Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 49, 20 May 1874 — Untitled [ARTICLE]

M a ke ahmlii Poakolu aku nei n kela ptde, i hnli lioi iiiai ai ii.i 'l.n, Ka Moi, a me ka M.nwalnne. n me na ukali, iuoi Waianae mai, mnluna <> kalu mokuahi Hele, i k.i vv.i i hooknmomni ai ka mokn iloko nei o k«r:iw:i, ua iiau»i niai la na pii leo iiiii o I'uowiiiu i keulohn,'n nie ko kn nmkii kiiiin Ainenku IU-n'u ui. () na Mli Kiekie, ka liooilma Moi W. l'. Leleioliokii kekaln i ukali uku me konu knikiia.'ina Moi, a lmJi lioi 111:11 no ina kii moku. a iim- Kul.i Ke<-likoiuni. O ke Kiuama l>oii)mi- n iiie na Kam.ilei Alu Walime Mr^.• Uouiiiiin, Mrs. (.'l»-j.'-horn, a me %o lakou m;iii ukaJi, uiuukH nei lakon 1 hele :iku ai a me ka huli hoi ana mai. Kc apono riti ke Kuokou i ka hoaie (l.ila nna, ke kokala nt i i kona ieo " K aho ko k«ion aie ilm la lnk<> nei, no ka inea, i k'nnai'i a<- no nn ukii })jiilc nmwaena o kalion ilio. ' ileah.i ke nno o keia ? 11« mnl.emake ole anei e liooie <lala f 110 makemake 110 e aie■ iloko nei, nole iko w;i!io. () ka .ne nua iko loko nei iho. »')!<' nnei m lie aie : Pe-h pahu ! ak.i lie haoliao lo.i iiae niakou i kooa l<;Ie ano e loa :ma ue. Iloko wal<; 110 o tia la <• lnku iia lele 1110 ,-ie ln oia mai ke anuu a<' o k»' ake ole e houu- :i i kr- aniiu o ke koi okon <; hoai<- al>u ke aii|>uni. Me he la. ani uo k< ia k.ilai .iii|>iiiii » ik< i k<- kolana <■ koiio ia ai ki* :iii|»ini e honie ; oni. aole tr kula ko innkou'hoomaofio|>o <■ aoa i na liioluooa o oa meu e inki iiiui ana. \o ka mea, he mea maopopo i ikeia, iua aole e liooemi ia ana na lilo mau o ke aupuin e ka noeau o keia kau Ahaolelo, a ina hoi e. hooholo iu ana kekahi mau haaiMiia hou'. im kekalii uiau hana hou, a no na liooliolo nma ana paha •i kekahi inau oiliaoa e ne. aīln, aole |oa lve nlaniii e ae e lul.i ai. ke ōle ka lioaie ana. G keia iho la.pāha ka " niaia pnla onukunuku ana i kuki-liu ilio nei." a hoi hou no e ni ika 'luai. Kim ke kapekepeke o ko ke Kuokoa iiiliiiai ano. K na kkiki. .mai'p'īkike i ka leo ao maikai una niikua 1:1 oukoii. Aole o makou manuo e liapai i k< r. manao [>aipai ; aka, no !•.o makou haluwai koke ana mai ine na keiki pakike i ka wa i ao aku ai na mokua, e haua i i.a liana kupono, a e ooolohe lioi ; aolē nae i hoolohe koke •ke keiki, N"o keia mea, ala mai la ka manao knuiiiuha me ka minamina i ka ike paka ana eku, e hoao mai ana ke keiki, e peku uini i riu kauoha a me ka niana o ka makua, e hana aku ana i mea e iilo ai oia 1 mea maikai mahope aku. Ua hoike lea ia mai ka poino o na keiki hookulī i ka na makua ma na mea ku> pono, inaloko o ka Bail>ala. Aole no oae he malamaia o keia mau rula. A ma ka ike pinepine ia nna o na keiki o keia ano mamua aku nei, nolaila, ua hoopuka ia iio na mana.o paipai o keia nno, nia nn nupepa. A i keia wa ke ula hou mai nei ia hana, nolaila, ke uwalo ae nei makou ine ka palo nna, iriai liana a hoo mahui oukou e na keiki i ke pakike i ko oukou makua, ma nu mea kupouo a pau a lakou e ao aku ai ia oukou. Ina e hoomiaao maikai ih<> oukou i ko lakou nialama anonui or;.j in oukou e na keiki, mai ka wa nuku inai a liiki i ka nui hiih. Aoie iu' e olelo an-?, p/»maika). Ina he keiki noonoo iuatkai,ao(e oia e nēie ana i ka hooinanao i na hana maikai u na makua, n e olelo anu 110 hoi oia, ua aie nui .oia ina makua, A eia ka ninau heaha ka oukou oku e uku aku ai no ia lulii ? Oke pakike anei ? Gia no ia, o ka hoolohe pono i na olelo a<> maikai, a inaa oe ia mea, alaila e ike ana oe i ka mikiala, ka hooinakaulii a ine ka hoopono i kau ihe i pela hoi i ka hai, alaila, e hoopiha la auanei kou inau ia ioea o keia noho ana me ka pomaikai. A ike oukou e im keiki i keia olelo paipai, e heiuhelu n»« ka nnonoo >Jto, t k» pono a me ka ole, o ka hoolohe i na ole- ; io ao a na wbl»i luoui o oukou.

Ma ka Poakolu ak.u aei i iwla, i waiho | ia ae ai ku Olelo Hoike a ke Kut«na ■Waiwai no na inakaluki eJua i hala, imua 0 ka Aliaolulo, maiiope ihauo ana. 1 ke p&iia a 'me ka huuiuhumu ia i imke luln, nona na aoao lie kanakolu a keu, a ko komo pu iue kuiiikulii; oiā maloko o keia mau papa kuhikuhi e loaa j oi na hoike j>plolei no ko Howaii nei ku- : luua ; a ke hooaiai niai nei ia kakou i ke-] ■a mnnawa eia kakou ma ke kae o ka pilikia luhui. i\o ka haiki e o ko makou kowa i ke- 1 la j)iiie, nolutla, e hoike pokole wale aku , ana 110 makou i na niea uii» nui—he | mau mt*a hoi e hoopihaia ai kakou me ka hiaai pihoihoi. ■ • Oke koena (iala i ka waihona i Maraki .'U, he !jts6 I 'J«V2, 4 I ; o na loaa , o ke Aupuni no na oihana kuloko, ku* { waho, na auhau, a me na dute, n pela aku, iloko o na makahiki elua i pau i Maraki »574, he■sB(s7, 54 ;o| ka iiu: o na dala i h»aa mai i ke aupuni { malalo o na t>ila kanawai hoo-mana i ka | hoaie, $269,400; —i ka hoohui ann i ke-} ' mau mea malalo oke poo : uNn loaa ■ mai, he $ 1,19:?,21G,:JG." : O ka nui o iia tlala i hooliloia aku iloko o na makahiki eiua i haia ae, h e ,<$ I , nolaila, $764, 57 wale no kahi koena iho i ka waihona o ke aupuni. | O ka huina nui o ka aie lahui, Ke js.')ss, ! (150.7(i, i hoike ia mai, ahe $25,400 o i la e hookaa in i keia wa, aka, nae, c hoomahuaiiua iu uku ana ina nn ukupanee he (GO.ŌOO (.) kn nui o na loaa i manaoin uo keia innu makalnki r lua e : hiki niai inia, he -a o ka imii o na hlo i mannoia e hooiilo. aku, iie iM ,045,{K»1. 17 ; noinila, o Ua oi o na lilo i manaoin mamua o na-'loaa mai, he «?*236.(»11,17. Ua hoomahuahuoia keia mau hio mn o nsi Inawina hou i manaoia, i #50,000 no ka Hule oln hou, £50,000 no ka hoolioiiioi aiiu i ka oiiiana inahiai a mr ka liooj pne hmahuna, a he $20,000 no na hnle papiiu oke aupuni ma Amalioii ; he $25,000 no ka lioolako wai nnu o ke kulanukauiiale o Monoiiilu, he #5.000, no ka luneana mai i na holoholona hoolaha ; ii iie £sO,OOO no ka mokumahu iioloiiolo I>111 aina iiou ;ai ka hui nna i k<-ia niau haawina nui, ua like me #230.000. O ko makou mnnao ina keia mnu iianwina kiekir-, e iioopau lo:i i. k< kaln o ia mnu ineo, a e hooi-on lioi i kekuhi iiiau liaaMina r ik', 11v. I< hiih'lm no mi lnmwinii lnlii i' ue e kupono ke hno|)iiu lon in, akn, nii kii hniki o ko makou kowu i keiu |mile, nol nln, anle e luki ia miikou ke iioike akn

Ma ka Poaknhi nei, ua hoolalin ao he Kuhina Kalauuia iloko o ka Ahaolelo, e lawe mai ana oia he l>iia c liookau ai i na auliau no ka l iwe ao.i i nn nupepa maloko o keia āiipiini, i hookaiii kenela pakahi no kela a me keia mipepn. L T a hoohikilele nui ia inai makou i ka lohe aiia e hookomo ia niai ana kekalii btla o keia ano, e auhau ai maluna o k» inalamalaioa o ka lihui. r o ka noauao lioi. No ka inea. o ka hiipa nui loa o ua kanaka !lawan ma ke aupuni nei, aole i nui loa ko IMU'll> mau huke hoonaauno, nole o lakou mau paliu ljuke uui i lako 110 kela nno keia ano biike e hoonaouao ai ia lakou ilip, aka, o na nupepa wale no e li»c me iu e puka nei i keia wa, oia wale no na inea nui e he-luhelu nui ia nei e ka laliui mai o a o. Nolaila o keia bila hou e hookoino hou ia mni ana, he bila auanei ia e auhau ana oialuna o ka naauao, a he bila lioi e hoohaiki ana i ka malamalama mawaena o ua kanaka Haipaii, a ke kono nei makou i na kuka loea ana o ka llale Ahaolelo e noonoo akahele pu no ka j>oinaikai o ka lehulehu, a e iiookau loa ūku ; laia nia ka uluna no ka manawa p;iu ole. No ka mei, ma ko kakou Kumukanawai e ku nei, ua konu ia ko kakou Alia Kaukauawm aole " K kau ia kekahi kanawai e hoohaiki a«a i ka olelo a i ke paipalapala. koe wale no na kanawai kupono no ka hoomaluana i ka Moi a me ka Olia/ia Moi." O keia kiinnwai e nianaoia nei e hookau hou (iiiiluna n ka oihana paipalapaia, ke olelo nei mukou me ka oiaio, lie kanawai nuanei īa e hoohaiki ai i na pono paipaiapala nia kem aupuni. Oiai o ka'oihana : paipalapala maanei, aole ia lie oihana puka ino % a aole hoi i hoohoio n>ua ioa 'ia na loaa » I» oii>»na i keia wa, aka, me ka hoomanawanui wale no i hiki ui i na mea e hoolaha nei i na nupepu ke hoomou i keia oihana, no ke ake oi, a no ka anoi nui e hoomalamaiama iu ka lahui Hawaii e pono ai i kela a me keia manawa, ma na nt iōu auo nui a pau o ke au o ka inanawa, a me na mea e ae. Ma na aupuni nui a naauao o ka honua nei, kahi nui o ka waiwai a me na loaa, o kahi hoi i 01 loa aku ka puka oka oiiiana • paipalnpain a me Ua lawe leta ann, uu kau • inamii loa ia na <)ute maiuna o ka oihana |jiwefeta, no ka inea, ua manao nui la ka luha ana o ka naauao inaluna o ka Ihiiui.

Ina ua ike ia ia oi aku na loaa mai o ka oiliarift lawe l?ia mamua o na lilo, alaiia, e hooemi ia no ua uku poo letā— pela ka liani) ma Bentania Ndi a me Ameiikn Huipuia. Mn ka olelo hoike a ke Kuhum Waiwai, ua hoike ia mai Uakou, ua 01 ae na ioaa o tfa Oihana Lawe 1 UetaiJvcja n)au inakahiki elua i hala «0, mamua oka makahiki 1871—72 ; oiai ia mau he $ 17,000 na loaa maino ia Oiliana, a i keia mau makahiki elua i liala ae, he 031,000 na loaa, la o feeia mau loaa, ua laneane n© ia e halawai mai me na hlo a pau loa oia Oihana; a.ipa f hooemi ia mai na lilo no ia Oihanae keia Kau AliaolelO e like me ka oiea mau e lioohaili ia weii i na la a pau, " E-hooemi i nn liJo," he mea maupopa e koe ooanei he puu ilala mahuahua nnahope iho o na hoolilo ana no ia oihana. Ma keia mau helehelena i ike ia a me kahi mau kumu nui e ae, aole loa mokou i ike iki i ke kumu o ke kau ana mai iike kanawai hou e auhau ai no Keia oihaiīa ; koe wale no keia—e kona ia aku ana na poe iawe pepa e uku i et|a dala no fea pepa i ka makahiki, a i ofo,alaila,e poult ūou auanei o Hawaii. i j