie waiwai a ke Koeehiki ilaiUi aote no hot « na nlana e kat aku oi i» hapa nona iho, he ole loa no, «a i paa h>a m i ka mana hooko o ke kuleana a ;me ka Alodio. Aohe KaoHikanawai ame ina kanawai nena e hooia mai i keio r he ole ioa no. , i 2. laa hoi ua hoikeia mai na hoatiana o ua eaau hapa la, ma ke kaha ana i ke kii o i kona mau aoao, aole nae i hoikem ka n»oe i ana a rae ka waiho ana o ke kaulafeao m§ . ke panana ma kona mau palena, o ka iaoa Paahao nae ka mea ekauana ma koaa kii, he hoike maopopo no ia e hoota mai ana i kā mana hooko o ke kuleana n>e ka Alodio. 3. Ua hoikeia mai oa noao 8 pau, o uh j mau hapala, aole pae i hoikeia ka moe &na

a rae ka waiho ana o be kauiahao me ke | panaim; avole ia o kd īli (eka) o ua mau | hap» la, a o ka mea i kaa ia o kā inea K»> i nohiki. Ke hoiko mai nei kea kilokiio i ka | ano a me na ouli e piii ana i na Konohikr J i me na hope, a o ke' Aoptmi pa4ta, i ka haa< < I wina i ioaa ia lakoa, a eia ka loaa: a | Kupau a ia Huaa, eha kkou, mat a Laaupna I a ia Kaloakukahi, ekoiu ia poe, a ehike ko iakou htiutiß, na keia poe eh»lro e haawi i l na haawinai na aeao e)aa. O ka aeao mun qa k*paia K«nebiki a Aupuni; a o ku i aoao eiua, ua kapaia Kuleaaa a 'me Aiodio, d f eia hoi na haawina pdma»k&i a' ine ka n?ie. | Eia hdi ke ano ame k« hoakatoirtia i na< I wanana a oa kftekilo ln : He mau mea waV | wai me ke kuonooi&oke Keaehikia aie Au-. puni mamua, pili ia la6» ka hoaoiet<y pomni* | kai, a ua kapa ia heulakoinko; a o Kuleana i a me Alodio (oia hoi oukou) a me ka iHhuae, a ua kapa ia he kttewa w-le a me ka aeahaukae paha. ■ Mahape Hio, hi«i mai o Kuleaua.a me ka pomaikai kaahke i -fea 'me» nele, «'"iiie h pomaikfii i kuokoa nena iho. Ma keia mau kuhikuhia ko oukoo wahi kiie honua i>ei i hoike ia maluna, no | ke ano o ka iilo ana o ia maa pono kiviia a I Konohiki a me ke Aupuni! naio a pee ma- ! ialo o ka inoa Poalima; oiai, aole waiwni o | ke Konohiki ame ke Aupuni ia iaoa pakaha I wale. i Eia hoi kekahi: Ina paha he kuleana no kekahi kanaka e ae, aia lioko o ko oukou ku- ! ieana a A!odio paha, ua hoailona ia ma ke f kaha ana i kona mau palena, aole nae i hoiI ke ia mai ka moe ana a me ka waiho ana o I kekaulahao, a panana ma kona mau jooao; a i oie ia o lea iii (eka) paha, he mea ! maopo(io ia, aole waiwai o ua kanaka la iloko 1 o ia kuleana; aia wale no, a hoike ia mai { ka moe ana o ke kauiahao me ke panaiia, a ! o ka ili pāha, e iike me ka mea i iioike ia ! ma ke kuhilfuhi 1, a 2 maiuna'e, alaila m.ina ua kanaka la i kona kuleana. Nolaih, e hoomaopopo oukou e ka poe mea kuleana a I A!odiopaha, ma keia kuhikuh» kaiakalai ma- | nao o ko oukou wahi kilo honua o ka wa ano > a me ka wa e hiki mai ana; a ma la maū kuhikuhi a ko oukou kilo honua e akaka ai ia oukou ke ano nui o kona mau manao e | boa£fea nqi t ma ka imi ana i poiio hou no j oukou no ka wa mau iofl. 1 Aia no ma ka aioa kahi ana e noho nei me j ka hoomakaulii, kekahi o ia mau hapa (ha- ; kuone) i hoike ia maiuna, i hiki aku ka heI iuna i ke, kanahiku a kea ka nui; a mai loko ae o ia heluna, he iwakaiua a keu na bakAione, he kuleana ma ke ano Alodio ia la- | kou. Eia na i!i aina Atodid o keia mau ha- ; kuone (Poaiima) e waiho kei: Paepae, LaInipanoa, llipaa, Kumēkea, Ku«t«», Ohia, j J£!*wabtne l Kaopikpi4o, PiltarH a me Maka--1 iiwn. Eia hoi ka poa noa» ia inau iii eimi i | Kamaikaalea, Kanialii, Kaoao, Naho», Naoj ne, Pupule, Kahakaumwio, Kalamo, Utooa, I Luale a me-Neie. O {\kepa* a me ilipaa, t-he aina keai n no Kaaaaikaaloa, eiua maa ; Poalhna iioko o ia aau Mi a)na; o Lempai he ili aina Aledlb ia no KamaiA » tne . Kaoao, Poaiima ma la iti akaa, o Kumui kea, he Ak>dio ia no Nahoa, * o Eimahina ' kooa (Nahoa) «ma keai, eha naa Poalima iloko o ia «aiu iii aina ; e Keewa no Naoue, 1 hookahi Poaiima iloko o i« ili aiaa, a o Ohia no Popaie a tne Kahakaumano, ekolu Poah- ' ma iloko o ia ili aina Alodio, o Kaopik>pi)e no Laoao, be kuieana ia, hookahi Pea4ima iloko o ta kuleana, o PiUani no Ulooa, hoo> 'leahi Poalima iloko o ia kuieaaa, o Mal|aUwa eo Loaie a mo Paele, he Alodio ia no Lunt« n h* aina k«ai no Paeie, eliola Hoalima ileko o ia ili aina. ' O keia raao kuleana Alodio ka mea n%na i koi mai i ko'u iunaikehaU e hoakea »ku imua o oukou i na koii ana o na manaa wa-

lohia a ke aloha lahui, i kuom hd.ssa eia&e' fDaopot>6%4 1 ba lebufeBa mai e 9 « >ia o fte aloha lahai. i NoSttiJa, ur hooliio u ko'u maua«m bdb»< toa ma ka imi a ine ka ( up9r|po ana i &a iaioaa ai a e hai hoa mai ai ua maa ha- - 4a la oko oukou mau |iobokivik i 'hoomaopopo ole ia ; « na la mea i hoolana i ko'q |« - e waihoaka i ke kope o ia met> m»uao me na kii aioa i Hbz% iiuleana i Aiodio ia ma Jee keeoa oke Kuo* %oa, aole nae i hoopuka ia mai; •no ka ne|e 0 ke- Kapenao ke Kilohuna i na kii aīna " 4) ia ua knpae ja. Nolaila, ke aoi aka nei au i ka me ke ahonai o na 0 K0 RAWAM~f?oHoi,'e olu-» plu mai e hooko mai.i ka makemake a me Jka iini 0 ka lehulehu e leoi mai nei e ike a e )ohe ika oiaie. Me ka mahalo, P. K. Nawa^. | Kuewa, Kahakuīoa, Feb. 2T«i874.