Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 51, 3 June 1874 — NA LIU O KA WAIWAI. He Haiolelo a ka Rev. W. Frear, ma ka Halepule o Kaukeano, Honolulu. Mei 17, 1874. [ARTICLE]

NA LIU O KA WAIWAI.

He Haiolelo a ka Rev. W. Frear, ma ka Halepule o Kaukeano, Honolulu. Mei 17, 1874.

' Lcka, 14j:L " A ua h.iiia inia »a pnuka la i kona hokai ana i kana wniwai." OSa kn kumu hoopii <■> ku«- ana i ka puuku pono olp. L'a hoomnopopo in iloko o knia olflo nane, o kn Hnku, oia kr» moa nona na in«*a a pan, ti o kat<in. la, Iw.poo puukn wale lio, e nolm in ilama :iu;t i nn im-a i waiiio ia raa ko knkoii m:nt Imin. Aole :iu i manao e weliewelie Inn i k»' »• k«■ irt olelo nanp i keia wn, akn, •• alnkni i ko oukeii noonooana īna kf kinim iux rifi-n:iU> m<> l.nhi i hoopii in'i ka piiuku pnii'i nl''. •• 1 * :i li:iii:t iaia ug pnuku la i Kniin limU h ;iii:i i knna wniwni." He kaiiaka lmk:ii im ii. Ona waiwai a kona Hakn i iikiikki :i i !••• iiwn «•■pomaikai ai oia a in» 1 keknlii pii>.- <• :n-. ni:i I,:iii:i i nlianhn ai. O k< la in.- k.-ia liowa. lu- Uokai »o i Oia kaln >n<-:i k.uwnalia, l»v iU- ia"ku i ka . hewa. Ua ni.ukai na iri«Ni a jian. ika haua j ana «• ka Haku maikai. 11.v inau liaawina kana i liaawi i.i in,-1. Naoa iu> i hoolako I mai i na waiwai, :i un lawn j>ono no kona ! mau men a pau malalo iho mia. Nana no i j ho.>h"a nui niai na inaliina ai. a iloko hoi o ; na puu okn lionna, lie waiw:n iio. Aia iloko j o ke kai !)>• inomi, a i na imiliwai. ho: dai- j matm, a lu- inan wan.ai >• :u- uo li<«i iloko i j oi.aku i k» ka ni"im a tu>> ka 'laininna. . -M*i-1 loko :u- o k'i- kai. a m. ka iilulaau, a in«' ka , puu, a ini'. ka awawii, <■ hiki no- k<- la\v« j ia I inai na puiio kn.n li'- n'u wa]<■ •• lawa ai ina ; mak« , ni:ik»' o kauakn. A prl:i no, un., hoopilia kn Hakn i ka l:>»mn in< na pono ■■ wai- 1 wai ai ka nnau o k«- knnak i. .Ma k«'l* wa- j hi k<-ia \vaJMi na waiho la mai na iiK-a «■ ikea . ai at' mnknnak'- ia'i kakou. Hc inau wai-! wni no lioi •• poiniiikai nui ai kakon. Eia naokaoiloa.ua haawi oi i iloko o ko ka-' kou man liina ko ki <• w.--ho la'i ke anpuni o ■ ko o|a man. O k i piha aloha oka Makua, oia kana i lia:iiiiiii iamai inaluna o kakou. ' L'a liookaa īa <■ ia k>- kuinn kuai o kela a me k«'ia i law>- |no ia. U ka momi waiwai lin >>io, nn kana i lia.iwi ni nn kelii a ; ino koia e knai. f) ln- oaila i hooiaioia iloko . o k«' ahi, a iii" ka aalni k<-<>l.«'<>—iia-mea hoi : «» ivaiu.ii in ai, (>r< na in« a<• koknkn' IK'H' laiau ai o k<>la in» 1 ken o kakon. Aolf loa <■ hiki I.»- h«-lii i ka huina o keia mau ]>ono a ka Hakn i wailio mai ai iloko o ko kikon ni'>'i !:ni'i. \ nn, aol«' hokai, 1 aolr> ii«>opr>lio. o k> ia mau j»>i><>, nl.-nla, aolo/> knna rrin■ ka ,\aiuai a kanaka. E piha j»ono ana in lioni' .o • pii>iu.u. -i <ii> na ok«'<'kf onami a ' Vn.i l.a iiu> a lawa n<> hoi V lia HK-ii :> ]>a i i maki >/i:ik- ia ina ka lima o kela a m<- ki-ia. J'.ni ka n"l>- o kc kino : a m<3 ka ' l la iiiai ,i'i lioi na pua o ka pomnikai <• k>> !.•>• ao n." a iif ko ka uhiini-, a p.iiii ka lii.iiua ' lna anli'ii k<-ia hokai wal>-, ln lin a . ka nalō'.ial»- ana o ka ilihun«', ka pilikia. ka :. i«-. k>- kuai hoopoho, ka iu'U', ya k<- ':i • nc ana oo ka po|o|i, a ia no lioi ka pnluli iilinm-. ka manaolana , 010, n ni" ka oluoh. :>'" -••> ka mauao. E s pau aua K«:ia inan iu> a i k:i i.alowal»', ina j aoli' <i k<i liok'u. H> uu.-a niau no ika he-' , wa ka.iiokai. .Na ka liowa no i uhauha īna . pono io a ko kakou iM.'ikna i iianwi mai ai, j i Nana n<> i alakai aku kak«>u a lnki i ka no-1 |p. Nana iio i hoopn.'hi: ina in« a«- oluolu ' aī a <• ola ai no hoi. Oka ln>wa. o kana , hana inau no ia oka hokai. H«- h&kai no ii i ki' <jal>. Ho liokai no ia ike kino o kanaka. H<- liokai no ia i kn inoa maikai. i Hp hokai no ia i ka p'iiiia.ikai n,ai k'- Akna ■ mai, Ho hokai no ia ika uaauao cko kana- ; ka. H.e' hokai n<i in i k:i uhiHK*. Ma iia i wnlii a pan kalu i iilu a<- k>-ia wa o ka ho-' wa, iiya paha ilnku o ka uhane o ke kana-I ka, iloko o ki- ku!aii;>.kaiilia!fi, a iloko hoi o; ke aupuni, M o. ua l.okai ika waiwai ; oka Hakii.ii ua poho, O ka pono, he :inea - ■« waiwai ai ina iwa a pau. aka, oka hewa, aole waiwai iki o kona inau nno a- pw), he hokai. O koia hokai ana i ka waiwai >■ pnno ai ko i kakou noho kino ana, ho nui launa ole ia, j O kakou a pau ka i poho malaila. Oia no j ke kumu eai ai o kanaka ī kela la keia k | me ke kahe oka hoii o ka; lae, a oia n;o ke knmu o na piiikia i ulia wale mai ma-kela' aoao keia aoao 0 keia noho ana; ma ka nele ina na liome o ka poe ililiune, a ma ka piiikia no hoi o ka po<; m<:-a dala. Nana i kau ke /kumukuai inaiuna o na mea a paaa | kakou e kuai mai ai a nana no hoi i hoo- ■ poho i ko Lakon meu e kuai aku ai. | E hoomaopopo īki an i keia nianao, ma o j ka hewa o ka hookauwa kuapaa i ikea ma Acnerika Huipuia mamua aku nei. Om.kaj. mea i hokai nui ai ka waiwai o kela lahui. j He haawe kaumaha 11. nana i kaohi ka holo- ! mua ana o ia laliui. a i pal" aku i kona ulu j, pono ana. Oia ke kiumi i kau ni i'na <iute i a m«? na auhan kaumalia mal-una o na mea : a pau. Nana iio i hokai i ka lunaikehaia ! , o ka inhui, a i hooanoe lioi i ka puuwai o ka | lahui. A i keia manawa no iioi, ke kulou ] nei ia lahui malalo o kn hokua i kau mai ai j eke kaua oke kipi. Ona oihana e waiwai ] si, ke kaumaha nei no. uo na nie o ia kau a ! j iiokai ana, a pelu no lioi ua iiihuiii' ai ka < no ke kau like ai o na poho ma- ( iuea o na mea a-pa.u: No ka hokai ana oi j ka oihana kauwa knapaa, nolnila ke mau | } «e» ke kieki» o ko kumii" kuai o na mea a ! i j»ft, ano ka haahaa oka waiwai ke <iala oi t ia aupuni. A e joihi no ka ike ia'na ika <j hopena o ia hana hokai. ma o ka iiihune a| a

me ka pdio o na mea Jbe nui» no ka plhoikoi a me ke kapikio iwaeaa o ka poe kaiepa, ke koiohe a me ke aptlba oka poe hokele aupuoi a me na kalepa, a rae na mea e ae he nui i kaohi *i ka holo mug ana o ia lahui. £ pana ia Kanoiina Heaia, hr panaiaau waiwai i<« mamug. A i Jteia wa, o ke-1 kuoiu kuai o ka waiwai paa, ua iawa wale j no e hookaa ai i na auhau i kau ia. Nani I paha ka hokai o ka oihana hookauwa kuapaa! ! lioko o kekahi makahiki i hala aku nei, ke hoomanao nei no au i kekahi makani nui i hiki ae ma na kahakai o ka akau o Amerika Huipuia. Nui na moku i ili mamuii o ka ikaika o ia makani, a ua hoo-hina ia na uiulaau. Ua helelei. na hua o na laau hua i oa makani nei, ua kapae ia na uapo o na muiiwai, ua hpopepe ia na haie puie, a ua wawahi ia na hale paa a maikai no hovaua 'nui ka poino ma kekahi inau kuianaknu-! hale ma kekahi apana akea o ka aina. Un j hooilihune ia kekahi poe, ua hoopau ia na oihann imi loaa, ua hoonele ia na kanaka i ka hana, a ua nui ka poe i poholike no keia ; poino i kau ia maiuna o ka lehulehu. Ua hiki iio ia kakou ke hoomaopopo i keia hokai ana i ka waiwai. Ua akaka no ia kakou i ke ano i kau iīke ai ke poho a me ka hoemi .iia i ka waiwai maiuna o na kanaka a ' jiiu iloko o ia aina. Peia no hoi ka hokai i , uiii inai, inai ka hewa mai. E like me ka j poino o ka lehuiehu i loaa mamuii o keia makani ikaika, p« la no ka poino iike e | ana i keia kanaka keia kanaka lioko o ka j iahui, mamuli o ka hokai o ka hana hewa. j Oia no ka hana o ka hewa, e hana ia nei ! ma kela a me keia wahi o ka honua nei. j Ke hokai ia mao a maanei, a maauili o ia j hokai ana, ua hoemi mau ia ka pono a me j ka pomnikai o ka lehuiehu okoa. Ua like I me ke ino iloko o ke ea a kakau a pau e ha- . nu nei. Oiai ua maa kokou i ua ino nei, j nolaila aoie i ikea ka poino, aka, ke aai mau ! nei. A ke hoemi mau i« nei ko kakou haawina o na pono mai ka Haku mai, no ka ' mea ua hokai ia ka waiwai mamuli o na he- ] wa a me na liana pono ole o kanaka. O ke- : la a me keia kanaka i kue i na kanawai o ke ' Akua, he hokai no ia, a ma kona hana hokai ua lioonawaiiwali a ua kaohi i ka po- ' iiiio kakou like. Oka hapa nui o na poino ulia waie, ka naha ana o na moku.a pela . aku, o na auhau i kau ia, na aie i kaa oie a lilo wale, na haie paahao a īne na lialemai i malamaia, a me na hoomanawaiea i kokua ia,—ua ulu mai ka nui o keia mau inea ina- ; muli o ka liokai ana i na waiwai o ka Haku. ; ; Ai.o, e hookokoke ae kakou ia kakou iho". ; Ke makemake nei au e nana oukou, ano, i i ka poho a me ka hokai i uiu mai iloko o : keia Aupuni mamuli o ka inu ana i na wai I . ikaika, a me ka puhi ana i ka opiuma. Ke 1 ike nei au aole o keia na ano a pau e noonoo ! ia'i no ka rama a me ka opiuma, aka hoi, ' he ano nui kein, n i keia wa, oiai ua akoa-1 koa ka poe nona ka mana e hana i na kana-; wai, h<- pono no ia kakou, a ia Ukou no hoi, j «• nooiioo m<- kn nkaheie. O k<-ia ano o ka■■! iiiMnioo iuis, «iii pili Ina i ku pomaikai io o ' ki ia iahui, a nolaiia, he inea nui imun o ka Ahaolelo, nu Luna Aupuni, na poe lawe- | lawe oiluina ioaa, a me ke[a kanaka iuūa ka- 1 naka e noho ana ma keia pae aina. K> oleio aku nei au, me ke kanalua ole, j eia no ke waiho nei iloko o keia pae aina, ' l»f waiwai no ke Akua mai e lawa ai e ioaa ka }>omaikai no na kanaka a pau,. e waiho ' nei, mai kekahi palena a hiki i kekahi pa- ■ lena o ka aina. Ua momona kupono ka lepo. Ua nui na ano o na mea ulu, a ua hi- ; ki no ke hoomahuahua ia. Ua nui kupono 1 ke kaiepa ana, No ka oluolu o ke ea, nola» i ila ua nui ka poei hele mai e imi i ka boo-< luolu kino moanei, a ua nani lua oie ka nana iua o ka honua maanei. e kono ai i ka poe makaikai. O keia mau mea, he mau pomai- I kai no ia o keia pae aina, n he rnau mea no I hoi e hoomahuahua ai ka hoio mua ana o i ka aina ma ka waiwai. ; Me he mea 'la, aole mea e kue ana i ka | hoio mua ana o ka lahui e noho nei, mai o I a o. Pe|a io nn, ina ao)e j hokai ia m wai-: wni o ka Haku. Eia nae, ma kela a me keia i aoao o kakou, ke lohe ia noi ka ue o ka | pilikia, dala oie. Ua hapa na hanaiima o j ka poe e makemake ana e hana. O na aie, | ■ua aneane hiki oie ke hookaa ia. Uuku I na oihana loaa e hapai ia «ei, a ua aneane J hiki ole ke hoomahuahua ia ke daia oka poe j mea daia. Ua i<Ae pinepine ia ka oieio iwa- j ena o ka poe kalepa, ua oolea keia kau. i Uā nui na iilo no ka noho ana, o na mea ai, j a pela aku, a ua hapa na ioaa o ke kanaka. j A no keia mau kumu, he olalo no, he wa j hoio mua ole keia o kakou. j I ka manawa i ikea ai e poholo ana ka j moku iloko o ke kai, aoie e manao nui ia e i hapai i mau pea hou, aka, eia ka mea mii, e ; hoopaa ka iiu o ka moku. He makehewa J ina e ninini kakou i la aila iioko o ka paiiii, oiai ke kahe hou nei iwaho. He makehewa ko kakou hooikaika ana e nui na loaa, j ke oie kakon e hooki i na lilo hokai ana. B ulu auanei ka waiwai mamuli o ka makee. I Ua makemake anei kekahi u imi aku a» 1 0 na daia i lilo ma na wai ikaika a me ka ophima, hemau hooliio hokai no ia ? Ua ' maopopo no paha ia. Hoko o ka makahiki i 1 hala iho nei, tm lawe ia mai iioko o keia ' Aupuni 23,200 galani o na wai ikaika, a me 23,000 ga{ani o na ela a me ka poka, a ' he 7,30Q gaiani waina, hui ia, he 53,500 g*iam o na mea inu. T) ke kumukuai o keia mau mea inu ma na aina e, ua iike ia me §56,000. Oia no na daia i iawe maoii ia aku maiioko aku okeia Aupuni a maloko ae no hoi o na loaa o kakou e uku ai no ia mau mea inu. He 813,000 hou i hooiii la'ku i na aina e, e uku ai no ka opiuma i puhi la maanei. Ua iike no im hokai a me ka poho, ina ua keia puu j daia nui a hooki ia iiokoo ke kai a i ka mo- [ ana liio—e aho no ia. |na e hoopaa ia keia j

| liu wa}e no, alaila e mahuatius ana ke dala' maanei. K 5 haawi wale akli nei kakoil (i fce dala~tne ka loaa ole mai he wahi kumu» iki. O ka i apa «uku nae keia o ka hpo* uluulu apa keia hokai waiwai. Ina «a hooiilo akji |cokahi kanaka i hookahi haneyi I daia nn )tn tfoi ikaika -oini br makani kona . ioaa, a ua hcjopiiik'a ia kona o!a, a he ane' ane c hooiiia ana iaia iho he ona mau, a hiki ole ko nnlama kia iho, aia hoi ke hooiawe*jei oi4 i kela mau dala mailoko ae o kona mea e |oia pono ai—kn ai a me ka ia, a me ka loiel t)a hoemi ia kona daia e hoolilo ai ho k|i pono o kona ohana, a e hoo» waiwai ai pfjha. E aho n'o, ina ua hoolei a keia man <lnk iidko o ke kai. Ma kai houiuulu haSaha,i ana, ke ike nejt kakou, ua hooiilo ia*kß> e keia lahui, noloko ae o ko lakoit mau ioaa, i na daia aole i eini maialo o 8200,000, iioko O keia a..,ia.g keia makahiki. no na mea, i*ni. O na lilo o ka poe kaiepa nana i knenlimi, ke lini pu na dute, &c„ heaneane «)155,000 t a o keia pmi dak, ke j iaweiawe ia [ma ke ono o kn poe kuai iamfi ma Caiifonis(, un iikp ia nw $400,000 noloko ae o ka ka poe inu. Aka, maanei e kakau M kakou, hōokahi hapaha miliona daia. o|ai, ua imhuahua ka ina ana o ka poe luina i kipa ivaie maanei, ke koe nei ao e like nv $200,000 a kakou i hooiile ia ■no.eei mea, i ■ .■■!■■■'■ . Maiuna o|na mokupuni n jiau, (e like hoi 1 me ka palapala heia kanaka) 6,000 tvale | do e m na |»THLka hoi o na aiaa e | mai, aa kan?, na wahine a me na keiki, a o keia poe ae ia fokou maialo o ke kpnawai e kuai * e inu i ua wai ikaika, O ka nui o na ka|te, 3,000 waie n.o, a iioko o lakou, he nai ka poe inu oie. Nolaila, ma keia mau hua h&lu, ua ikea, ua nui na mea onai inuia e na kanaka Hawaii. A hui pu me keia 55}00,000, i f 50,000 a i $75,000 paha, na dab i hoolilo ia no ka opiuma, a no I ka awa no hoi kekahi hoolilo mahuahua. | A nolaiia, ua kokoke e like nie $300,000, | aoie hoi e emi ana malaio oia puu daia, i i hooiiio hokai ia iloko o keia Aupuni iiiiii, j nona na kanaka he 56,000 waie no, a o ka i hapa nui o lakou ua papa ia e ke kanawai, I aoie e hiUi ke kuai i na mea ona. O ka haj pa nui o keia puu daia nui, ua lilo hokai l ia mailoko a&u o na loaa o ka iehuiehu. Ao--1 le i kokua ia na oihana mikiaia. Aole i hoo- ■ mahuahua ia ka waiwai kuioko. Aole ia i i kukuiu i na l>oiae. Aole ia i hookaa i na | inea aUa me ua lole. Aoie ia i hooikaika i j na kino o ka poe mikiala. Aka, he mea ia I e hoemi ai ka ikaika a me ka nui o ua kaj naka. I Aole hoi haule keia poho maiuna o ke | i kanaka inu a me kona ohana waie e. Ua. ) I iii no keia poho maiuna o kakoa a pau. Ua , | ili no maluna o ka mea kalepa, ma ka emi ana , i kona kuai ana ; ua i-m i ka liana o k<■ kai mana, no o na hnle hou i ku- ; kuluia; ua emi ka iiana ka wahine humu>! humu ; a ua eini kn iiana o ke kanaka |»aa- 1 hana, maamuli o k«*ia mea. No ia kuinu, 1 ua kiekie ke kumukuai o na lole, a jx:la no : hoi na mea ai a ine ka ia a ine na iiloa pau o ka noh(S ana. H<- liu niui keia ma ka waiwai o kakou a pau. A ua iilo ia lie auhau kaumaha maluna o kakou. A ma keia, aoie au e hoakaka ana no i»a ahahookolokolo hoomalu, kahi i ike nui ia na hihia ona, a no ka hoopiha ana i na haiepaahao mamuli 0 ka ona, a no ka lilo no ka oihana makai e h«omaltr ai ka ona, a noka hoomahuahua ia ana i na liio o ke Aupani no ka ona, ma- j mua ae o tia ioaa mai, mai ka rama n)a> ! aka, ke hoakaka nei no au no ka poho a | me ka hokai i ili akea ia maluiia o na oiha- : na imi loaaa ine ka mikiala o ka lehulehu I okoa, mamuli o keia mea, he ona. E hoomaopopo iki au i keia, penei: He ! kanaka kalepa, nona ka haie kuai ma alanui < i Nuuanu. llokoo na kanaka liookahi a elua ! | paha haneri, i kuai mau ma kmia liale kuai, | i ua hooki lakou, aole kuai hou i na loie a me j : na mea e pono ai ka noho ana, aka, ke hoo- j | iilo fa nei i ko lakou mau da!a ma' ka inu . ; awa, a ma ka puhi opiuma, a inu rama [ j pah». Aoip wahi mea i kuai ma kona hale i J kuai. no fea mea, ua ne|o i ke dala ole, ua | pau i ka mea ona, a he makemoke i ka I aie wale no. Nolaiia, pilikia ua kanaka Li- ] lepa nei, aole hiki iaia ke hookaa i kona | aie i ka mea kalepa kukaa, a kudala ia paha | kona hale kuai. Alaiia, ua lilo poho ia na | haneri dala o ke kanaka kaiepa kukaa e no* i ho ia ina aianui Moiwahine, a alanui Moi j paha, a no ia mea, ua hookiekie ia ke kumuj kuai o na lole a pau e pani ai no keia poho, ; no ka mea, e pemiia'na no keia hokai. Eia j hol kekahi, o ka mu aua i rta waina e ka poa j hanohano, he hokai no ia, atn pane ia'na no« , ioko ae o na ioaa o ka poe hooikaika a me : ka mikiala. 1 ka'u helu pono ana, me he i j mea la," ua iiio io ko'u mau tausanidala ponoi, ; ma keia ano, e pani ai wo ka hokai ana o hai'ma' ke iriu ana i na mea ona, no ka j mea, ua ili no maluna o'u na hoohaiki ana o ! na pono o ka noho ana, no keia kumu. ina ' | kakoa e hoouluulu pono i na hua helu e pili' 1 ana, e hoomaopopoia auanei, ua aneane e ii-1 ' ke me 10 hapahanepi o na ioaa o kela a me | ' keia kanaka, i hoemi ia mamuli o keia ku-i | mu wale no, ka hokai o ka inu inea ona | > iwaena o ka lehuiehu. I Aoie nae o keia wale no ka poiio. He po- i ho nui i oi aku i ka daia, oia hoi o ka poho: 1 na hnmka, ma ka emi ana o ko lakou ika-! ika.a me ka mikiala, oia ka mea minamina \ iua oie. Ua kaniuhu kekahi poe no ka nui'! ole o iia poe paahana ina Hawaii nei, a ke ' kahea ia nei i mau ee moku mai na aina e mai. E' a no nae ke noho nei he mau ha» neri, a tauf?ani paha, o na kanaka Hawaii a'! me na kanaka o na aina e mai, ke noho nei : i ka palaka, hio, aneane i lilo he poe iapuwnle, hiki ole ke4iana, mnmuii o ka opiumai a o kā rama paha. Iloko o keia makahiki! ihn nei, ua hooiimaiima nh i kekahi kanaka,

i no'ko'u ohnna, ua oielo ia lie kahaka, akftmai a mikiala no hoi._ Aole ia he Pake, t aole he kauāka Hawaii. Aohe ilaUu, ua i.keia ia he kanaka puhi opiuma, a no mea, he iolo, he iapuwale. Ualke piaepine au i na kanaka o ia ano like me ia. Ua manao ia, hfraiaa.taua;tni ktumktt ma ' keia wa, i hoolilo ia he poe moiowa, hana ob, a kolohe no hoi, no ka puhi opiuma, 8 i oie ia no ka inu aisna a ginī paha. Aole he wahi loaa iki ke Aapuni maniuli o ka poe o ia ano. He nui o kfeia poe, i ioaa ka mai a nawaliwali, hiki ole ke hoola-ia. -Ke ufu nei a ke kha nui nei keia ino nui iwaena o na knnaka Hsfwaii. Oiai, ke emi aei fea wai#ai amena ioaa o ka aiaa, ke boonmhu«hna ia nei na wai ikaika a me ka opiuma i. tewe ia mai, i kela a me keia makahiki, a o ka hapa »ui o ia mau mea ua puhi ia a ua inC!a maanei. Nolaila, lse ike uTl£»ffeakoa, e laha nui ana mawaena o na kanaka.ponoi o ka aina. A ke oieioia nei, e kekahi poe noonoo akaheie, aole o na Pake lai e pilikia ana a e luku ia'na no nei mea he opiuma, aka, 0 na kanaim Hawaii ka e piiikiaana. Me he mea ia, «a puhi naaupo na kanaka Hawaii, no ka maa oie; a no ke ano huikau o ko lakou noho ana, he mea ia e hflofaotō akea ai kēia ino iwaena o kanaka. O ke kanaka i hooiiio nni i ka puhi opiuma, ua aneane i like kona pilikia me ko kekanaka 1 ioaa k» mai lepera. Aia hoi, ke iohe nei kakou, e hoopii nui ana na Pake, e hoopau fce kuai ana i ka opiuma. A iria e hoopau ia ke kapu no ke kuai i ua waioim i na kanaka maoii, ua maopopo no ia kakon, aohe emo, e naio loa ana ka iahui Hawaii. £ hi- { ki anei i keia Aupuni, i ka poe lioonoo, ka i poe oihana, ka poe aloha lahui, e ae aky, e hoolilo poho ia ka io a me kā naau o na kanaka ma keia ano ? Aole anei e ala lii keia iin nui e pohoio pu ana ? E hoakaka hou no au. O kekahi kanaka nona ka oihana hanalimama kekahi kulanakauhaie. he kanaka hoi ua launa mau me a'u iiok® o na makahiki he nui, ua hai mai kela ia'u, he $30,000 ka i hooliio ia mailoko aku o kona haie oihana i k'ela a me keia makahiki, no na mea ona waie no. O ka poe paahana nana i hoolilo mau i ko lakou daia ma ia ano, ua mau ko lakou iiihone, a pela no hoi na' ohana o lakou, ilihune ka noho ana. Aole home i kukuluia, Ua aahu kkou i na lole haahaa o ke kumukuai, a paina ole hoi. Aole iakou i kokua i ka hoowaiwai ana o ke kaona, aka, ua hooiiio «'ale ia ko iakou loaa no na mea inu, kahi e j hoi ole mai. O na dala i iiio hokai ia ma i keia ano, ua lawā no e hooliio ka iiihune o ! ka lahui iwaiwai. Ua oi loa aku a paiima' ■' na daia i hooliio ia ; no na mea inu mamua o 5 | na mea i lilo no ka oihana puie a me ka oij hana hoonaaiiao ( . Hn inakelK'wa paha ia'u j ko hoike a«- i na hua liehi o im karaimn, n I i lioomaopopo ai, na oi na liio mamlili o na ! i ona inamua o na iilo no na mea ai a me na ! lole o ka laliui okoa. K hoomaopopo wale ' 1 no au, o keia hokai, he inea ia e hoemi mau ana i ka pomnikai a me ka holo miia | ana o ka lahui okoa. ! Oiai e ulu nui ana ua mala ko o ka aina,.] aka, ina ua loaa ke kakani, a o ka popopo ! paha i ke ko a pau ioa, a ina paha ua hoohi-: na ia ke ko aj>au e kekahi makani ikaika. '. aiaila he m(fe o ke kaumaha oia oihnna i mahiko ! Nele na mea a pau, aohe ko inu. Pilikia na mea nona na mahiko, na kanaka paahana, na moku lawe ukana, na poe > ! kaiepa, a pela aku, kela kanaka keia kanaka | I mai o a «, ua komohia iloko o keia pilikia, 1 | ma ke ano nuia ma ke ano liilii paha. Pe-! i ia no, ua ili ka poiio maluna o ka lehnlehu I j mamuli o keia kakani a me ka popopo o na ! mea iuu. Ua iko noau, ua olelo ia e kekahi i ; poe, o na kanaka malama haie kuai rama,' j lie poe nua. ole i ko lakou dala, ua hoolilo j i ia'ku mao a inaanei iwaena o ka lehulehu, a I ; noiaila ua hoopomaikai ia kakou maiaila. l j Aka, Iw kuhihewa iuii no ia. E liiki anei I ke oh;loia, ua hoopo-maikai ia ka lehulehu ' ! mamuli o ka ka powa a me ka i aihue, no ka meu ka, ua hooliio hou ia e ia j i kana dala i aihue ai, iwaei\a o-ka lehulehu ? Eia ka oiaio, ke hoolilo nēi keia jvoe kuai • rama, i na kanaka he nui i ka ilihune a me ka mai. Ke aihue nei lakou, aole o ke dala , wale. aka, o ke ano hookanaka kekahi. Ke • hooiiaahaa nei lakoa ina kanaka, mai ke kn- i lana maikai mai a i ke kulana holoholona. Ke moni akn nei iakou i ka waiwai o kana-1 ka, a ke hoopaū nei lakou i ka mana a me ka i manaolana o kanaka. E oi aku ka pomaikai o ka iehuiehu ina i pau loa na haie kuai | rama iioko o ke ao nei i ke ahi. Ua oj aku 1 l*a weia o |ie ahi rama e hoopau nei i ke j ola a me ka waiwai o kanaka.'mamua o<fte ! ahi maoii. Ua hoakaka no au i keia mea > ma keia ano i mea e ikea ai, aole he wahi | pono iki i ulu mai mailoko ae o keia mea j he ona. O ka mea e kapae nei i ke oia a i me ka maluhia o ka ohana, ke kapae pu nei! no hoi i ke ola a me ka maiuhia o ka lehu- ! j iehu okoa. Ke olelo hou aku lnei au, aole j j hookahi kanaka-e hooikaika ana i mea e pono j j ai kona ola ana', i neie i ka poho mamuli i o ka lawelawe ma keia jao aina i na j mea oqa. O kona hokai nui, oia ka mea i! , hoemi ai i ko kakou mau loaa a pau a me I ko kakou mau waiwai. Ke ike nei \n kai kou i keia, ma o na meu a pau, na inea ai, j na mea aahu, iloko o kela a mo koia oihana, I a iloko no hoi o ka lilo nui ma na oiliana 1 j Aupuni. Noiaila, e hiki nnei i keiahi kane ;a walyne paha ke olelo ae, o keia iiokai , ana, aole i pili ia'u ? Mai manao kakou, he j mea ole ia kakou, ina ua nui a na iiukii paj ha kn rama 'i kuai ia a uiu ia, a o ka opiuma ' paha i puhi ia. Ua hui no kakou a pau ma kete mea, aole hoi e hiki ke hookaawaie | kekahjjf iaia iho. A e ili auauei mahma o j kakoimea hewn o ka jm>.> e hokai nei i na-wni-I wai o|ka Haku. Iwj|paha na hiki ne he ahj nni inf» keia kn|aii|kniihale, e ai nui ana i na hale noh ( »

neiuiu Okoa/e ili aoa ka poho ieaaiana o sH H 'kaaaka a pau, aote apei e manao ik mea a j ! paft he mea ia e kahea ana iaiā e hoofanaka, j & e lawelawe pn ma ia mea ? Nolaila, »6» f he n»opopp a oiaio ka'a maa oieio ii[« 'keia na ioaa ke kumu e aial&eai]" kikou, . e hookaoaka, a e iaweiawe «ia*ka I aoao o ka pono, ina hoi he aioha ko kakou ia kaieou ihe, e hooikallka kakou, S hoopa-1 kele i ka wāiwai o ka Haku mai keia hokai j nui. E hiki anei i'kekahi o oo.kou ke oieio ae, ireahi,- heaha ba hawa ke'sr f " «Aole i kokoke ®a®ii ko'u haie, nolaila heaha ka hewa ? " E hoomamo nae oe, 6 kekahi hapa oka poho o kou hoalauna, e ili io aaa maiuna ou. - Eia nfte kekahi aoao o keia hoi lea aoao o ka 0 ka hokai ana s na waiwai pka uhane, i haawi ia mai e ko Akua, heoi loa ia o ka weiiweii, He mea eaa pomaikai a mena waiwai o i ka Eu.anelio i haawiia iloko o ko kakou mau i iima. Ka waiwai hopilina oke ao pau ole, i : oi ioa aku i ko. ke ao nei. Alol hoi, ke ho- i kai ia nei kakou ia waiwai nani, ka waiwai oka uhane make ole. Heaha anei ko kokou mea e hooiEhune ai ka uhane ? A.ia* no na aahu o ke oia mau, ua hoomakaukau ia na kakou, a ke kono ia nei ka Uhane o ka Haku. Mai kuai aku kakou i ka waiwai ; makamae oka uhane no na mea make. Mai hbkai kakou i na waiwai -o ka Haku J . i! I