Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 47, 6 May 1874 — Ka Haiolelo Alii. [ARTICLE]

Ka Haiolelo Alii.

E NA 'Lli A ME KA POEIKOIIOIA. luiko o na makahiki elua o ke kau i hala, ua maalo «p iwaena o ka InKni na loli ann nui, a ir amult om mea, he eiua kau kuika< wa a ka Ahaolelo i hoakoakoa ia. O ka alia ii)ua i akoakoa mai, ua koho ae i ko'u mua, ka Moi Lunalilo, i make, a ma ia kau no hoi, ua waiho ia mai kekahi raau hoololi i manaoia o ke Kumukanawai. Ma ka lokomaikai o ka Mea Mana Loa, aole i loaa i ka Moi Ll'naulo ka ike no ka hopko ia ana 0 kona mau manaolana. Aole hoi i kaalo lea ae ka makahiki rnua <» kona noho Moi ana, aia hoi ua kaheaia mai la oia, a ua hala aku. Mamuli o kona make ana, me ke • koho oie i kona hope, i aponoia e na 'Lii, 1 kulike ai i«e ke Kanawii, ua lilo i hana na oukou, ke koho ana i iloi, malalo o ke : Kumukanawai. Mamua ae o ko ouknu ko- i bo ana mai ia'u ma ia kulana kiekie, ua hai I ia aku oukou ma ka'u mau oielo akea, a me ka'u mau hoike hui kino ana hoi, e hilinai ana no au i ka hopena o ka oukou koho ana, I a aole hoi e kokua aku i Lekahi mau hana i e kue ana i ke kunawai o ka aina. Aka, maliope o ko'u koho ia ana mai, ua hooinaka koke ae ka haunaele i u u ae mamuli o na hana a kekahi poe kanaka manao uluku,a, no ka hikilele o keia mea i na inana hooko, ua hooweliweli ia mai ka noho'na maluhia 0 ke kulanakauhale no ka manawa pokole, : a ua hoopio koke ia nae e ke Aupuni, i ko- : kua a hooko pono ia mai e na puali o na aupuni manao aloha, e akoakoa ana ma ke awa. : Ua hooponopono kaulike ia na mea a pau i : komo i keia hoohaunaele. E kono ia aku ana oukoj me ka hana pu : me ko'u mau Kuhina, e hookumu i na hana 1 hoiomua ai ka io o Ko'u Aupuni, a, ano ke nonoi aku nei au i ko oukou manao noonoo nui i kekahi o na kumu moakaka lea ī loaa ma ko'u i ke ana. ■ Ua hooUhaia na hoololi i manaoiao ke Kumukanawai e like me ko leuhikuhi a ke kanawai, a e loaa no hoi mai a oukou mai ria noonoo akahai ma ia me;i. O keia mau hoololi ua manaoia e hoihoi hou inai ana i kekahi mau hiohiona o ke Kumukanawai o ka makahiki 1852, a o ks> hoololi e hapai ana e noho kaawale aku na 'Lunamakaainana, oia ka mea ano nui. £ waiho ia mai ana no ko oukou noonoo ana i kekahi hoololi i manaoia, no ka mahele e lioakaka ana i ke tno o ka noho'na oihana o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie. O ka hooloh e kapae anei i ka noho ana o ha Lunakanawai a pau m« ka Ahaolelo, ua kulike no ia me ke ano maoli o ke Kumukanawai, e hoakaka a e lookaawale ana i na hana a ka mana-hook ), mana hookolokolo a me ka mana kau-kanawai. O ka hoololi e kono ana i ka Moi e hoiko mai i na kumu o kona kapae ana i kekahi bila kanawai, ua manao su he kumo ole. No ka mea, mamuli o ka noho ana o ko'u mau Kuhina iloko o ka oukou Aha me ka hui ana me oukou, ua hoakaka lakou i na hana a Ko'u Aupuni, a oi i wehewehe ana ua lawa no ka hoiko ana i ko'u inau minao.

1 Mamuli o ke ano nui ena ham piii ka- J nawai a ka Loio. Kuhina iloko o ka Aha | Kuhina e kokua ana i na Luna Aupuni, no- ; < laila, o na hooioli e iawe ana m liokua mai. j i o hkou ae, e noonoO kupono oukoik ! Ke nonoi aku nei au īko ouleou noonoo akahela i ka hooliio e hoopau ana i ka loaa \ | waiwai i kapono ai ke koho balota. O ka | I mahuahua ole o ka-laha ana o ka waiwai \ j iwaena o ka nui o ka lehuiehu. o ia maoli | | ke kamu e"ftoemi ana maiaio o na haawina | ' ku i ke koho balota ī keia wa, ke ano o na j manao o ka lehulehu ma ke koho ana i ko l iakou Lunamakaainana. Ua emi nei mai na loaa o ke aupuni ma- 1 muli o na iilo kuhohonu i iii mai ma ka hoi- | hoi ana &ku i na lepera ma Molokai—ko laI kou ola malaiia—ka hooiewa ana o na Moi | elua, a .me ke koho ana i ko iaua mau hope, Ia me na kumu e ae. A o keia mea a pau ; maluna no ia oka Waihona Aupuni. Ake . paipai aku nei no hoiau iaeukou, e imi mni i na kumu e uuku aT na'iiio, a eeini ai ka | pohihihi no ka hooko ana 1 na hana o ke au- { puni, a o haawiia mai hoi ka mana ia'u ma« | lalo o ke kanawai e hoohui he elua a oi ae i paha oihana i ka mea hookahi. ma kahi e , hiki ai ke hana ia peia. ; Oke kamumanao nui e hoala ia nei i ! ko'u aloha, oia no ka hooulu ana i ka lahui, i s ma keia katnu ke noi aku nei au i ko eu{koa noonoo nui ana ma ia mea. Maiia paha ■! o ka hooponopono hou ana i ke kanawai oki | mare, e loaa ana kekahi pono ma ia ano. j Ua kaoohaia aku ka Papa Ola e hoomaikai I e like me ka mea hiki i ke ola o ka lēhulehu, j aka, he nui no na mea i koe o ke'ia ano, a o ka oi o ia mau mea, o ka imi ana i na pon<> : no ka maiama ana i ke ola o na keiki hanau ! hou, a ke manao nei aue weheia kekahi mau auhau no ka pomaikai o ka poe e ha- - nau nui ana i na keiki.

O ke komo nui ana mai o na poe paaha-1 na i hoopaa ole ia malaloo na aelike, ua ma- i naoia aku he mea hoowaiwai a he mea e ho-1 opuipui ai i ko kakou aina, a no la kumu, ke.! makemake nei au e hookaawale ia kekahi : haawina kupono. Ua hoomaopopo kino no hoi i ke ano o ka j Halemai Lepera, a ua oiuolu au i ka ike ana | i na hana aloha a me na malaina kupono no : ia poe o ko'u lahui i loohia i keia pilikia. 1 A ke kono aku nei au ia oukou e hoomaopopo ike koikoi o na hana e pili ana i na pono wai, a no ka maiama ana i na lako wai ma kahi i makemakeia ; ao ka'meaimattao nuiia- oia no ka iioomau ana ī na lako wai o Honolulu, a e hana ia me ka hoopoi-1 no ole i ka pono o ka poe mea aina mawaho aku o kulanakauhale. Me he ia he kupono ke hooponoponoia i hikiai ke hoolawaia ka pono o ka poe nona na mana wai kahiko ; aka, ina e hana ole ia na hana e mau ai ka wai ma kekahi mau apana, alnilu, ua lilo i mea ole ria hooponoponoana. Ke paipai aku nei au e hoonohoia i Komisinn o ka poe i ike i ke kanawai. no ka hoonohenoho hou ana i ko kakou mau kanawai, a e hoike i kela kau Ahaolelo e hiki mai ana. 0 ko kakou mau hana hooponopono waiwai, a o ka oi loa aku nae o na mea e pili ana i na ama, e hoomoakaka lea ia. Ua hauoli au i ka hoike aku ia oukou i ka maikai kupono o ko kakou noho'na me na aupuni e ; a ke hoomaikai aku nei au ia oukou ina o na manao aloha i hoikeia mai no kakou e na aupuoi nui a ikaika hoi e noho kuikahi nei me keia aupuui. lloko o ka malama o lune o kela makahiki 1 hala ae nei, ua waiho ia aku ka manao e hoolilo i ke avva o Puuloa i ke aupuni o Amerika, ma na mea e pili ana me ko kuikahi panailike. Aka, oka haawi aiia aku i kekahi apana o ko kakou aina, ua ike ia he kupono ole ika manao o ka lehulehu. Nolai.

la, ua heihoi hou ia mai ia manao. A ina hoi ua ike ia aupuni ma keia hope aku, he : ku i ka pono ku noonoo ana i kuikahi panailike, alaila, e komo pu aku no Ko'u Aupuni ma ka noonoo ana no ia fhea. £ hooiilo ia ana no hoi ko oukou manawa ma ka noonoo ana no ka hoolako aku i na pono o na ihokumahu e holo ana mawaena : o Kapalakiko me Auseterolja, a noe ka hoohohonu ana i ka nakil inx kakou awa, i hiki ai ina moku nui ke komo mai. Eia ke i noonoo ia nei e ka poe noiau ma Amorika, i no ka hoomoe ana i kekahi uwea teregara- ; pa e hiki ana i o kakou nei, a e loaa ai na nuhou o oa wahi a pau o ka honua nei, i ; kela me keia la. He mau hana keia, e ko--00 mai ana ia kakou no ka hoomaopopo aku 1 ka pono o na iaina mokumahu e kipa mai ana i o kakou nei. Ma keia mea, ke noi aku nei au ia oukou, e noonoo i ke kupono 0 ke kukulu" ia ana o na hale papaa a me na pono e ae ma ko kakou awa, no oa waiwai i manaoia e hooili aku ma na aina e. E NA 'Lll X ME KA PūEIKOHOIA : Me ka hoopoina ole i na |>omaikai i loaa 1 keia aupuni, e pule kakou i loaa ai ke kupono o ka hooinauia a me ka hoonuiia o keia pomaikai. A e lilo ko oukou mau nooiue ma ke alakai makaala ana no ka pono o ka lehulehu. a e loaa ka hopeoa kokua no ka pomaikai a me ka holomua o ko kakou aina i aloha nui ia Ano ke kukala aku nei Au, ua weheia keiu Ahaolelo e like me ke Kanawai. He kau Ahaolelo hooemi lilo keu.—£ like me ko makou hakilo ana aku i ke ano o na hana a keia Kau Ahaolelo, ua lana mai ko makou manao he kau hooemi lilo keia. No ka i na la mua o ko lakou noho ana iho nei, ua hoao lakou e hoōemi i'na lilo liilii o ka Ahaolelo, a loa pela e paa ai ko lakou maiuio a hiki i ka pau ana o ka hana, alaila, e Imi io ana r o na lilo o ke aupuni. Aka, e h|ikilo aku no makou ī ke ano o ka lukou n)| u hana o keia mua aku, a e hoopu< ka i ko iiakoii manuo i na e loli &<>. ana ko lakou aivp ai pikiko nva kein mua aku. *