Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 31, 31 July 1908 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-poli-o-pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-poli-o-pele

I hooponopoi/o huu ia olike me na nut a irc Aioolelo Ūiiaka <t /c<> Hawa ii ttme Jlatti. MOKUNA IV Hoomakaukau o Hiiaka-i-ka-poli-o-Pele no kk Kii ana ia Loiiiau—ka Hele pu ana me Pauopala'e —Halawai me NA Poo 0 NA Akua o Panaewa I KJS Okiia k Hiiaka. [hoomauia.] Oiai, ua hiki mai la lakou nei i Papalauahi, elike me ka kaua, e kuu makamaka heluhelu, i ike, ae la, a ia wahi kuhikuhi mai la o Wahineomao i ko lakou kauhale, me ka olelo ana mai hoi i ke aikane; VAia ko makou kauhale ke kuku mai la. Aia no ko makou wahi pupupu hale ke ku mai la. Aole paha au e ike aku ana i na maka o ko'u mau wahi luaui ame ko'u nui ohana apau, oiai he alahele kipa kauhale ole kau, eke aikane. E hele oe, a hele au." I kela wa pane mai la o Hiiaka i ka olelo ana mai: "Heaha hoi auanei ka hewa o ka hele ana aku a ike i na maka o na makua ame ka ohana, a haawi nohoi ke aloha hope, a hele ae kakou. He kipa aku hoi *paha ko maua e ike i kou mau makua; i ike mai ai nohoi laua ia maua ke kumu e hele ai o<£ i ka huakai hele, elike me kau i hoolaau mai nei." He mea oiaio ua kipa aku o Hiiaka ma i ka hale o Wahineomao, a ike iho la i na makua o ua aikane nei, ame kona mau kini ohana nohoi. 0 ka mahele keia a ka Hiiaka a ko Maui poe, a ke manao nei ka mea kakau o ka Hiiaka a ko Hawaii poe, ē pili ana no kahi i kipa ai o Hiiaka ma i ka hale o na makua o Wahineomao, o ia ka mahele pololei, a e ikeia ana ia m=>hele mahope ae nei._ Haalele lakou nei ia Papalauahi, a hoomau mai īa no lakou nqi i ka hele ana. Oiai lakou nei e hele ana, huli aku la ko Hiiaka mau maka a hanā aku la i ka waiho kahelahela mai a ke kai; a o ka oni ae hoi o ka lae o Kumukahi mamua, ao ka waha mai nohoi a ka ulu lēhua mako.lakou kua mai, ia wa i hiolo iho ai na waimaka ma ko 'Hiiaka māu papalina. 1 ko Wahineomao ike ana aku hoi i nei mau waimaka 0 ke aikane, ia manawa oia i ninau aku ai ia Hiiaka: "He mau waimaka aha hoi keia e hiolo mai nei?" Alaila, pane mai la o Hiiaka; "E halialia aloha ae ana ati ia aikane a kaua; oia ka wahine kui lehua nona ka inoa o Hopoe. Eia au ke hele nei i ka loa ame ka laula o ka aina; a malia paha, aia i ka moku kaili la o Kauai, ka palena o keia huakai a kakou e hele aku nei, a o oe hoi ko'u hoa pili o keia mau wahi e hele aku nei; a o kela aikane hoi a'u, ke noho nei i hope nei me ka maopopo ole iaia o ka hopena e kau mai ana maluna ona. A o ia ka'u 1 uwe honua iho la no kona popilikia. Ua maopopo ia'u, aole loa e hoolohe ana ke kaikunane o kakou i ka'u i kauoha aku nei iaia." Alaila, pane aku la o Wahineomao ia Hiiaka i ka olelo ana aku: "Haohao maoli ka hoi au i kena inoa au i hoopuka mai la. 0 ka mea i kama'aina, ia makou o keia wahi nei la, a pela nohoi me na kamaaina o keia mau leaha aku nei, he o Hopoe, aole ia he inoa no kekahi wahine; a hookahi no nae wahine ui o na kaha o Keaau, oia o Nanahuki. Malia paha oia \yahine kau e ke aikane i olelo mai la, he hoaloha ia noq?" Pane mai la hoi o "Ua pololei mai la o.e, e ke aikane, o Nanahuki io no ka inoa o.ua wahinp a Jie (riokij-lehua ip nqho,i q Plopoe; aka, e hoo.manaa iho oe, e lte aikane, o ua la lja mea np.ua , kela ulu lehua o Hopoe; a qa ]a ano nqhoi i kapa aku ai au i kona inoa o Hopoe, elike me ka'u i hoike aku nēi ia oe." "A pehea kp anq q hui. ana a haaikane ai olua? Ua like no anei me ko kaua halawai ana /nai neila?" wahi a Wahineomao i nianau aku ai i ke aikane, la Hiiaka. "Ua ane like no; aka, e hā'i aku nae hoi ■ au ia oe, e hoolohe mai oe. I kekahi la mamua lilo wale aku nei, iho malihini mai la au i kai o Keaau i wahi lau limu, wahi hua opihi, wahi hee-pali me ona mau wahi hua ina ame ka vana. A oiai au e ku ana i ka maka-lae, e nana ana i rahi no'u e iho ai & hoea i ka pa-ala. o. lalo, aia hoi pii mai ana nei kaikamahine ui opiopio mai lalo mai me kana eke lauhala, ua hele nohoi a piha i ka opihi koele, ka hee pali ka limu, ka ina ame ka.wana. A kau mai Ia kela ma kahi a'u e ku pane mai la oia ia'u i ka i an.a rj^i; fjr]£lka • aku'la auj me ko.'u ana 'aīeu la'ia: iie ma'lihini au; a mai kela kuahiwi au i iho mai nei a lioea liio I'a i keia wah'i. Noho mai

nei koa-uka a ono mai nei i na wahi mea makamaka hou o kahakai nei, iho malihini mai la keia i kai nei, e olao wahi limu ai, e nana wahi hee pali ai hoi, a e lapulapu ai nohoi i mau wahi hua ina me oua wana, ke loaa nae hoi. He nohona makapehu i'a ko makou nohona o ka lae laau e noho mai nei. Ua hele ka puu a maneo ika aK mau i ka luau, a kuku ooi ka waha i kokala o ka opae. | "I ko'u hoopuka ana aku i keia mau huaolelo, o ko ia la pane mai la nohoi ia ika hua o ke ola: "Lia hoi ha pela, ea, eia ka i'a ua loaa. E lawe oe elike ka nui me k au i makemake ai. a koe iho ke koena, n ka'n hni ia; aka, ina no e lawe aku oe i keia eke lauhala okoa, o ka oi loa aku hoi ia oka maikai. 0 ko'u ae aku la nohoi ia ika iala mau olelo oke ola, a o ko'u lalau aku no ia ike eke lauhala aua kaikamahine nei a ohi ae la i ka'u mau mea i makemake ai. Oiai nae au e ohi ana ika hee ka opihi, ka ina, ka wana ame ka limu, pane mai la ua kaikamahine nei ika olelo ana mai: E, e aho no ke lawe oe a pau kena i'a, me ke eke pu aku no, i ole hoi oe e luhj i ka hakihaki lauki i loaa ai ona laulau no kau mau wahj hua opihi. Qa ae aku Ia au ika .manao oua kaikamahine nei, me ko'u olelo ana aku nae iaia o ka pau loa no ka hoi ia ia'u oka i'a a kaua. Olelo mai la oia, aohe pilikia o ia, oiai he nui ke eke lauhala o ko lakou wahi. "Ia wa ninau aku la au i ua i kona inoa. Alaila hoike mai Ia oia ia'u i kona inoa ma ka olelo ana mai: "0 ko'u inoa maa mau, ao ia noholko'u inoa i kaheaia ai au e ko'u mau makua mai ko'u mau la opiopio mai a nui wale au, e like me kau i ike mai Ia ia'u i keia wa, o Nanahuki no ia. 0 ko'u inoa keia i kamaaina i na kanaka apau; aka, ua kahea no nae hoi kekahi poe ia'u, a he kakaikahi wale no nae ia poe, o Hopoe ko'u inoa, mamuli o ko'u pii mau i ka ako lehua i kela ulu lehua e ulu mai la. Oka inoa o kela ulu-lehua, oiano o Hopoe. Ia wa olelo aku Ia au iaia ika i ana aku: E lawe au ia oe i aikane oe . na'u, a e mau loa aku hoi kou iiioa o Hopoe. Ua ae mai la nohoi kela i ka'u nonoi ana aku iaia i aikane oia na'u; a lawe nohoioiaj_ka inoa a'u i olelo aku ai iaia, o kona inoa ia. Pela iho la ke ano oko lilo- ai kona hale i hale kipa no'u. .No ua aikane la ka'u i uwe iho la; a e pono ana paha ia, aole paha? O kuu kaikuaana haku, ko akua nohoi au i lawe aku nei i ka alana, o ia ka'u e hopo nei." ■I ka pa.u ana o keia mau olelo a Hiiaka i hoopuka mai ai imua o Wahineomao, ia wa oi'a i kau aku ai i keia-mele āloha no ke aikane no Hopoe: Helu 16—na Hiiaka Keia Kau. 1. E kuu aikane ike kai hee o Hoeu maloko, 2. 0 Awili mawaho i kai popolo-hua o Kalaloa, 3. Ahe kai heenaiu ia 'me kuu aikane ika ulu niu e— 4. O Makena ika wai-akolea, 5. I ka.maunu opae ula aka lawai e— 6. Ika opule moe one oke kai e— 7. I Kalapana maua me kuu aikane, 8. Ika niu kulakulai ana 'lii ai ahupuaa, 9. 0 Kupahua i Kalapana i Kaunaloa a— lO.i A he ainā — 11. Aia kuu aikane la ina hala o Halaaniani, 12. I Kapaahu a poe i kai o Kamilopae kanaka e — 13. IKaue— 14. I Kahaualea e — 15. I Pahoehoe e— 16. A i Poupoukea ahe aina, 17. Aia ke ola ika lae laau —a —e — 18. Ike ia Kamoamoa i .Pa^ioehoe, 19. Pali kuu aina, 20. I Poupou—. 21. I Leapuki— 22.. I Panau-iki—. 23. I Panau-nui—-24. Ika Pahoehoe — 25. Ika ulu ohia — 26. Kuu aikane i Kealakomo i Apua, 27. Okioki aho — 28. Pale o Puna, pale o Kau i Mawae e — 29. I kaawale o Hilo, 30. Kuu aikane hoi e— 31. Aloha —e —o —e —o- e— Aole i pau.