Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 30, 24 July 1908 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]
Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele
I huoponopouo hoii ia elike me //a maawe■'Mooīe.lo Hi'uika a ko Hawaii- ame Maai.
MOKUNA IV Hoomakaukau o Hiiaka-i-ka-pou-o-Pele no ke Kii ANA IA LOHIAU—KA HeL"Ē PU' ANA ME PAUOPALA'E —Halawai me Wahineomao—Pau na Poo 0 NA Akua 0 Panaewa I KE Okiia e Hiiaka. Hoomauia. "Heaha la hoi a\ianei ka hewa oia," wahi a Wahineomao i pane aku ai ia Hiiaka, me ka hoomau ana 'ku noho i ike kamailio ana: "He mau iwi io no keia ua pili mahope ou, eke aikane. E hele no au me oe. O kou alanui e hele aku ai, o ko'u alanui nohoi ia; o kou wahi e noho ai, ko'u wahi nohoi ia. Aka, o kahi mea wale nohoi naha i hookunana iki ae nei i ko'u noonoo, oia hoi ka ike aku i na maka o ka ohana e noho mai la i kau hale; a pau hoi ia, alaila, no ka huakai hele aku keia kino." Hoomaopopo mai la o Hiiaka mau olelo a ke aikane, a Wahineomao; a ua ku maoli i ka pololei, alaila, pane mai la ia: a He maikai kau i hoakaka mai la, eke aikane, no kou makemake kipa kau hale. E hele aku nohoi kakou a mua aku nei la, alaila maopopo loa ko'u ae aku i kou manao ame ka ole. Aia i hea ko oukou wahi?" Pane mai la o Wahineomao: "Aia a hoea kakou i 'Papalauahi, ama ia wahi aku oko makou kauhale ia. A mai laila no au i pii mai nei." oko lakou nei hele aku la no ia iloko o ka ulu ohia loloa me ka lehua ame na ano laau no apau, me na lipolipo oka wao, e ulu ana ma kela ame keia aoao oke alaloa a lakou e hele aku nēi a hoea lakau nei i Papalauahi. O keia wahi, he lae ohia no ia; a he wahi oioina nohoi ia na ka huakai hele mai Kau mai, a pela nohoi mai Hilo mai. 1 keia lae ohia hoomaha lakou nei, a ia wa i huli ae ai o Hiiaka a nana ia uka oka lua, a aku la oia ika moe ae a ka uwahi ma ke kukulu e hoea ae ai i kai o Keaau, kahi a ke aikane, a Hopoe e noho ana'. īa wa i hoomaopopo loa iho ai oia i ka manao ino o Pele; ke kaikuaana, i ke aikane a ia nei, a hu ae la nohoi kona aloha nona. "Heaha la hoi," wahi a ia nei i pane ae ai," hele nohoi oe, e Pele a hana ino i ka'u mea aloha, aole nohoi au e waiho i kau mea aloha iloko o kona kapu, elike me kau i kauoha mai ai ia'u." . īa wa nohoi olelo mai la o Wahineomao: "E! He keu ka hoi kela uwahi o ka lua e hina mai nei i kai nei o Keaau. He hao wale keia uwahi a'u e ike aku nei. He uwahi puaa paha; he uwahi kanaka paha?" Pane mai la o Hiiaka: "He uwahi kanaka kela e pio mai Ia mai uka mai. He uwahi nohoi na ke aloha ole." 0 ko Hiiaka hapai ae la no ia i ke oli ana, a paeaea ae la oia i ka hapa mua o ke kau ana i oli ai, oiai laua 'me ke aikane, me Hopoe i ka heenalu, ma ka la i hoea aku ai ke kii iaia mai uka mai o Kilauea. Helu 13—Na Hiiaka Keia. 1. Aka lae ohia i Papalauahi—e, 2. Ka ulu lehua i o Kuaokala, 3. Maka nou (\e ahi a wela, 4. Wela ike ahi aka wahine oka Lua —e, 5. No ka lua ia makani he Puulena, 6. Ke hali la ike ala laau, 7. Honi uiae ke kini o Haena —e, 8. He ena aloha wale no keia la:— 9. Ke kau nei ka haili moe i o'u nej, 10. Pau Haena ike ahi —e. Q |ia lalani hope loa ame ka hapa hope o ka 9, $ci}e ia i loaa ma ke |<au mua ana aua nei. Ua pili keia kulana hope o kp kau, rna ke i kiilike me ka mea 3 ua Hiiaka nei e hpopiaopopo aku a'na no ka hana a ke ahi ame ke aikane hoi e noho nanea wale mal ana no i kai q Haena. Pau keia kau a ua .Hiiaka, nei, pai aku' la no ia i ke fiikane air|e kahi kahu, o Pauopalae, e iho |akou, ma ka olelo ana 'ku: f{Ja rrial]a ijjo la ilq kakon. E iho kakoq, oiai he loev |io a kakpu p hele aku ai, Oia hele o lakou nei a komo lakou nei he moku lehua okoa, lohe aku. la lakou nei i ke kani aluwiki mai a ka leo o' na mpu, I nei ulu lehua, \ia ununnu loa ae la ua Ui nui o ka lua i ka pa/< ona a ekekei loa iluna, a ua ahu wale no o hope o Maunakea moku, ona 010010 wawae keia o ua Hii-new-ka-iu-o-na-moku a hoea i na «(-ha, he mau mea Hfini ia na ka mea e kilohi aku ana. - He. wahi hafta hoōkolphe iio keia na ua Hiiaka tjei.
Makemake wale aku Ia no ka hoi au ia oe, e Hitaka. kau wale mai la ka hoi ka ono i ko'u puu. A he wahi hana kamehai nohoi keia au e ke aikane, i hana'ae nei. Aohe keia he hana au, e keaikane he liana hoehaehae inaoli no nei au i ka hai keikikam:." Plamau," wahi a Hiiaka i ])ane aku ai, "mai nui loa ae oe, o lohe mai kamalii kia manu o Olaa i pr iriai nei i uka nei." I kela wa i lohe ae ai lakou i ia-kahi leo oli e oili ana mai loko mai o ka ulu-lehua: Helu 14—Na Punaikoae Keia Kau. 1 īke pono ika nani o Hoohila, 2 Pau pono na opi lua aka makemake, 3 Makemake au e ike pono oia pua, 4 He pua oni ke kanaka, he mea laha ole, 5 He auhau lawa like ia na maua ke hoolailai iho, 6 Iho mai na kio wai ua aka noe, 7 Noe ka lehua makanoe wiwo ika noe, 8 Malia ka i iiuihui ai kuu manawa, 9 y He-fnalihini ka ko ka hale lehua, ua hiki mai, 10 Hiki mai la oe, eia no au. 0 Punaikoae keia e oli mai nei ika ike ana mai; ka ui o Hiiaka, a no ia ui hoolaau mai la kona makemake ia Hiiaka. Ua ike v mua nohoi o Hiiaka, e halawai ana iakou me leeia kupueu, nolaila, oia i hoekeke'i ae ai i kona pa?« a hala iluna, elike, me ia i hoikeia ae la. O Punaikoae keia i lilo ai i kane na Pele mahope aku, ma ka wa i make ai o Lohiau-ipo. Ua olelo hoi kekahi poe, he mele hou wale iho nei no keia; a ma Hilo kona wahi i hakuia ai. E kau ana o Koae nei iluna o kekahi kumu laau ia wa; a mai luna mai o ia kumu laau ua manu nei i oli mai ai. Iko Wahineomao lohe ana i keia oli, ua pane ae la ia ma ka olelo ana: "Ple keu ka hoi kela ake paeaea a ka maikai nui wale. Eia la hoi mahea keia kanaka?" He leo nae o ke kanaka opiopio ka'u o ka lohe ana aku la." 'He kanaka ka'u leo i lohe aku la, liemanu ka mea nona kaleo i kau mai la īa kakou," . wahi. a, H3-iiV.a i pane mai- ai i ke aikane, "i hoohihi nlai la i ka ui o kaua." Ia wa kau aku Ja o Hiiaka ma ke ol'i ana aku i keia paeaea: Helu 15—Na Hiiaka Keia Kau. 1 Ka awa mukiki lelehuna aka manu, 2 Ka awa ili-lena ika uka o Kaliu, 3 Ka manu ahaihai kanu awa, 4 Aia ika laau ka awa o, Puna, 5 Mapuna wale mai ana no kona aloha ia'u, 6 E hoolaau mai ana ka ia'u e moe, 7 E moē no—e, 8 He manu oe — 9 He kanaka hoi—au, 10 Moe a manuke kanaka ika ulu lehua, II E moe no —e. 1 ka lohe ana o Punaikoae i keia hoike maopopoia ana 'ku ona i kona ano he inanu oia, make loa iho la oia i ka hilahila; a kle aku la oia. Ma ka mahele Hiiaka a ko Plawaii poe; ua olelo ia o Maliina-akaka nei wahi. A i nei wahi hoi i hooaumoe ai 0 Hiiaka ma, ia laua i iho mai ai me Wahineomao, a hoea ia nei. O kahi keia, a Hiiaka i lapaau ai i kekahi kaikamahine ma'i; a he uhane hele hoi konama'i, wahi a Hiiaka. 1 nei wahi i hahau ai oia i ka pule: "E ola ka lani, ka Omea lani," ame ka pule hooulu hoi o Kanekapolei. He inua keia lapaau ana a Hiiaka i ua kaikamahine la, a he hope mai hoikeia hoolaau ana a Punaikoae i ka Ui hoohenp o Kilauea. Ao ka mea hoi i pakela loa ai oka eeu oua Punaikoae nei, oko Hiiaka hookapeke iki ana ika umeke paka-ka a eha ka manao. O ka olelo hoi a kekahi mana Hiiaka, aole keia manu o Punaikoae, oiai ua hoikeia ma kekahi mahele o ka moolelo e pili ana ia Pele, o Punaikoae (Punaaikoae) he kane oia na Pelekumukalani (oia nohoi o Namakaokahai, wahi a kekahi poe); aka, no ko Pclfc kii ana i ua kane nei a ke kaikaina, e apakau wale, huhu o Pelekumukalani, a kii hoi ua kaikaina nei "ia Wahieloa, ka Pele kane lilo loa iaia; a auwana hele mai ai o Pele me ka pokii ame ka lehulehu a p.au ona a mu'u mokaki nui ana i Hawaii nei.