Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 45, 22 April 1874 — KA HUAKAI ALII! [ARTICLE]

KA HUAKAI ALII!

KA EKE'NA IA HILO-KA EOOKEPA A me na Lnana aoa ka Moi, i Mokaola—Haalele ana ia Hiīo—Ka j hiki ana i Kaa—Pii i Waiohinu—Na Hoohilahilu a me na Hana Malaiia— Haalele ana ia Kau Kakaha oo Kona— Hfnri asa i Kaawaloa a me Kailua Kona Hawau. ——'

[MAI KO MAKOU MEA KAKAU MANAO KUIiAWA.]

I ka n»na aku i na pali o Hamakua a me Hilo paliku e hiolo mai ana n» wai ina kekahi mau wahi, a he wai wale no boi na pali a pau o Hamakua ; o kekahi e kahe mai ana ma na oawawa a haule i ke kai, a ma kekahi mau wahi hoī, e hu wale mai an& no . na wai ma ke kumu, a iwaenakpnu hoi o ka i«ali aole maiuna mai o ka pali ; he mau wai, ina e hookehekaheia iluna o na aina palahaiaha hc hiki no ke kukuluia he mau mahina ko nui hou ma Hamakua. Hookahi wale no mea pilikia i ka nana aku ma keia wahi ] o kahi ku moku kupono ole, aka, e loaa.no i p&'ha kahi ku moku maikai rae ka hooliio I ana i kekahi puu (lala nui, (a be mea hiki wale no hoi ia ke hana ia ina e akaka ke i kumu waiwai no ka hoakea ana aku i oa pono awa ma keia mau wahi.) Ua ao loa ae ia a ua ike pono ia aku la ka hiohiona o ka aina e like me ka hiki i ka maka ke ike , aku. O ria dome kiekie o Maunakea iiuna o na ao, he kii nani ia be nana aku, e aiiali iho ana ia mau pik6 i ka hau, a malolo.mai o ia mau ilonie kuakea, e kakai ia ana e na , lei ao, a kaeooe moi la hoi ka iho'na o ka ai- j oa a hiki i ke alai ia aoa aku e na pali kahakai kiekie. No ka pili loa o ko makou j holo ans i ka lihi kahakai ine he la he ane- j ane hapahaaile wale no ke kaawale mai ka 1 «ekaimai, aolailaaole ike pono-ia aku ke kahua palahalaha o luna aku o ka pali ma ke kau wahi. | Ma Kaluaokahaku he huakai kanaka kai huro mai la, a ua haawi aku la no hoi ma- j kou i na buro ana do iakou. Ma ka hora 6 a me ka hapa o ke kakahi- , aka Poakolu Apeiila 1, ua kaalo aelamakou 1 mawaho o Laupahoehoe, a i l<a nana aku i ke ' ano o keia walii kauhale uuku me ka luakini e ku ana, me he wahi puu hoomaha la no ia iwaena o na pali e ku puni ana, e like la me be wahi malmnaiu la iloko o ka waoa- j kua one. • I ka hapalua o ke kakahiaka, ike aku la makou ia Kaupakuea, a hala ae la, o kekahi mau wili ko kaulana mai o Hilo, o Onoinea, Paukaa, a ine Kaiwiki. 1 ka nana aku roa ka moku, he mau mile he aneaoe paha e 10 ka Wa ua paa wale no f ke kanuia, a ua oo boi ba bapa nui o ke ko. Ua lohe mai makou, o ke oo ko o keia m»u mahina ko i keia enakahiki. me he la e poho ana no ka pau ole i ka wih ia, no ka nui loa o ke ko ioo ;aekoe okoa ana paha kekahi ko me ka loaa i ka poino. Ma ka hora 12 poooi o ke awakea ua kuu iho Ia ka heleuma, a hoopunana ibo la makou iloko o ke kaikuono kauiapa o Hilo, i kiai ia e na lae o Makahanaloa a roe Leleiwi. NO HILO, Ua ike ia aku la ka muimuia mai o nakanaka, a me ke kowelo mai a na hae i kauia iluna o kekahi mau kumu niu nona ke kiekie i oi aku mamua o kanakolu kapuai; e moe ana ke kaula niai kekahi kumu niu, a i kekahi. Ua kau mai !a ke Kiaaina Kipi i!una o ka moku a me na Luna Aupuni e ae ; a ma ka hora 12|, ua lele aku la ka Moi i uka. I ka wa o ka Moi i lele aku ai i uka, ii& (\6aka.(vi <«. m«Li ia. na pa a.(<iha. aiii; 00 he mau pu kuniahi' maoii. aka. be mau kuahao no, he hakahaka ase o «ca«aa. 1 ka wa e hoomakaukau ai ao ke ki ana, ua lu ia ka pauda maluha o ke kuahao malaio, alaila kau iho la kekahi kuahao maluna ibo, a ma kekahi aoao ka hakahaka, e kuni aku ai i ke ahi, a ua kani no tne he pu la; eia hoi ua oi papatua ia ke kani i ko ka pu kaupoohiwi ke lohe aku. I ka pili ana o ka waapa o ka Moi i ka wapo, ua hookani mai hi na poe puhi obe i ke /nele " £ ola ka Moi 1 ke Akus." (oiai ūa lele muaaku ka poepuhi ohe i uka) A haawi mai )a ka lehulehu i aa horo aoa. Ma kahi e pae aku a> ua ku laina ia na poe himeni i kahiko maikai ia, oe na ihoiho kukui maoli be 20 e paa ana i ko lakou mau lima, ae aa ana na kukui i ku like ai me na hoohanohano kahikoo keia ohaim aiii stai ka po mai, no lakou ke kukui • i ke awakea ; e hoomaunauna ana i ko lakou malamalama i ko ka malamalama o ka |a. A oiai hoi ka Moi e hele aku aoa ma- j wiiena « tta laina ihoiho kukui, ua haawi ; mai la na poe himeni i ke mele i haku ia e: ka Moi Lunaliio, me ka leo, " £ oia ka Moi | i ke Akua," ua kaoi ke mai la hoi ka bele o j na halepule. Ua huro maa la roai ka Moi; a aae ka Moiwahiae i ka wa e hele aku ana ; mawaena o na lehuiehu kaaaka, a ua haawi: aha ka Moi i na panai o ke aloha ma ka we-! he ana ae i kona papale a kunou aioha aku ii lakou ; pela wale ne i haawi ia mai ai na j hookip* pumehana ana, a hiki wale i ke komo ana i ka hale noho o Thomas Spencer j ke kanikela Amerika raa Hilo. Ma ia baie » luana ai ka Moi ameka Moi> : mahinea fae ka huakaialiia pau.—-Ua hoo«akaokauia kekahi papaaina maikai ioa i la-; ko pono i na mea a pau. Iloko o ka wa e ana he mau haiolelo mahalo kai haawi j ia e ki Moi a me kona poe okaW, no ka mea ka hale, a i panai ia mai hoi e ka pane Ua piha ®au inai lana kanaka ; a o kekaIm poe aa bele mai me na hookupu, aokekaiii hoi no ka hea, a me ka hula inoa ana. t

BO be Ahi; me ka ha#wi pa bbb o na poe pehi ohe o I<e aaponi i pa leo mek kobaihai, e kike ana i keia a me keia maaawa. . . Bla ka hora 4 o ka aaw'ma la, ka Moi a ffle kff Moiwahme maluaa o ka waapa alii, a me kekahi nau wnapa e ae elua no nm ukali o ka Moi, a me.kahi poe makaikai eae, a fao!o aku la no kahi Mokupuni uuku o " MOKCOtA, He wahi inokupuai nnkn ia iloko o ke kai, ma ka aoao hema o ke kaikuono o Hilo, e pili kokoke ana me ka lae o Leleiwi. He haloaloa pohaku na wahi a puni o keia wahi Mokupuni, a o waeoa kooa ua uhi paapu ia roe ka maniania iupalupa i hoopoino ole ia e na holoholona, a he aneane iwakalua a keu na kumu niu e uiu ana iluna, a he wahi hale no hoi kekahi. Mai keia wahi e nana aku ai, ilaila e ike ai oe i ka nani molaelae o ka waiho ana o ka aina ua kanilehua, mn ke kapa kai a hiki i ka jJSne poo o Mauna* kea i.kahiko ia i ke kapa hau o Poiiahu, Ke hele aku la ka la e noenoe i ka ilik»i, ke mahola ae la na waihooluu nam o ka Uu ta, oiai hoi ka ua kinilehua o Hilo e hehi ku mai ana i ka uka wao laau, a i ka liko lehua hoi o Mokaulele. He mea e ka nani ke nana aku. ua piha pono ka aiha i ka. ulioli mai o a o, a mai na aekai hoi a hiki i na kuaiono. la makou i pae aku ai, ua miki koke aka la na keiki hoe waapa o ke aiii, a lalama ana iluoa o na komo mu, a he maouwa oie ua haule mai la na niu haohao, a o ka makamua keia o ba ai ana o kahi malihini i ka niu haohao o Mokuoia. Mahope ibo o ka ai niu ana, ua kauoha ae{la ka Moi e hele paiua na mea a pau e kaapuai ia Mokuoia. No keia mea ua eieu koke ae ia kela a me keia e lalau i kona hoa, a heie aku la ma ka lai* na. O ka Moi a me ka Moiwahine mamaa 0 ka huakai, a ukali aku ia makou mahope, e hēle maki ana me oa haaoieio i ka waha u Ke mahi Bei makou &c." I ka hikiana o ka huakaiina ka aoao hiki* na 0 ka Mokupuni, ua hoopakikakika lealea iho la na tani e kae aku ana kekahi i kekahi iloko o ke kai, a puiu pe iho ia na kamaa o laua. No laoa ta ka hoopakika ana e hoopakika iho ana kahi poe o ka hoakai, a o Keoni Ama (Kaiama) kai p«iu peno ioa ina huna kai o Hiio. Mahope iho o keia kaapuni ana ia Mokuola ua kao hou ka huakai maluna o na waapa a hoio aku la i ka loko wai o WAILOA. He nanea wale no ia holo aoa aku la no ka lai malie, a komo i_Ksnokuokan>anu, oia ka uuku muhwai e kahe mai ai ka wai a Wailoa a komo i kekaiknono oHilo i kapaia Byron's Buy. Mai iaiia aka, ke holo nei na w«apa maluoa o ka wai lana malie o ka loko, a oiai makou e pulaheke ia nei, aole no i poina na poe hoe waapa i ke mele ae i ke aiele i haku la e ka Luni Moi— " Ka wai ua lasa malie Uliuli lipolipo &e." Aole i emo.ua hiki aku la makou i ka paho hopu o ko makou wahi i belo ai, alaila auau ihola ka Moi maka wai oWailoa. Mohope ; iho o ka auae ana ua boi aku la makou i Hiio Waiakea, e kaalo ae ana mawaho o ke 1 one o Waiolama a roe ka oiu niu, a me na kauhale—a hiki aka ia i ka hale o Mr. Tbof m»a Spencer. Ma īa po ua akoakoa noi ; mai la na kanaka.n eie na puukaaio ka ualuaiiehua—a me ka poe haia uliuli kekahi a Moae Manu—a n»e na poe puhi ohe flute kekahi. i kela a rae keia manawa e kike i mau ana na himeni na pabj ohe ana a ka poe o Hilo. O ka Moi a me koaa kaikuahine ain s me na keonimana e ae o ka huakai alu kekahi i haawi aku i na leo mele, maluna aku o ka nanahe o kaleoo ka pila umeiki (gita.) Ma ia po.me he ia ua uloia mai na inanu leo lea a pau o Pihanakalani ilaila e hoonanea aī, aka i ka hiki ana i na hora niponipo 0 ke aumoe. ua hoi aku ia kela a me teia i k(ia« « l&i la k* aaoano m&hi' aa ku)uaumoe o ua po \a , " ma hei ka Jeo." Peia iho Ja i hoau mua ia ai ka po hoo&iamoe ma ka aina i ka hikioa a ka la. Ma ka I hora 10.30 o ke kakahiaka Poaha Apeiila 2, I ua heie ka Moi a roe na 'lii ma ka iuakiai maikai o KA(U, r "No ka" haawi ana i kana mau oleio 'lii mūa 1 ka Apana o Hilo. 1 ke komo ana iloko o I ka ua ku like na mea a pau iluna e ; hookipa ma i i ka Moi, a biki i ke ku ana o ka Moi maiaio iho o ks awai, a ua hoomauia no hoi ke ku ana o ke anaina iluna a hiki i ka pau ana o Va puse a ka Hev. T. Koana, alaiia noho iho ia ke aoaina iialo. Ma ka aoao akau o ka Moi ka Moiwahine, a ma ka aoao hema ke kama alii Wahine Lilia Kamakaeha Dominis. Mahope iho, haawi mai la ke Kiaaina S. Kipi i kana hai* olelo hookipa i ka Moi penei " E BA MAKUA LAHOI, KA MOI AnO, Ua hiki mai nei oe ma ka Mokupuni o Hawaii nei, a eia ma ka apana o Hilo. lJa oluolu ia makou ma kou ahonui e ka Moi, e hoolauna oluolu ako ia makou na makaainana me oe. Ke haawi eku nei makou i ko makou mahaio piha, me ka hauoli pu no kou hiki' ana mai, e ike i ou mau makaainana; a o ko makou iini nui no ia e ike o ka noho'na makapehu Alii, a ikemaka maoli ia oee Kalaoi. Eia makou ke noho oei ine ke aloha Aiii, aloha aioa ; a ke hoike nei i ko makou mau leo noi i na iani e hooloihi ia ke ola o : ka Moi—E oia ka Moi Kalakaua i ke Akua. " Ke hookipa nei makoa ia oe, a me ka Moiwahioe, a me kou kaikoahine Alii me ke 1 aloha Alii ouio; a ke noi aku nei ia oe e ka Moi e lawe aku »e i ka makoo mau makana a makou i upu ai nau, a ke hoike pa aku nei makou, ua haawi makana pu aku makou i ko makou mau puuwai i piha i ke aloha. E paa kou aupuni. E mau ke ea o ka aina. E ola ka Moi Kalakaua." 1 ka pau ana o keia mau olelo hookipa aloha a ke Kiaaina o Hawaii, ua oluolu i ke Alii j

ka Moi q pand aka me fc«ra tōaa ampana ano nui o kana haioielo alii. I -** Kj§A UAKAkWAīi&:—U* hauoli ao i ka | ike ana ia jja aiamo a ka f7 & oa taakoa- sko kakou mau kapuoa hookahi e akoakoa mai pei maaoei. Ua hauoii aa i ka ik« ana aku la oukou e na pokii. O otikou hoi, ma ka ooao o ea. pokii. a owau hoi ma o ka mpa ja a makua hot. Ae, he oiaio, ua hookipa mai ookou iahi me ka puuwai aleha aiii oiaio, i e hoihoi aku wau ia k>komaikai me ka hoike ana aku, e atoba auanei aa ia oukou mamua o aa mea apau. Ke hoomanao nei no paha oukou n» Keaau, i Puna, o Hawaii oei, ua heie o Kamehameha a ua powa ia, ua pa ka lae i ka tnamala iaau (hoe) a pakele mai. Mt » mamaia iaa* ua manalo ka a ua maluhia. Peia hei ka hope o ko kakou noho ana aku ua pa ka lae | 0 na Lunamakaainana a oukou i hoouoa ae | ai e koho ia'a i makaa no oukou. O ia «»•; mala laau, be manaoUna nei au, oia ke ku- j mu e maluhia ai ka noho aaa aku o ko kakou aina i ka malahi», ka iaoakiia, a roe ke kuokoa. O oa haoa nui o koa aopuni, o ka hooikaik? ana e imi i bm e uiu hou ai ka Jahuikaoaka, a o ka howahi aaa i ka oihaoa | kalepa a zne[k« pem&ikai. Re iaanaolana »ei aa nae ka ike sos aka i ka iehuieha o na keiki e aeho aei e oia ao ka lahaikanaka. £ o'u iaau makaaiuana, ke aioha aku oei aa ia 4Mikoa a pati." I ka paa aaa o isa haioielo a ka SSoi, na ku naai ia ke Gov. Kaaoa, a hai mai ia i kei kahi wau olek) hoolanalana e kokua aaa i ka [■ haiolelo a k& Moi, a me G. W. Liiikaīani £eq. -i, Puleia e ka Rev. T. Koana, a mahope o ka pule ana, ua hookuuia ke anaina. He mau roioute pokole mahope iho o ka hoi aua aku i ka hale noho o Thoma« Speacer, £sq., ua heie ka Moi ka Moiwahine a me kona mau ukaii ma ka Haie Hookolokolo e ike ai 1 oa makaaioaoa me ka lakou mau makana. (Ja hoooaai sa ioko a roe waho a puni o ka Hale Hookolokolo me na iaunahele aala mau 0 ke kuahiwi, Ma ke kuahu hookolokoio, ua kauia oa huaolelo " Kalakaua ka Moi." Ua heīe inai la rb makoainana e aloha lulu lima pu a e honi hoi i na iima o ka Moi, Moiwahine, a me ke Kama Aiii Wahiae ka Hon. Mrs. L. K. Dominis. 1 keia la a mai ia po mai hoi, aia no na hooluaoa aoa o ka mea kiekie K. Keelikolani i kona home ae kai ras Waiolama, nolaila, aole oia i noho kino pu mai ma keia mau iuana ana. He 397 ka nui o na poe i hele mai e aloha lulu lima pu me ka haawi ana i ka iakou I mau makana hookupu; a mawaena o na i mea hookupu he mau*apana daia kekahi, j nona ka huina he $40.45. Mahope iho o keia hookupu ana ua haawi ia he hulahula , haole ma ke keena hookolokolo. i NO WAIWAI, BE KAHUNA. | 1 keia la ut hiki mai kekahi kanaka ano| kahuna e ike i ka Moi, aoie i maopopo ia makou ka inoa hoohanohano kupono e kapa : aku ai ioia, he Rev, paha, he fiihopa paha, he Akihihopa paha, a i ole he Deakona paha, : heaha la ? kahuna nae ke ano, i ; ka nana aku, ua hai i kn olelo a ke Akua, ma ka Baibaia, ua paipai e ao ana i kana olelo i na kanaka a i ka Moi. He kanaka aoo no, mawaena o ke kanalima a ine ke kanaoao paha kona mau makahiki, he hauliuli ka iii, uaako pokopoko loa ia ka lauoho, ua onoW a u kekahi maka, he ano hanapilo ka ieo, he hapa iki na ka ieheiehe iuna. ; Ua aahuia oia i ke kapa lole mauo keokeo I loihi a hiki i na wawae eie he kuka la ke ano, e lei ana i na lei i hanaia me na pupi 1 a me ke kea, me he lei koiona la no; be papaa kala ma kona umaumi, me be lala kapu > la ke ano, a be apo no boi roa ka puhaka me ■ kekahi papaa kaia huinalia loa pu, a he pa- ; pale biwa eleele kona paps le. Ua anee mau i mai oia i kahi o ka Moi e nollo ana, a ua i uKali pa /m ia i Haht Hooko\aleo)o, m \ Doht> mumoh me ka eittmo aui o\e, a hiki: ■ wale i ka hei hou ons o kiMoi ikahi o Mr. i Spencer;— a ma ia wa i haawi ai o a i kana ) oielo a boi ako. Ma ka hapalua o ka b»ra 5 o ke ahiahi, ] ua haalele aku ka huaieai alii i kaikuooo o I Hiio, me ka hoopiheia'e ka naae i ka make-1 make no iakaona nei e ke Aupuni. Ua haawi aku la hoi i r» aioiia hope no Hilo. Hookahi ho» me ka iiapa i hala ae mahope iho o keia haaieia ana aka t Kauakam-! i iehoa, ua haiawii mai ia me makou kekahi ' koeea koikoi, a o ka mnkamua no ia o na ; kuaua koik«i i loaa ia eaakou. Ikaika n>at 1« no kōi ka pa ana a ke makani, noiaiki oa kopa iua kit inoku iluoa a iialo, oiai makou e au ana mowaho ae o POHA, •'paia ala i ka hala." Nd ka poeleele o ko makou holo ana mai, nokiia aole i ike pono ia ke ano o ka waiho'na o ka aina ; aka nae, iioko no o ia paa i ka noe ua, ua ike ia aka la oo aa niu o Kaiapana, oa puu peie, a me ka lae o Komakahi e oni aoa i ke kai, aka, o ka madame iewa o Hopne i ke kai, aole e hiki ke ike aku iaia, o keaa lae wale no ka mea ikeia aku i ka pooahi. eieele mai. Ma ka hora elima o ke kakahiiika Poaliena, Aperiia 3, iwaho ae makou o ea iae o Apua, ua ike ia aku La ka weiia nai o Kilauea, o ka waha wale no o ka !ua kahi malamaiama iki, n» he wahi makaweia 10, otai boi ka uahi e pii ae aaa, a e pohiea kik ko msi aoa ma o amaaoei. Aole a «ui k« peie, aole hoi he haukawewe aoa o ia ahi i keia wa. Eia makou iwahoae o KAO e holo nei; ua hoomaka mai la no hoi e owehewehe loa ae ke aiaula, o, aole i emo, ua īke »ku la makou i ka palauli mai o ke « o Kapapalu, na puu a me oa kakei paii iwaena o ka aina, aka, o Mauna Loa, ua ohi paa ia e īia ao. O ka nanaina aku īa Kau mai ka moana aku iloko o ka wa kakahiaka, he mea hiki pono ole i ka maka peni ke hoo-

moalwka lea akn o ka maka hula a lea naea pena kii ka'mea kupono loa nana e hoike,-— i kikohu iho ai oia i na wahi eleele no ke aa, i na wahi aliuli % oattiocnao hoi no na I weoweu a me na laao, a na ano waihoo» luu e ae a pau. Ma ka hora 7J ua ku makou i keawa o Kaaloalu. Alahope iho o ka pau ana o ka paina kaKahiaka. ua lele ka &iot inka a me na poo e ae o ka huakai alii, koe wa!e no ka Mea Kiekie R. Keelikoiaa), ua ooho no oia iluna o ka moku. lloko o kekahi aloalo ana a ka waapa o ka mok'u i na ohaa, a kokokei kahi e pae ai, aa mao iho la ka wadpa no ka piha loa i na ohua, nolaila, ua ho!o mai ia na keiki paniolo o Kau maluna o na lio, a komo iloko o ke kai e kokua i ka waapa i inama ae. N%na aku i keiki ehuehu, aohe i ae e he inakau, | he haoa ke a, a he poiu hoi i ke k«i; aka, o 1 na 110 nae paha ka mea i.oi aku ke ahanui. { (Ja kau aku kekahi poe o ka waapaileno o i na lio a pae maikai i kola ka hapanui o lakou, a o ka tnea kakau manao wale no o ka nupepa JNukon k«i loaa i ka pilikia; no ka mea i kona kau ana īluna o kekahi lio i holo mai e kokua iaia, ua owala ae la ua lio 'nei, a oa lele pololei ilana, aolaila, ua hauie aoao iho la ka mea kakau nupepa o ka Nuhoie, me ka poliki ana o na lima i ke kanaka mamua, a mai h.iule pu laua ilalo. e oie e ku maKe loa ka lio. Ua pula loa nae ke kamaa. ka loie wawae a me ke buka. a ua haule aka la kona kihei huluhulu īloko o ke kai. Oia wale no ka mea i loohia i ka pilikia ma keia ano. Haalele i ke awa pae o Kaaioalu no ka pii ana i WAiOHINU, Ma ka hapalua o ka hora 100 ke kakahPaka. O ka lōa mai Kaaiuaiu a hihi i Waiohinu 7 miie. Ua maikai kupono no ke,alanui no ka iio aka, he a-a no nae ma kau wahi, he ili pohaku, a me ka pahoehoe. Ua hiki oiakou i ke kaona o Waiohinu ma ka hom 12 M. Ma ke komo ana aku i ke kaona a i oie, o ka puka pa paha ia o Waiohinu taona, aia hoi he maa pou laau loloa elua i kokaiuiama na hai o ke alanui, a ina oa wel&u o iuūa ua kaulia kekahi ie lole e īike ka loa me ka laula o ke alanui me na huaolelo " Aloha ka Moi " īloko, ua hoonani ia ua mau pou l&au la me na iau iipolipo. Me neia no hoi ke ano i hanaia ma ke awa pae i kai o Knalualu. Ma keia wahi kahi i paapuai na kanaka, a ua ka lalani ia lakou ma na hai o keaianui: o na kane ma ka lima akao o na wahine ma ka lima hema. I ka hiki ana aku o ka Moi a me kona huakai malaUa, ua huro nui mai la na kanaka me l ka paumako a me na ano makee alii a pau. i Mauka aku o keia mau pahu laau me na | huaolelo, he mau pahu laau hou no ka i ha- | naia a me na huaoielo i humuhumuia i ka 1 lole Weleome <mr King. Ma kahi e kupo< I no ena mawaho iho o ka puka pa o ka hale I noho o Hon. T. Matina, he ie lole no ke kau i kea ana i kaiauia o ke alanui me na huaoleI lo ; " E ola ka Moi," a inaialo iho o keia : mau huaolelo ka hua R. iloko o ke apo puuwai. He aneane no e hapalua mile ka loa maj ! kahi mai o na huaolelo mua e kau aoa a hi- | ki i kahi o ka Hon. Toma Matina, a o keia | mau wahi, ua piha wale no i kanaka, me ka haawi ana mai i na leo huro. Mauka loa i aku i ke poo o ke alanui, he mau huaolelo ! no ke kau mai aru : " Aloha ka Moi.' Maluna ae o ka puka pa hale o ka Hon. Mr. : Matina, he kalaunu ke kau ana i hanaia me ; ka noeau, ua wili ia i ka lipine ulaula a me ' ke keokeo, a ua laina ia no me ka lipine uli- ; uli; a o ka pokole ua h&naia no me na waii hooluu eha, olaula, keokeo, uliuli, a me ka I melemele ; malalo o ke kalaunu ka hua K ; a I o ka wawae ia i paa ai ke kalaunu maluna iho. | He wahi hana akamai. Ua hookipa ia ka Moi, ka Moiwahine, ke 1 Kiaaina o Oahu a me na ukaii e ae ma ka ; hale maikai o ka Hon. Mr. Matina, me ka ■. 4 «\<j ki j)\)) i : ku i ke aloha alii. Ua paina malaila.,a hope o ka pau ana o ka poina, ua heie ka : Moi i ka halepule e haawi aku i kana oleio i na makaainana. No ka uuku o ka luakini i nolaiia, aole i hai ia ka olelo alii maloko olaila, aka mawaho no, iioko o ka pa halei puie. Ma ka puka konuLJ> ka halepule i noho ai ka Moi, ka Moiwahine a me ke knikuahine Hoo. Mts Dominis. Ua heluhelu mai ka Hon. J. H. S. Matina i ka olelo hoialohaloha a aa komite i kohoia e &a makaaioaoa imua o ka Moi, a peaei ua alelo haaiohaloha ia :— » "EKA MOI 0. kalakaua :—Oa kau ia mai maiuna o makou ka hanohano nui e na makaainana o ka Apana o Kau, nia ka la 9 o ka malama o Manki 'o ka Makahiki HookaTausani Ēwalu Haneri me Kanahiku Kumamaha nei, ma ko lakou akoakoa maliē ana me na puuwai hauoli, malokooka iuakini o Kauahaeo ma Waiohinu, no ka haawi ana aku i na mahalo piha nou e ka Moi, do kou kau koke ana aku ma ke kalaunu o - Hawaii nei. A me kou noeiu iuaole hoi i ka panee koke ana aku i kou poku alii Wiiiiam Pitt Leieiohoku i mea nana e kiki i na wahi hakahaka o ka Noho Kalauou o Hawaii, a kou mau mua i hoohemahema mau ai. A ke hilinai nei makou ma ka hooponopooo aupuni ana, me ke aloha lahui, eia ka Moi e ola hou ai kou iahai kanaka, a peia no hoi e hoiomua ai na hana imi naaoao, a me ka pono karistiano oiaio a ke haliu aka nei makou i ou U e ka Moi e kokua pu aku me oe ma ka hoonee ana i kou Aupuni ma ka holomua ma ka pono o ke Akua, a me na hana naauao, e waiwai ai, me ka hoomaa i ka hoomala ana i kou Nohoalii. A na na Kahikolu o ka Lani e iioomalu i ke kuokoa anā o kou Aupuni me ka maluhia. 6 ola kn Moi i ke Akua. • O makou na komiie : W. Thomas Mar* , J. H. S. Martin, C. N. Sj»ncer." iho o keia, ua haawi aku la ka Moi i kana olelo alii: » K kn Hon. Ma-

tioa, ua ba«oli au i ke ku ana aka »«naa o «ikoa |e ato a fae alo e na makaainana 0 Kau nei. Aole p«h# au i » a oula3,i «o kamea. ua lehulehu no kuu holo ana ia nei, noiaila ua ii*e no oukou ia'a. Ua hauoli piha au i ko'u. ike 'ana aku i ko oukou aioha uiii oole ma ke aoo makaamana, aka, sm ke ano, o oukou np na kanaka o Abua I. ( 4 «Euamajfaainana. Me he mea la roa ke kanu ia ana o ko kakou mau kupuna i ka po a oia hoo ma o na keiki h«t ka pnuwai aloha alii i hoike ia e oukou i keia la. ūa hauoli au. a aa al?bft »u i ko oukou hoike oloha alii ana i keia fa a hu mawaho o ka mea hifei ke heike ia ®s aa baa ok4« ke pane oku, aka, Ua kakau la ma ka punwai, Rna Makaainana, a mau Pokii hoi o'u v he hookahi no 0 kakou kupuna a he hookahi ke koko o Ahu al. 0 kakou ka poe ikapaia he Kau makaha. 1 keia la ke ike nei kakou he maka a he maka, o oukou hoi ke.ano he mau pokii a owau "0 ka hooiau ai, oi® tva me?i nui o ko'u $u« puni i mea e ulu ni ka lahui kanaka a lau pai ka aina. <i Ke ike nei au, mamuli o ka poe opiopio i hele niai nei e 6ti».fioa ka iahui kanaka, aoie.e make ana mamuii o ka inoa o ka, me» Mm* a tw & ®uMt fte wa kokoke e hoouna mal no 'au ī ke SLeiki Aiii Hooiiina Moi e hana no ia mea iwaena o oukou. " Ua lawe pu mai au » ka Moiwahine a me kekahi kaikuahine o'oa ua minamina aa,; ua no kekahi kaikuahine o'u i kai, e hele fHai_aUa_gjke hou iaia, »E na makaa,o ke ha, o ka maiaina i lta oukou mau keilii.- - A*.

ke kauoha aku nei aa ia oukou e na keiki opiopio e hoolohe iko ookou makta." ; j Mfehope )bo 0 kela ua haiolefo maH j Hon. Mr. Toma Malina, Kiaaina Kipi, a me | ka Lunakanawai liiiikal&iH. !!ofo o keia haioleio ana a ka Moi a me na poe i hoiUeia ae la oa iooa, ua hookah«ia na waiūaaka o kekahi poe. 0 Mr. Kuapuu keknhi i baioieto, a me ka Hon. P.F. Koakanu. alaila ua hookuuia ke anaina kanaka maikai o Kau ma ka puJe ana aka Rev. J. Kahuiia. He naea maopopo, ua hoike akaka- mai na kaaaka o Kāu i ko iakou mau hiaai alohn'a makee alii. Ma ia ab)aki ana iho, aa lawe mai kekahi poe' makaainana i ka lokou mau hookupu. Ma ka po iho, ua hoohala ia na hora niponipo ma ka himeni hoonanea ana niai o ka |3W h iĪHSīii. ' Ua moe ka Moi rna kahi o ka Hon. W T. Matina ia po, a me fca MoiwaHine. ā me Ve Gov. J. O. Dominis kana iede alii, a me 'kekahi'poe ukaii e ae o ke | Maanei he haß wi aku ka mea ka-1 kf»« i kM.a mahalo i ka Kev. J. Kaiiuila nō 1 ka mea malaila oia i hookipa maikai ia i oi. NA MAKINA KO, A ME NA OIHANA HOOHOLO MUA 0 KAU KEI.,: U ka mahina ko ma Naaiehu ke nei no ia ika wili. Ua oleloia mai ua puka pono keia wili ko; o Mr. Hutchison ka ona oona ia mahina kur © ka laa o na tnte wili ko ma keia npana, oia no ka wili ko a Mr. Costa ma Waiohinu, aole nne ! paa pono k» wili. eia no ke hanaia nei, a e inakaukau ana e wili iloko o keia maa malama pokoie e hiki mai aria. Ua oo kekahi hapa oke ko. a i hakalia wale no ka wili no ka paaa ole o ka wili ko. Ua hai ia mai no hoi ia makou ka iono, he oi ioa aku ka maikai o ke ko o heia wahi mamua o ko na wahi e ae. He ulu mau, a aole hoi he luhi nui ma ka hana ana; aole loaa koke ika poino. No ka mea, ike kanu ana, aole i palau la, no ka maikai ioa o ka lepo. O ka hanai kao wale no ka oihana nul a na kanaka maoii maane», i oi aku mamua o kekahi mau « «<? • —j>u{m a ami fe«t« apaaa ma< ao feapa o na pulu liapuu e hoouna ia nei i na aina e, O ka aina he aina a«a i ole|oia, aka, ma kobakai wale no ka hapaoui o ke a, a me na kihi, e o waena konu he aina lepo momona loa. Uiu nui maikai na laau hua ai a pau loa, a me na mea ai, aka, aole nae nui na waikahe e iike me Hiio, a me Hamakua, hookahi wale no wiihi wai huwai e kahe nei eia i Waiohina wale ibo no. «ob«ae,i biki aku ke kahe »tw j ka hapaiua o ka aii», ua pau e ao ka HA.tt.ECE {*. «C&0. Ma ka hora a. m. oka Poaoao, Apenla 4, haalele ka huakai aiii ia Waiohinu a iho aku i kai o «te4(a eHaiiia e na kanaka malona o na Ho,-ijC TŌa4iianeri ka nui. Ma ka hora 12 m. haalele iho ia ka mokuahi Kilauea i ke awa o Kaaluaiu, a hoio pili aina inai la. E kilobi aku ana ®akoa i ka aina palouli ike a—no na miie be nui, a iioko o ka hapalua hora mohope iho, ua hala hope ae la ka lae o Kaiae, paii o Moiilele a me Kailiki e au mai aoa i ke kai. E mau inai ana no ka «iioli o a&n j hou la ai eka pele. He mau tausaoi eka aina o keia na« wahi « waiho neoneo raai ana,Jie waoakua ka oleio ana. Ma ka hora o ka auwim ia, ua hoobok«keaka U mikou i na Puu a Pele, lie mau puu one haeieele e ku ana i kahakai, a ma hai a puni, a eialuna &ku4ioio kaau» ui a haoaoa ke ahu wanawana mai ana, he mea hoomakau no ka wawae kamaa ole ke hehi aku iluna olaila. Ma ka hora 4 P. K. m»waho ae o Hono«U< I iioo a me Miioiii. nolailn ua aneane e pan ka j paleoa o K«« a «i« mokoa ke holo oku nei i j ke kai malino o kona. Me he Uhu* maika la ka palalnha like o ! ke k»., h pela i aioha ai fe o Kon. ke.k. «o 1 k« Ui maiinp a Khu. Aia makoa « kaaioi ae ana mawaho o Kaoh,- u « huro mai la na |

he mea eka walohia pe ka & kanaka e ooho mebamebs i beia a*au wabi, kuaaiha o ka noho'nā. ,Ma keia -mau wahi 0 ka hanai kao ka oihana faat>a ooi a ko bila p6e, a me ka mahi awa. - i KO NA AINA A*A AUAKŪA. i Ika nana B(ta i na ainet mii.konaka ele, e waiho ana tna kapa kahakai o Kona Hema,. Kau, a nte Puna no lakou na miie mat ka iwakaioa a hiki i ke kaonhaka loa, a mai ka lua a biki i ka ēono miEe.tela«la L %alre kauwahi,uakuputnaikaninau nui iioko o ka mea kakau, pthea ia e hooiile ia ai keia .linau wahi i .ftina e heopuka inai ai i kekahi " Waiwai, nana e hoopomaikai mai i na kanaka ame he Aopuni pu ? No ka mea. o keia mau aina nui e waiho i 6efa wa aua kokoke hoi i kapā' ka^kat r .he mea kaa'maha i ka manao ko lakou hoike ana mai Ina hīsbiooā i> ke aoakua. Ina ua hana ia mai ke kanaka-he mea noonoo, a hemea hooulu, a ra« ka hoohoihoi ana i na hsaa mikiala a pau, alaiia, hs pono iaia ke akaa mai i ka waiwai i hunaia iloko 0 ka ole, a e mawehe ae hoi mailoko mai o na paakiki. O ka manao 0 ka mea kakau, ina e kanu nui - ia keia maa waM i M i keia wa aiaiia ii(oko 0 na makahiki elima a he umi patra<fctev fie4a m*Hawa <aku, olßila,e liio np ia mau wahlhe wahi e hoohua mai 'pa i kekamaluna o keia mau wahi, a mahmi» ponp ia a hiki i ka wa e ulu ponoaiahuamai ina hua miuaawa, » ioaa no na kokua nui i na kanaka a me ke aupuni pu mai laiia mai. £oa ttft bM>puka mai

ke kumu niu boo|tßhi i galaoi «iU nia i kela a me keia makat)iki, a!aila ua libe mau ana i ka makobjkt, a-ina ekuai ia aku ke galani hookahi no ba Sl, alaila ua like ia me $1,000,090 ka Joao i.ka mai kek uftabviak&kw* M&ea,Me A&44NA» hoi ia na poho a me na lahi 0 ka hana 4pa t I ka manao o ka mea kakau;e,lioiWi fa no, # e lilo auonei iamauaioawjuwsfo!e i keia wa, be aini fe hoohua mai ana i ka wa£ wai ma keia hope aka. Aole oia wale no ka pomaikai nui e ioaa mai ana, aka, e iilo ana ia mau aina panoa, he wahi eoluolu kupono ai ka maka ke naoa aku. a e loaa hoi i namahhini he inau wahi pluolu kuponp e UeofnM4.£ jN 4a|ta)&M hooliio ai ia mau wahi kuatrea, he wahi aloinau. E hana ana kanaka e kanu nui a e iulu nui " maluoa o na wai, a hala ni ia he nui e boihoi hou ia n«j ho.' k E kala'mpi nokahookakaheleioa ona 1 faahi e, a haolele 1 ka huakai alii i hope, oka e hoi hou ae ao kakou ikiiia—Q na hiohiona 0 Kapaliiua ke hoea mai ia; ona Pahoehoe. a me ka loa 'a me loa laula 0 SCO#A|.I|iM4. Ma Waiea, ua ike aku la m&laou i ka akoakoa nni ae 0 na kanaka i kahaone, a me kilepa ana i na hainaka, a ua horo aku la boi makou p»a, ! mi k« 'lĀawi ana '0 na poe puhi ohe i kekahi 9 ka manawa mua palia la i iō6e al na pahoehoe a me na kuein§twf pah'p r* uka mauiukua ina leo hone maikai oka pila. Ke hele aku nef fear la e n#*e 1 ka ilikai, ke o mai la na <jnofa/ ula o ke ano liula, ke kipu mai ia hoi na uka o Alanapo m» Vke kapa eieeie 0 na^^ketHeh|}Mu a po. Marwaho aeimnwu o Kauhako e holo nei, ke ike aku la makou i na kanaka i ka halealoa mai i kahaone, a me ka maaio qiai iioko »i*. kou 1 kanaone, a holo mai he mau mi, •a maluna 0 kekahi wa*. 0 ka mea honohano p sy, HaheMM Hem», , k«sa i titel maīkai ai, a nw. na lawalu ia ),hoomoa ī«, * m fc aa no hoi a ga« o oka. Pela iho ia iai mua ai na 'UL f fh' iar jil6l<ama ka ono 0 Kona, a 0 ka manawa mua no boi o na io ono i loaa i ka huakai, aiii., . _ tfa Wawi- mki 'm ka hookan, ano , tha t«, .liek» o-ia noa fnt&gtttiigiiu iike Honauaan. { W lai 'piai ai fee Kipenaha b K@nklreBiiB, t ku ibo ia mawaho iki maio Kaawaka, mlalo iho o na umalu pali o waw»txi»ia aku !a fc, #.**** wahine Lidia Kaaaakaeha a me Kaaiha Domiais i uka o Mapoopoo, a ine 'aa ukali «nau 0 ka.M«u j 0 ke *wa e pae oku a« k? j aoiei lale koke ka Mea Kiekie Ruta Keeit> kol»fti, i ka hora 8£ o ia ahiahi, oia kona wa i lei* «1 īaka. 1 fca? Moi i pae aktt ai 1 koia, ta ho-a mai ia na kanaka 0 uka i na lamaiama kukui, a ua heie mai |« boi oa kaoaka a kowio itoW« waapa ka 0 Napoopoo ta p& "■ J«»» »SM« £•****, i"»'» ae, ua hele ka Moi a mo ka Moiwahine m ka (aekmi ohile, a melaila 4 tro*iNpa «Kake ai oia e m koani«e, me l»ia toaa efete «oalohalohai— j. , " O makou o na komite bo ka apaaa o Kona Hema—uja ka m&kaainana, ke hoik* Ke,hlk ee e ka >Moi, ka fio«Vvia o ka 1 ke, »a6a Lo« 1 taoM*o r*i m. w