Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 36, 4 September 1908 — Kahua-hana o ka Aoao Kuokoa Home Rula. Aponoia e ka Aha Elele Teritore i Akoakoa ma Honolulu, Kalana a Mokupuni o Oahu, T.H., Aug. 31, 08 [ARTICLE]

Kahua-hana o ka Aoao Kuokoa Home Rula.

Aponoia e ka Aha Elele Teritore i Akoakoa ma Honolulu, Kalana a Mokupuni o Oahu, T.H., Aug. 31, 08

KE KUKALA aku nei makou; o ka Aoao Kuokon Home Rula oia kekahi o na Aoao Kalaiaina ma Hawai[i] nei; a ma keia Aha Elele i akoakoa maloko o ke Kulanakauhale o Honolulu Kalana a Mokupuni o Oahu, Teritore o Hawaii, ma keia ke hapai luhi nei ia i kona kupaa ana mamuli o na Loina Alakai i hoikeia maloko o kona mau kahua hana mua, a maw[a]ena o ia mau Loina, oia ka mea ano nui loa: KA PONO KAULIKE O KA LEHULEHU ME KA NANA OLE I KE ANO O KA LAHUI AME KE ILI. Ke hoike hou aku nei makou i ko makou ahewa ana no na manao ino i hoopuka pupuahuluia me ka noonoo pono ole e kekahi poe kanaka o loko nei o ke Teritore, ma ka hoala ana i na ninau pili lahui ame ke ano o ka ili, i mea hoi e hoinoino wale ia ai na manao ame na noonoo ana o ka lahui Amerika no ka Lahui Hawaii; a ua hapaiia ae hoi ia manao no ka hoinoino ana i na kanaka Hawaii maoli imua o ko na aina e. Ke mahalo nei makou ia Peresidena Rusavela no kana mau olelo i hoouna mai ai i Hawaii nei ma o Mr. James R. Garfield, "Kuhina" o ke Keena Kalaiaina ka olelo hoi i hoike mai, he makemake ka Aha Kuhina e noho nei i keia wa e hoolilo ia Hawaii nei i Mokuaina. Ua kulike loa ia olelo me ke kuahaua kohu wanana i hanaia e keia Aoao Kalaiaina aneane ewalu (8) makahiki i hala ae nei, o ia hoi ke kuahaua e koi ana he mea pono ia Hawaii e hooikaika e loaa ka ae ana a ke Aupuni o Amerika Huipuia e lilo o Hawaii nei i Mokuaina. Ke hoopaa nei makou i ka makou Elele Lahui i Wasinetona e nonoi aku i ka Ahaolelo Lahui e ae ia Hawaii i Mokuaina. A ma keia ke aoia nei ka makou Elele e hana like oia me ka Aoao Kalaiaina ma Amerika Huipuia e kakoo ana e loaa ia Hawaii nei ke Aupuni Mokuaina. Ke kue ikaika loa nei makou i ko Hawaii nei hooponopono ia ana a hoomaluia ana e kekahi Komisina mai Wasinetona mai. No na makahiki he kanalima (50) a oi i hala hope ae nei, ua like o Hawaii nei me kekahi o na Aupuni Mana Nui maluna iho o ka ili o ka Honua; a o ka hoonele ana ia Hawaii i ke kuleana ame ka pono o ka hooponopono kuloko ana iaia iho, he hoemi ana iho ia iaia iho i ke kulana aupuni hoopili wale a haahaa hoi; a he kaili ana aku no ia i ka pono koho balota mai na kupa Amerika aku ma Hawaii nei. Nolaila, ke hoopaa nei makou i ka makou Elele e hooikaika oia ma na ano apau e hoopahuaia keia kumuhana maka ewaewa nui wale i hoouluia ae i mea e hoonele loa ia ai kanaka Hawaii i ke kuleana o ka hooponopono ana i na hana o ko lakou Aupuni ma ke koho balota akea ana. Ke hoopaa nei makou i ka makou Elele Lahui i ka Ahaolelo Nui e kiai oia i ka Pono Koho Balota i kukuluia maluna o ke kulana kanaka makua a maluna hoi o ke ana naauao; a ke kue nei makou i na hoao ana apau e hoonele i ka hapa nui o na kanaka Hawaii i hiki ole, ke kamailio, heluhelu a kakau i ka Olelo Beritania. Ke hoopaa nei makou i ka makou Elele e hoololi i ka Pauku 73 o ke Kanawai Kumu i loaa ai ka mana i ko kakou Ahaolelo kuloko e hoololi a e hoopau paha i na Kanawai Aina o ke Teritore o Hawaii; a i ole, na ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia e hoololi i ko kakou mau Kanawai Aina i kupono ai me na kulana i ikeia ma Hawaii nei. E hooikaika no ka makou Elele e hoololi i ka Pauku 55 o ke Kanawai Kumu. o ke Teritore o Hawaii i loaa ai ka mana i ke Aupuni Teritore o Hawaii e kokua i na poe Amerika noho home hookuonoono a mahiai hoi. Ke kue nei makou i ka hoololiia ana o na Kanawai o Amerika Huipuia e pili ana i ka Hoopaelimahana ma o ka hooholoia ana i Kanawai Kuikawa i mea e hiki ai i na Hui Kalepa o Hawaii nei ke lulu dala no na lilo o ka hoopae ana mai i na paahana iloko nei o keia Teritore. E hoololi i ka Pauku 55 o ke Kanawai Kumu ma ka hookomo ana i ka huaolelo "'o" maloko o ka lalani 49, a i ka huaolelo "maloko (iloko)" i mea e hiki ai i na Kalana ke aie dala no ko lakou mau hana kuloko iho me ka haawi ole ana i na Kalana i ka mana e kau i na auhau maluna o na waiwai paa iloko ke Kalana. E nonoi aku i ka Ahaolelo Nui i haawina dala o Hookahi Haneri Tausani Dala no ke kuai ana i na kai lawaia Konohiki no ka pono o na makaainana Amelika. Ke hoopaa nei makou i ka makou Elele e hooikaika loa oia imua o ka Ahaolelo Lahui e loaa mai ka ike ana a ia Ahaolelo maluna o ka hoopono oiaio ame ke kaulike e hooko mai i ke koi a ka Moiwahine Liliuokalani i haawina dala kupono maoli i kulike me kona kulana mua elike me kona wa e noho ana i Moiwahine no makou. A ma keia ke hana nei makou a ke kukala aku nei e kakoo a e hana aku ka makou mau Moho holo balota no ka Ahaolelo i keia mau kumuhana: 1. Ke kue loa nei makou i ka hookaawaleia ana o kekahi haawina dala e ka Ahaolelo no ka Oihana Hoopaelimahana. 2. Ke kue loa nei makou i na haawina dala kuikawa e hookaawaleia ana e ka Ahaolelo no na hana imi loaa ponoi a kekahi poe. 3. Ke kue nei makou i na hoolilo waiwai ole iloko o na Keena Aupuni. 4. Ke manaoio nei makou e pono e hooliloia na loaa o kela ame keia Oihana Wai iloko o kela ame keia Kalana no na hana hou ame na hoomaemae ana i na Oihana Wai iloko o kela ame keia Kalana; a ke hoopaa nei makou i ka makou poe Moho e hooholo i Kanawai o ia ano. 5. Ke hoike nei makou i ka manao ho mea pono ke kuai aku ke Aupuni i ke koena aku o ka Aina o ka o Apana o Aala e pili la me ka Paka o Aala no ka hoomahuahua ana ae i ua Paka nei, i hele ai kona nui a hoea i Aala Alanui. 6. O na loaa laikini apau e hooliloia aku no ia no ka pomaikai o na Kalana. 7. O na Uku Hoopai ame na Koina e loaa ana maloko o na Aha Apana apau no na Hihia i hoopii hoohalahala hou ole ia i na Aha maluna ae, e ukuia no ia mau loaa iloko o na Waihona Dala o kela ame keia Kalana, a e lilo ia mau Dala i Waihona Kuikawa no ka pomaikai o ka Oihana Makai p loko o kela ame keia Apana. 8. E hoololiia ke Kanawai Laikini Kuai Waiwai i uku ai na poe Ona Halekuai no ua mau Laikini la ma ka ratio kaulike maluna o ka huina helu auhau waiwai io e kauia ana maluna o na waiwai o loko o ko lakou mau halekuai, a i ole ia maluna o ka huina loaa oiaio ma ka makahiki. 9. E mahele kaulika ia na loaa auhau mawaena o ke Teritore ame na Kalana. 10. E hooponopono hou ia ke Kanawai Mai Lepera ame ke Kanawai O. J. M. POEPOE, Lunahoomalu H. L. KAWEWEHI, Hawaii. J. N. KOOMOA, [Hawaii]. HENRY MEHEULA, Oahu DOUGLASS KAONA, [Oahu] WM. KAHLBAUM, [Oahu] S. L. PELEIOHOLANI, [Oahu] J. W. HOLOUA, [Oahu] JAMES MOOIKI. Kauai. J. H@IMIHIA, Oahu. S. K. MAHOE, [Oahu] G. K. Poepoe [Oahu] Kahiliaulani Hale, Honolulu, Oahu, August 31, 1908