Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 24, 12 June 1908 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

I hooponopoii o hon, ia elike-me uā, inaawe Moolelo a ko Eawa/'i ame MauL

mokuna in: Hoi o Pele me .na 'Kaikāina i KilaOea a Noho 0 HIIAKA I ka Hēenalu me Hopoe,' ke Aikane— KENA-O-PELE I N;t-KAIKAINA E .KlI IA LOHIAU-IPO, ke Kane a Lakou—Hoauwae-puu na KaiKaina. —Kena o Pele 'ia NamAKAEHAIKaIani e Kii ia Hiiaka i Kai o ■ Haena—lke e no 0 Hiiaka I keia Kiiia mai Ona mai Uka mai o Kilauea. Hoomauia. • Kaniuhii'hou iho la no ua Pele nei -no ka pane a nei kaikaina ona. „ Aole no ka hiki ole ia Hiiakaikaalemoe ke paio pu me na kupua, ana i hoohaili ae ai maloko o kana i piane mai ai i ke. kaikuaana, aka, no kona manonūi no a hoihoi ole maoli no i keia hoounauna a Pele. ' Pela ka Pele kena ana i na Hiiaka apau ehiku, aohe mea hookahi o lakou i ae mai e kii ia Lohiau-ipo i Kauai. Ua kamaniha loa iho lā keia poe apau, aohe hoihoi iki i keia 'hoounauna kii kane a ke kaikuaana. ' No keia ae ole' ana o ua poe nei ehiku, i ka makemake o 'Pele, ua pane aku la oia ia lakou penei: "Nani ia .ua ae ole mai la oukou e hooko i kuu makemakg e.kii i ke kane a kakou i Kauai, e manewanewa ana no nae ua kane la ia oukou ponoi no. A ike aku no oukouI imi hoi pajia au ikane na oukou na ka poe ui, aole na'-u (ja ka mea i hele a lu'alu'a. Eia nae he mea auwae paa ia ¥J a .. e oukou,o ke. kii. hoi i ke~ kane i-loaa ia'u me ka maalahi. Heaha ka pilikia o ke kii aku ika mea i loaa mua> a hoi mai,- he haonuu wale iho 'no, aohe Alae nana e ke'u. Ua nele ae la hoi au ia hookahi nae o'u pokii i koe oia no kuu.Poli. ,E hele oukou, aohe a'u ola inamona ia oukou." I kela wa kahea ae la ua Pele nei i kekahi kaikunane E>na, oia o Kaūwilaiiuimakaehaikalani* "E /Namaka-eha-i-ka-lani e!" aki? la i}oi ia oe, e kii aku oe i kahi pokij ©. ia Hiiakaikapoli, aia.no i kai o Keeau." Ma ka wa a Pele i kamailio aku ai i ke kaikunane ia Kauwilanuimakaehaikaleini, e kii i'ka pokii o laua i kai o Keaau, 'a pela nohoi me na kamailio ana mawaena o Pele a fne na Hiiaka eihiku, elike.me ia i hoike mua ia ae nei, ke lohe ia no o , Hiiakaikapoli ia mau kamailio apau, oiai hoi ia ame ke aikane me Hopoe JVaho moana i ka*Reenalu. oiai iaua e kali ana o ke ku mai o ka nalu e pae ai laua, pane aku ia o Hnakāikapoii ia Hopoe: "Auhsa oe e kuu aikane?Pane mai.la hoi ke aikane: '"Heaha ia?"E haalele ana ka hoi au ia oe. Eia la ; he i;aakai jca u e h§le ai, Qqē k : s hai ka niea aloha—aloha no 0 ka'u kauoha no nae ia oe, i hele au ea ; noho palie no oe a .hoi mai au. Hookahi no ou mea e pilikia ai, oke kaikuaana p kakou. Heaha la hoi, nana hoi ke kauoha, he.hookō ka'.u; ā na'u hoi ke kauoha, e pono hoi oia e mai ole, e ku no ka'u makaia imua ponoi o kpna alo,''' /I Mrale ae la, e hele ana oe?" i ninau niai al o Hepoa, konikoni ake eueu npi ka poli o kuu wawae. E hele io ana, a e haalele io ana .no au ia oe. 0 Puna no la hoi keia, kahi nona ]<a oleloia. ana—Haalele wale i Puna na : h'oaloha. Pae aku kaua i uka, e noho m'ai ana ke kii ia'n e hoi i uka o Kilauea." j jjf> p |tiau olelo a Hiiaka, oke k^i ®ai 'fe np ia p ka naip," a- 'o kp; Jaua hee mai Ja no hoi ia. Ia laua nei i hee mafr ai i.ka naīu, ua ku*ae la o 'HiiaKa maluna ° kona papa, a kani ae la ke.oli naa kona waha, oiai e oni Imheo ana kona kino me ka nani. Ana iā nei hoi ka haa iluna o kona papa, oia nohoi ka wa i lewa -hope oni oHoppp i ke kai, ;CTllijaka kai luna; a kaH.alīī, a ae la ng. oni na lewa elua e> f«ria; oia hoi kā lewā lu'na ame ka lewa lalo, hui iho me kē ,ala oka polo hinane, aohe mea maikai a koe aku. A i keia wa a-Hiiaka ma e hee . nei, i ka 'nalu, eia ke kau a Hiiēlka i oli ae ai. Helu 3 Na Hiiaka Kkia 1 4ka imu lehua o Kuaokala, 2. Lehua māka nou ike .ahi, 3, A wela—e4. A wela—la5, A wela ika ahi au, eka wahine, £ Meu ka, lua —a— 7 No ka Jua paha ia makani he Puulena,

8. Ke hali ia ike ala ]au-a'e, 9. Honi uai ke kini ike kai o Haena, 10. He e—-na 11. He ena aloha keia ia oe, 12. K'e kau nei ka haili, 13. Kau ka haili moe ike ahiahi, 14. He hele ko ke kakahiaka, 15. Manao hele paha au —e — 16. Ho mai ka ihu, a hele ae au —a^. A ia laua nei nohoi a pae i kahaone, ku ana ke kaikunane nia na poo o na papa o laua nei, a hai mai la i ka huaolelo ia Hiiakaikapoli: "E! I kii mai.la au. ia oe. oko wahi pa-u a pili ae i ka hope; ho-hoi a kaua i uka, he kauoha na ko kuaana." "Ae e hoi aku ana kaua," wahi a Hiiakaik'.poli i pane aku ai ike kaikunane, me ka olelo ana aku no f U E honi ae hoi au i kuu aikane a nōho iho ia; a hoi aku iu me oe." Kakua ae la koia i kona wahi pa-u a p|fc i ka hope [< oni o Mauna Loa kikala upehupehu," hup'|ie la a honi i ka ihu o ke aikane, me ka helelei pu .ana illt> o kona mau • waimaka, a pela nohoi me Hopoe iloko oia like. Me na. huaolelo panai aloha hope loa o Hii ame kana ai'kane, huli ae la keia a hoi aku la me ke kaikunane no ka home lua o Kilauea. Ua olelo ia no nae ma keia moolelo, pupuu no a hoolei loa noho ana laua i ka lua. Iko laua nei hoea ana aku, ua pau e mai la no J ka hahaiia e na kaikuaana Hiiaka ona, na hāna a Pele i kena"kena ai ia lakou i k'a la mamua iho, no ke kii i ke kane a lakou i Kauai, ame ko lakou hoo'le ana. Olelo mai. Ia nohoi lakou iaia nei, aole oia e ae nana e kii i ke kane a ke kaikuaana; eia nae, aole keia i hoike aku i kona manao imua o lakou, ua waiho pu no ia i kana 'manao, iloko iho ona a 3ohe oia iko Pele manao. Ua ike nohoi ia (Hiiaka ikapoli) oia no ka hana i makemake ai o Pele iaia nei e hoo ko aku, 'Okahi ana kaikuaana oia nei e hahai-a e kapiailio nei iaia, he wahi okoa no mai ko Pele wahi e noho ana; eia nae, ke lohe mai ia no ia i na elelo we'awe'a a-na kaikaina i ka pokii o lakou, ike mai la nplioi ka hkou mau hana; oiai oia e noho ana maloko o Mauliola kona hale, a'o kahi noho no hoi-ia o na.kaikunane ona. - Ia Hiiaka i.hoea aku ai imuai o ' Pele, ua pang qiai la ua kaikuaana nei penei; Hiiakaikuupoii nei e! Ia oe paha eko ai kuu ma . kemake? I kii ia aku nei oe e hele i • Kauai, i ka pali o Ke-e, a o Haena ka aina e hiki aku ai.~ He huakai kii kane keia au e hele aku ai, a o Lohiau ka inoa o ke kane au e kii aku ai. Noiaila, e kuu pokii, ua kena aku nei au iou mau kaikuaana, aole mea o . lakou i ae. A ooe hoi keia ka poku i kiiu . poli ponoi nei. oka hanau wale ana np ka ka makuahine o kakou ia oe, a na'u no oe i malama maloko nei o kuu poli i ko kakou hele ana mai i Hawaii nui.neL a Kea. Iloko nei no oe o kuu poli i kou wa he wahi opuu wale lio, a hookanaka no oe ilaila, a huli ; a kolo, a hele a nui no oe i kuu poli nei. A oia no ke kumu i. hea ia ai Uou inoa o, Hiiakaikapoliopele. Ua noho kaikuaana a.makuahine nohoi au nou. Nolaila, eae ana anei oe e kii i ke leane a kaua i Kauai?" Ae aku la nohoi o Hiiakaikapoli: "Ae. Heaha auanei hoi ka hewa o ia." "Ua pono," wahi a Pele i pane rr,ai iii i kona pokii, mekahoomau mai no ike kamailio ana: Nani ia ua ae mai la oe nau e kii i ke kane a kaua, noiaiia, i ka Ia apopo oe e hele ai. oka u kauoha ia oe i hele oe a loaa ke kane a kaua i Haena, e lawe mai oe iaia i Hawaii nei, ke loaa aku nae hoi ia oe e ola mai ana; aka, ina ua make oia i ko.u wa e hiki aku ai ilaila', aole fioi i hala kona uhane i ke ao, pau ole, a eiā'nō i keia 'ao, alaila e hopu oe a-paa uhane " a hoihoi ho,u oe iaia iloko o kona kino, Ake hoi mai oe V ue a kaua, mai ae oe i kona hoolaau hoohihi mai ja oe, oiai ua kau au maluna ona i ke kanawai kai-okia. A hele oe, hele pu me kuu mana. Aohe ma'i hiki ole ia oe kehoola; a aole hoi he kupuino maluna o ka aina a maluna oka wai e lanakila maluna ou. Ao ko pa-u auanei e hele aku'ai, e lilo ana ia i mea'e kuailo mau ip. ai e r ( a hanauna kanaka; o Hawaii nei,—ki\ pa-u o Hiiaka. oka aha a i ple, o ka lawalawa kakua puhaka o ko pa-u, oia ka pa-u o Huaka, a o ko pa-u maoli hoi, oia ka pa-u e pili maikai ana .i ko hope, e lawe ia mai aha'e ou mau kahu. Ake ike oe i. kou pilikia ma kou . alahele, e kahea ar ua ots ia'u na kaikunane o kaua ame n% nohoi o kaua. .''P kf; alahele au e hele aku ai, he oiaio ua piha no i popilikia, a o ka hoomanawanui .waie no ka mea e pono aj. E hele oe nui ka makani; a ke hoi mai oe a ke pae mai oe i „Oahu, e hoi mai oe ma ka lulu. ' 0 ka mea nui aue malama ai, kaike ike kanakanui ame ke kanaka iki' a 0 ka poe.hana ino mai nohoi ia oe ea, nau no ia e noonoo oiai, e hele ana oe me ka lima o-<kaua, oia o Kilauea.' A e malamā hoi i ka laahia o ko kin'o. O ko pa-u auanei ehele aku ai, oia kou puukalahala, a£ nio hoi SiunūāTīōārj^ 1 mea ole. Noiaila, apopo oe hele,"