Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 46, 29 April 1874 — [Illegible] [ARTICLE]

[Illegible]

maluna o oa iio; fce awa ia raa kai^eoal^ o kalii m«btfeo o Ha?aafe, hd&g£fls#ijg 1 ;■ n«i maluna oua iio. Naoa a%|i I is»ai b©le v aoa kaulaweia ke kula ,i "pa kaaaka me ' ' na hiohĪQoa hauoli, a ntf4*»l« jfee alii, a peia wale no i hoike n»aS ai na kg. naka ia mau hiohiona a bikr i ko ka , Moi HAALELE HOSE AN'A IA HAWAII, i i ka haakle ana i ke awa kumoka o K«. awaeli i Kohala, me ka i»attat> moiKimo*»- ' . ahiia ia ke aloha »o ka ike aka i ke ano makee atii o na kanaka ; no ka mea, aia no ' * lakou inaa|ca Uahi i k«ku mai ai maiuna o ria !io he tattsani a keu, e huro pinepine mai aea i keia ame keia manawa; oa hoomaka mai Ia ka holo ana o ka ttofeim#lba ka hora Ip. M., o ka Poalua, Aperita 7. Aka mamua ae o ka haawi ana oltu o ka mea kakau i kona aloha hope loa ia Hawaii. o Keawe. he mea pono ke hoike aku no ka mea nui hookahi i ikeia, oia ba j»ha eaa . makaainana i ke aloha alii, a me'ko lakou eleio ana, akahi no iakou a ike i ke aiii 010. olu loa, o ka launa ana, he ieam&iiio aku a kamaiiio mai. Ma keia wahi ke tiosoi aku nei ka mea kakaa i ko o»kq« ahonu» e Hawaii.e kala mai, ina aoie i hookomo ia kekahi maa mea maaoei i ku i ko oukou iini ana. Holo mai la ike kai o Aienuiha- *¥> he mea mau no la ma na wahi a pau o ka huakai a ka Moi, ka enalie a ipe-ka haiana malino ona wai. Ma ka h&ra 7 p mo ke ahiahi ku makou i Mokena, kaliī awa ku moku o Capt. Makee. ia ipakop nae » holo mai ai ia ano ahiahi, ua ike ia aku la ka iho ann mai o na iam&lama ieu.kai-. Aia hoi ua hfbi *e no ke Kiaaina opiooio o Maui iiuna o k& meka,"* mai lMW*bfe Uiupalakua e kali 91 no ka Moi, me kona manao e ku mai ana ka Moi i Mnkena ina iih Peaiua. Ua fea 8 $}no£j Bhi, ua iele ka Moi a me ka Moiwahine na Ukali e ae, a me ka poe pahi ohe, īuka, a o kekahi poe o ka hu&kai a me tia ohua ua kau no lakou i ka moku a Maalaea i hooielel ia ai iakou iuka, a. maiaila i pii &ku ai i Waiiuku e kakaii ai no ka Moi. «E.tJPALAKCA. I I ka wa i ieie ai ka Moi iuka u& huro mai ia na kanaka, a ua ku ialani ae la hoi Aa Ulupalakua (he aneane 4 miie ks }oa) e nee papa ana, a i nka f V ifkuluweia l«a k® kula ika hele a Kalani." Hiki mij ka home nani o Capt. Makee ma ka hora 10 p. m. Ika wa oka hiki ana aku oka huakai ,l islii, haawi ia mai la na huro leo nui aha O na hana hoohiluhilu ana maanei. uoie no ia ī emi iho maiaJo p na haim hoohiiohiiu ana ma na apana e ae, aka, «a oi ioa aku nae ma /kekahi ono! Oiai, na C*s. |fckee hookahi wale no i hookipa aku i.ka M<a, ?ole 5.0 ka lehulehu e like me na wahi e a6,

aka, df| 4° i.|a mea e oluolu ai lakou ma na ano a paa loa. Aiamaluaa ae o fea pnkh paiekauahana huaolelo, «Weleome g a haha :a ua hua nei me'ka lofe "ulaula i hoaia : mai i na ihoiho kftkO| a maluna ne a ma na aoao a malalo iho hoi o ua hua nei ua hefī*i&*il > lM!f 'paina e pipio maikai ana, pia w/>e i ka leī i kui papaia.a like, a peia ae hoi me na >aivo ka pa Uau, ua hoohiluhiiu ia a guiji lau paina. Ona lanai, I na puf£āfrtj*n(fa ine na puka aniani, a me i ha keena a aat*hāle" moe, a me na hale nohoa pao.ua hoohiiohUu kai aln marriTlafa poftt*€b ae, Poakolu, Aperila 8, ua hele mai la na mak&%inana e ileel lea Moi ame !<»• P<>iߣifp,j|f j^ e mai rfe mea hookap. Ma ka hora 11 a. m., j m fiBlB »taonfcoa h™ na banak& e ike i ; ka Moi me ka haawi ana i Ua lakoumaaolelo | hoaiohaloha tna o na komile la i kohoia a peaoi; >■.

: ■"! ko Makua Moi Lokomaikai-O. kaua. meka Moiwahine, a me na 'iii a pau b fta haakni: Al<#ih h«.-J it»H.

nele e ilw alii, me na makana po, oia keia : 1 eke- iaukaia 4 ho<āa.» ap* ta«iltai. ha, W. D. Kaneiholani. S. Kahanuaia, Lalka, • - '

Mahope ihli 4 I» kMlakeh» ia ana o keia » ka Moi aku me ik. haioMo pokole ia lakou,—a ua heie/nai m feaaey «#« H»oiāiiUTb!e ° a pt. Makee. Maaeei iia nia«u aitu ka Moi i na raftfeaafrmaft t e iike me ka niaaninau Ha-

Ma k* b<*« ua haawi #aftnei i i»akmi ai ka Mol, ka as^waJiHMa»me na 'lii« M ok« haakai, 6 «»e m Hnalct |te, «a bapa aoa i jpa aheU«*a+?apa aiaa? Ua irfokobai kr I uaoa ana eaalalo o aa iaaa paapa hot ka malamamma o ka hi, aole i ikeia bo ' kau wah* kukM, P»+*-«»ii W>,» Ui. . BiB na laō. ne olukonai' wan no ia oann , Mahope ua o» keiki » Mr. ,J« llaiew, K<rtfeoman mai U no hoi aa poe puhi oh? i ka hookaai i oa leo m*l« aaaaho i n« wa o fca I ka S V" 0 ka I® »« 1« m keiki hola he iwakalaW paha a keo hll B^ U *»£ wai hooaooo* ib \ nr H*f 0%4 lipUioa a tn bvafeat aln. Q keia febtt*a hSZ*tV *>*ae '!A oOO,< f , ° l4 na «|Mttb%lathU*be ma " «ilika ukaia hei ke iakoo wa la

puhaka.

O keia poe Bor*bora\ ua maheleia i elua poe, he poe nanai kekahi _a he poe Hiiii kekahi, he kapa okoa nae ko ka poe hiiii, he maa paiaka maauwa iepo na!o keokeo-ko luna a me na iola wawae o ia ano lole ; aka hookahi bo nae *ano o ka lakou mau hula ana. Ika wa e.kani ai na pahu elna i hookani ia e kekahi mau 6orabora, aiajla,.ua kahea mai la ke kumu, ao ka Uoomaka iho la no ia o na poe i ka hula, e kuhi ana nā lima n>e ka like loa, a e oai ana ffa wawae me ka like o ke kai ana, iniua a i Hope, i ka aoaaa me ke alo, e like me ke ano mau o na hula Borabora ana. He hula keia me ka hooikaika loa ana ona lala ika hana. Pela wale no i hoohalaia ai ia ahiahi a hiki wale i ka haalele ana mai o ka la ia makou e ooho pauhuli. Haule ae la e holoholo malalo iho o na malu laau paina o ka

MOE HOOLULILO L! OLUOLU, Ua konoia mai ka mea kakau e kapa aku ia Ulupalakua, a i knhi noho hoi o Capt. Makee, o ka " Moe Hooluliluli Oluolu " o ka Mokupuni o Maui. No ka mea, iā oe e naue aku ai ma kela a me keia wahi e halawai maianame kou mnu maka na mea ano i hou e hooluolu ai ia oe, a e hookahaha pu ai i hoi i kou manao. E moanl mai ana ke ala i 0 pua ona ano a pau loa, ka rose, ke tulip, i ka magauolia, etc., etc. Oka roaganolia «a i mohaia piha ae kona pua ana la makou e naue ana malalo o ka olu o ia iaau lipolipo. He pua nunui keokeo, he eiwa miha ke anawaena, a o kona ala moani haihui, he mea ho<!fla«e i ka. moaa laea hiki ale i ka mea kaiuake kwe pau mai i na nuooielo o kela a me keia mea e hoike aku, mai na l«au kanu, na pua, na hak iaau 1 kukuluia, na lua wai nunui i hookio ia ai na wii ua a me ka tvai mapuna e kahe ana mai ke kuahiwi mai, na hale wili ko, na hale o na poe paahaaa, na alanui hele mawaena o na mala pua a me na ululaau paina i pai īa me ka puna, a me ia mea aku ia mea aku, no ka mea, ina e lawe* pau iar mai ia mau mea ē hoike aleu. e hoopihaia no kekahi bake nona na aoao he mau haseri ka nui. O n& komu iaau i kanuia. he mea hookahaha no ia > faa nianao ; a ke naua aku i ko lakou ulu ana mai, e hiki paha ia oe ke manao wale iho aole i kanu ia lakou me ka iima, aka i ulu wale mai no lakau. £ haohao no oe i ka nui fciwaiwa o ka hana a me ka luhi i hooliloia ma ke kanu a me ka malama ana i na laau. Ua hai ia mai makou he 150,000 ka nui o na iaau i kanuia, aka, iloko o kekahi mau kau makani ikaika ua h&ohina ia kekahi mau tausani kumu laau, a me he mea la he haneri paha a me ka iwakaiua tausani laau e ulu nei i keia wa. Oke kiekia o ko lakou ulu ka elima kapuai a hiki i ke kanakolu kapuai kekahi, o hapa nui nae o lakou, aia maiuna akū o ka umi kapuai ke kiekie o hiki i ka iwakalua.

Ma ka Poaha, Aperila 9, i ka hora 11 o ke kakahiaka, ua pii ka huakai alii e makaikai i ke kau wahi puu he hapalua mile ka mamao ma uka aku o na hale noho, he aneane 4,400 kona kiekie maluna ae o ke kai. 0 na alanui i hanaia a puni keia puo a hiki 1 kona piko ponoi, he mea hookahaha no ia i ka manao. no ka like o ka hanaia ana e moe iiikekee ana moi ke kumu a hiki ī ka piko ponoi, i ane like paha me ka hanaia ana o na alanui o ka hale pakui o Babe|a a kakou i lohe ai. Ma hai o keia mau alanai eku lalani ana na laau paina, a me na euAalipitika (eucalyptus). Maluna o keia puu wale no be £0,000 ka nui o na kumu iaau i kanu ia, o na ano laau like ole he umi a keu aku. :Ua hai ia mai no hoi makou, he iwakalua a ano laau i kanuia ma ka aina a pa>i. Ma\*a piko ponoi o keia puu ua kanuia i na pu%f na rose, a me na mea uiu hoonanie ae.

Mai luna aku o keia j>uu e r.ana ai, e hiki no ke ike|a aku Uejcjlmaka rrM.nu o ka aina a puni. Me he ia maloko oke aoapuoi o na "mile eōno aīa m&iaila kahi fkū al o na hale,. ka wili ko, na mala ko a me na u!u laau kanu e pii ohaoha ana ko lakou mau kino; a īloko o ka manawa e hiki mai ana e

lilo no ia wahi he ulu laau nani. Ma ke kilo ana i keia mnu mea a pau i hana īa, aia no lakou a pau iloko o na mapuna huaolelo wale no ekoiu, ka mikiala hana, ke kanaka, ame ke dala mam loa. Na keia mau mea ekolu i hoolilo ia wahi be Paredaiso nani no ka* Mokupuni o Maui, a i ole, no ka Pae Aiua holookoa no o Hawaii nei.

Ma ke ahiahi iho o ia la, ua hoooanea ia mai ke anaina alii e ka poe huia Borabora a me ka poe hula Hawaii maoli no hei. Ma ka hoia 9 r. m., he hoiahala haoie ka i ba«. wi ia, 8 ua hoohala ka Moi tna ia maa a me ka Moiwahine pu a me koaa kaikaahine alii, a pela hoi me na ukali ahi e ae, a hiki wate ika hom 12 oke aumo& Alaiia ua hookuuia ka hulahuia; ua hele ka Moi e hoooanea iaia iho me aa keoaimana e ae. ma ka hale pehupahu hilioki, a hiki i ka hora 3a. m. E kahaha anei eukou ke lohe he hale pahu{«htt hiliuki kekahi ma Ulupalakua! Pela paha, aka, e hai aka oo ka mea kakau; o Uulpahkaa, he bome ia oka oluolq,a me ka Uulea t naho ai. Aia no malaila he l.ale pahupahu i kukuluia e Capt Makee, no ka hoonanea ana iaia iho, a me ka poe malihiai hele, a « ka hale maika aea, i kukulu ai, ua hoohioa ia e ka makani iloko 0 kekahi manawa i hala ae, a noiaila, ua hooneleia ko makou ike ana ia hale hoopau molowa. Aole he mau hala wale no no faa hoonanea ana ka i kukuluia, aka, he hale okoa kekahi i hookaawaleia noH& hoomanao 1 ka mea nona ke kapu Sai»ti,aWlaila e haUwai pule ai ka ohana a pau i na la Sabati. Ua hanaia o loko o keia hale a m>Skai, me ke kuahu no, kahi e nohe ai o ka poe hele pule, a me ka oagana nui no ka hoolea ana, a me ka hoonani ana aku i ka Mea Ihiihi loa.

A ina oe e kilohi aka ma M frtfiffr ' *■ fTaoa heoia msi faa Hate aka, e ike Bpa*a. ' iwi oe i ka hale paa iki a»ai ntm ibko ona ululaau paina. O keia b«]e k«. pepau/īia hoomakaukania ao ia e ,Capt l&a--kjse i wahi e «wiho ia ai kooa hi&o « Bb-_ na ohana, i ka wa a ka anela o ka make kkhea maiai mai keia ao aka. Me keiaiaau hoaaoeana onai kafai e waiho ai i koaa Itino iho. he mea ia e hoike mai ao» i kona a»« aioha aina oiaio, ma ka manao ole e he!e aku ma kau wahi e, a ua hoike akaka pu oiai no hoi oia i kona ano makee alii, ma ka pumehana a me ka piii loa o ira iauna ana me ka Moi, ame ka ohana aiii a pau; aole oia wale no,aka, o kana lede pu kekahi a n»e kona ohana wai pahe no a pau. Ua aie nai ka huakai alii a me na ohua a pau i ko Ukou lekomaikai paiena ole, me ke ko\ua wale ana mai i na mea a pau e oluolu pono ai iakou' Ma ba hora 10 oke fi&ahiaka Poaiima ua haalele ka huakai alii ia Olupalakoa ,«& holo aku ia maluna o ni lio uo waiujho. j O ka nui o keia huakai lio, he haneri nd ; j.a a keu. O ka loa mai Ulupahikua mai a | \Vailuku raa ka laina pololei he 20 mile. 0 ua la nei, he la wela nopu no ia, e huiili mai ana ka la i ke kula e hke me ka anapanapa an ® ona ula ahi ke nana aku. Ua uliuli kē kula ke nana aku no ka ulu pono o na weu»|reu, o ke kakonakona oae ka mauu aui a me aa ilima ulu wale oke kula. Ika hiki o ka huakai alii ma Kalepoiepo, ua halawai mai la lakou me na poe kanaka a me na haole maka hanohano j kahiia» w mai Wailuku mai, maiuna wale »o o na iio oko iakoo oar ha hanen a ka. Ia iahpa i hookokoke mai ai me ka huakai ai»i, ua ma. neia ae ia i&kou iioko o fea iaioa, e ku hlani ana, a haawi ae ia i na huro aaa, oiai i» huakai ain maiuna o na iio e heie mai ana maWaena o lakou. Ike kaa ana oka huakai aln mamua. ua ukali mai la iakoo mahope, ooiaiia, ua hooinahuahua loa ia ka nui o ka huakai aiii, e hiki ana ka huina i ka ekohi >aneri r keu. O koia holo ana, aole i kan* pai ka lepo. ua hoomaka mai la no hōi ka ikaika © ka makani .e iawe mai arw i na huna lepo e hoopouliuii i ka lewa. Oke one kekahi t pupuhi ia mai e ko makani, ua like ko iakou pa ana mai, nie he maa kui houhou ana ina papaimn. P e |« \ hoio aku «i ka huikai i ke kuU 0 Kamaomao me keia mau pilikia o ka lepo, a hiki i Waikapu, a hikinaJiema iho o ka hale wilu ko afMr, Comwetl, r e ku anakekahi pio Uiia, a me na kanaka e akoakoa ana; ua huro mai La na kanaka rhe ka hiaai nui, a i a makou i komo aku ai malaio o ka pio, aia hoi e kau ana na huaolelo maluna ae i pena ia maluna oka lole me keia: « Aloha na Wai-. ®h» 'a Kaiakaua." Ua holo puwalu aku la ka huakai me ke kbggg pu ana iloko o ke ea oita hiki iua keUahi plo i hana ia mT ke alahaka mua mawaena o Waikapu a me Wailuko, aia maluna o keia pio e. kau ana pa huaolelo. « Kalakaua," i pena ia malujia oka iole. Mo ka lua mai ona alahaka, he pio no kekahi e ku ana ua kau ia me na' huaoielo me keia: " E hookumoia ka Nohoplii īka Pono." Ika hookokoke an« aku i kahi e hiki aku ai i ka Hale Hooie Waiona o Waiiuku, lohe aku la makou i ke kani m«i p na pu kua kui hao e like h ms ko Hilo, o kekahi kua hao ua hooknuia m«iuna o keknhi, a ua hahao ia ka pauda mawaena o ua mau kua nei, a i ka wa e kuni ia ai me ka uwea i hoowela ia l keahi, ua pahu ae la ka pauda; a oia iho ia ka pu a!oha.a_ na^M^i^. He.21 P u ikiia o keia ano. ; . Ma ke alo iho o ka Hale Hoole Waiona o Wailuku, he pi-o kekahi e ku ana, me na huaolelo ma ka olelo Berit-.nia " Weleome to our King Kalakaua." Maanei i halawai hou mai ai me na kanaka he nui, a haro mai ia lakou, a mai keia wahi aku 4 ua haiiiln ia ke alanui me ka mauu akaakai, nolaila, aole i lepo nui ka heie ana aku iwaena o na huroia ma keia mau wohi a hiki i ka hu. iD t*° ke a,anß ' e ana ika halekuai I® Mossman. Ma keia wahi eha mau pi-o nunni i kukuluia ma kela a me keia aoao o na mana eha o ke alaoui, a o ua mau pi-o nei ua hana hoohiluhilu wale ia no me na jlau iipolipo, ka maile, paiapalai, ieie, a me ka lai, a peia no hoi na pi-o e ae a pau i ha-. ; la aka i hope, Oa hana hoohiluhilu waie ia no iakou me na lau lipolipo. Ma ka pi<» okeia mau pi-o eha i k|}kaluia ma ka liuina o na alanui, e huli mai ana kealoo j ia narike<*r M Kaiakaua Kapioiani/' a ma k'a pi«o akau hoi, e kau ana ke& mau huaoielo ? •« Ka hiwahiwa a na *H»," a o ka pi-o hikina e kau ana keia i»au huoolelo," Aloha ke Aliima ka pi<« ma ka heraa e kau aoa keia mau huaolelo ma k« olelo BeriUnia •• Long llve the King." O keia mau hana a ka apana o Wailuku i hoohiluhilu mai ai he mau hana e ike ia al ko lakou ano makee alii. Ua hele loa aku ia ka boakai alii a hiki i ka haie noho o ka Hon. L. Kniheiani a me kana huoooa lokootaikai Mr. Samuela Parker. Malaih i hookipam aku ai na 'lii me ka pamehana, a me na ohoa a pae. NA HIOHIONA 0 WAILOKO,

I ka naoa aoa i ka loa a me ka lauia o Wailoko, ua hoaiai mai ia kaona ika holomua mi i oi ae i ko na makahiki i kaa hope aku, ea kofca laoi» al«a « o ke A«pw»i malalo iho o Honoluiu, & i ane iike bo boi me Hiio i Hawaii. O kooa haie nui beekahi e ko nei i keia wa, tna ke akea, aß »b hiehie o ke ku aaa, oia do k& Hale o ka Hui Hooie Waiooa o Wailaka; eloa hale koaa kieki». I keia wa oa hooiih ta ke keeoa noi o iaio o oa hale nei, i haiepale, a «alaiia i maianM ai ka Rev. Kahale i ko SabaI». O ka hakpole Hoole Pope kahiko o Waiiuku oa wawahi ia, oiuaa a o kona mau iw» aoao a me &a paia puoa kookeo waio oo ta e ku oei, he heaaa maoaooao i ka wu»a aku. aka, he mea e2t*!u oae i ka ioho aoa mai, ua wawahua ua haio U no ka hoomakaukaa ana e kukuiu hou, a aolaiia, iloko paha o keia pwkahiki aku% hiki mai ana e paa pono ana ka hale hou. Ma oa wahi o ao a pau e luhr ehu mai aoa n nik ko a Messrs. Wi||foog ma, ua 00, a aok do hoi i oo kekahi. Ite kiiohi aaa ako i ko kaha< wai heiookoa o Wailuku nai ka eka a kai, oa p»hrf po»o na ioi i ko kaio a aiuaim, o ka hapa Rui oae o ea loi he mau bī kmlo lam aoe, aka, « oo aaa no lakoa laaakoa ao o ki paa ana o k«ia makahiki; ko hoike aoa «ai ia o Waiiaka kahi ai oui o Maoi na iieko o keia mau fe aku e hiki «mi aaa. Aka, i keia laaaawa nae, he ol»to mai aa ioAaai&a he wi iakoa, poia ie paha, aka nalia ho wi no hoi o ka wakiai ko ioaa «o ke olai w pwpue kuauaa, o ka ioaokapaiili ae ao o «a kaha*ai kaolana K ha)a no la la makapooianiu. (i jmw.)