Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 38, 18 September 1908 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

hooponopoi/o hou ia aliko me na m.uaweMoolelo lliinka o ko Hawaii a/ne J/a/ti. MOKUNA IV rIOOMAKAUK.AU O HIIAKA-1-K.A-POLI-O- PELE NO K.E Kll ANA IA LOIIIAU—KA HELE PU ANA ME PaUOPALA'E —Halaw.ai me Wah ineomao—Pau na Poo O NA Akua o Panmcwa i ke Okiia e Hiiaka. [ HOOMAUIA. ] Nolaila, hu mai Ia kona aloha i kahi wahine 'i hoopili mai ai iaia a pela pu hoi me kona kokoolua, ia wa i kikoo aku ai ka lima ku'i o laua me Pele, oia hoi o Kilauea, a loaa ua mau wahi wahine nei, hookahi no ka hao a ualima nei o ia nei, noho ana ua mau wahine nei i ko laua wahi i uka o Laa. O kekahi poe wahine hoi, eia no lakou ke hoi aku nei mej ka lakou mau haawe i'a me ka nui o ke kaumaha ame ka luuluu, aka, o ka hoomanawanui no nae ka mea e pono ai. Maanei e haalele kaua e ka maleamaka heluhelu i ke kamailio ana no keia poe wahine, a e huli hou ae kaua a nana aku ia Hiiaka ma e noke nui ana i ke kali o ka hoj aku o Kauhi a halawai lakou. O ke kali ia 0 Hiiaka qa a aqi loa ka ia i ke komo-. hana, aohe wahi mea a hoi iki mai o Kauhi, a ia wa 'i olelo aku ai o Hiiaka i kahi luaui o Kauhk "Auhea oe, e ka makuahine maikai, ua po makou la i ke kali iaia la, nolaila, e haalele ana makou ia oe, a nau no hoi ia e hai aku i ua keiki nei au, ua kane oia na'u a ua wahine nohoi au nana. Ahe hale kipa ko'u ko ka wahine ke hele ae oia i ka paia ala o Puna, a pela nohoi kona hale nei kv: uoea mai au, a o ko"u mau iioaloha paha ia nei. A e hai aku nohoi oe i ua keiki nei au, aoke kane hoi a makou, aole no oia e ike i ka papa lohi o Maukele he lilo oia ika apā ame ka lohi; A mai hoahewa mai oia ia makou, oiai, ua noke iho la no makou i ke kah iaia, aohe ona, wahi mea a hoi niai, me he mea Ia paha, ua ho'owahawaha oia ia makou, a ua apakau hou aku kona makemake i ua fflaikaj hoq aku a kona mau ono'hi maka e ike ai. "Nolaila, eia makou ke hele nei, a o ke aloha no kou eka makuahine. A i hoi mai ko keiki o Kauhi, haawi aku nohoi oe i ko makou aloha iaia a nui." 0 ko Hiiaka ma wa no ia i haalele aku ai i ka hale o Kauhi a hele mai la me ka noonoo hou ole aku ia hope. Ua liuliu nohoi ka lakou nei hele ana mai, ua kokoke no paha lakou nei e komo mai i ka ulu lehua o hotsa ana o Kauhi lalau \ ka 1 kona hiki aku-4 ka hale, o kona manawa koke iio ia i ninau aku ai i "kahi luaui makuahine: "Ea; aole nae paha he poe wahine i hoea ihq nei i ko kaua Me na hoi e ma rta papalina o ua wahi luahine nei, pane mai la ia ika olelo ana mai: "Auhea oe, e ke keiki, he poe wahine paha ia a ka hiki ana iho nei i kauhale nei, a noke mu nei ike kali o kou hol mai e kuu keiki. Kall nui iho nei lakou a hala ia wa okoa, hoolale mai nei no lakou e heie no ka lakou huakai hele, kaohiia aku nei a'u me kuu olelo aku ia lakou, e aho hoi ko lakou hoomanawanui hou iho nou, a malia ohoi mai nohoi oe, ua noho hou iho nei lakou, !'P)a kali ak ( j nei o ia |;a|a hou ua manawa loihi, a haalele nui mai nei lakou i kfi hale nei, a hele nui aku nei ma ka lakou huakai hele no Hilo," "A pehea; aola nae paha a lakau olelo 1 waiho Iho nei me oe?" wahi a Kauhi i ninau aku ai 1 kahi luaui makuahine. "He oielo no ka lakou i waiho iho nei me a'u, me ke kauoha ana iho nei nohoi ia'u, aia a hoi v maioe, alaila,hoike aku au i ua olelo nei a lakou i waiho iho nei me a'u. hea oe, e ka'u keiki, i aioha nui iho nei no, ua pae wahine nei ia oe, me ka oleio ana mai nei ia'u, i kane ae na lakou, a i wahine lakou nau. Aua minamina loa nohoi lakou i ka lohe ole ana i kou manao ;une kou makemake. Malia paha hoi, he manao no kou a he makemake nohoi ehiki ai ia lakou ke ae mai, eia nae, aole hoi oe i hoi mai nei i kauhale nei iko iakou wa e kdi ana ia oe. A olelo mai nei nohoi ua poe"\vahine nei, e hale kipa kg[kou ( jiku oe i L'una, he luile ko lakou o ia wahi, a o kou hale no iji e kipa aku ai; a pela nohoi lakou ke hele mai ia nei, o ko kaua hale nei nohoi ko lakou hale e kipa mai ai o keia wahi. He keu nohoi ko'u aloha ia oe, eke keiki, i kuu ike ana.aku nei liookahi o lakou wahine a ka u'i ame ka maeinae a o ka wahine akeukeu no ia o lakou; a he kae-e mano oia ma na ano apau,

"Aole nae paha e kala lilo loa ka lakou haalele ana . iho nei i ka hale nei?" wahi a Kauhi i ai i kahi makuahine. Pane mai la hoi kahi piakuahine: "Aole nohoi i liuliu loa aku nd ka lakou haalele ana iho nei i kauhale nei." Me ka piha inaina ame ka huhu a ka launa ole mai ku ae la ua Kauhi nei a ka lalau a pane ae la: "E make ana keia poe wahine lapuwale o ka haq aku nei i ka'u i'a a pau loa ia lakou- a b$ t\oka hoi ka mea i loaa ia'u." Q wa no ia oua Kauhi hoaa nei i puka hou mai ai mailoko mai o ka hale, a hele aku la a loaa kona poe kanaka a kena aku la ia lakou e alualu, i na wahine' e hoi ana i uka o Laa, me ke kauoha pu ana aku hoi i ua poe kanaka a aku «a poe wahine nei e hao mai a pau ka l}ajwe i'a a lakpu e haawe ana, Alaila, hoouna ae la na Kauhi nei i elua kanaka e alualu ia Hiiaka ma, me ka olelo ana aku ia laua:, "E uhai olua i na wahine ekolu i hele aku nei ma ke alaloa e hoea aku ai i Panaewa, a i loaa ia olua kela poe wahine ekolu, e hopu olua ia lakou apau a hoihoi hou mai ia lakou ia nei. He keu keia aka poe wahine ino loa. Pau hewa ka'u i'a i nei poe wahine a ka nu\ wa^e." No nei mau hoi Kauhii, la po? V^i n ī* Hku me ka olelo hoomakeaka ana mai iaia: "E Kauhi lalau e! Ua ike no paha oe he vilWiine malihini kela q kau hookulia ana aku nei i ka i'a, ina nohoi i makaala aku r\ei ae i ka wa a ua poe wahine nei i hoi aku nei a ko hale, aole la hoi lakou la e uluhua ike kali ia oe, elike rae ka makou i ike pono aku nei ia oe e apa wale mai ana no ia nei, a e hoka wale mai ana no oe, ina nohoī ua ai wahi limu lipoa no ua kanaka. Nou ka e lalau," nae aku o ua Kauhi nei i keia mau olelo pahenehene mai a kela poe wahihe kamaaina, ua pai aku \a no ia i na JJ kanaka J[ar.a i kena ai e holo ma ke ala loa e pii ana i uka o Laa, a pela nohoi me na wahi kanaka i kenaia aku ai e ia e holo ma-ke alanui e hoea aku ai i ka ululehua o Panaewa. O na wahi kanaka keia i alualu sku*a\ ia Hiiaka ma, holo aku la |aua a i kahi olaua i halawai ai me kekahi puulu wahine e hoi ana me ka lakou mau i'a, a lilo aku la laua ika hookaau kamaillo me ia poe wahine. A paia mai la hoi laua e nei poe wahine a o ka poina loa ae la no ia o ko laua noonoo no ka hana a laua i hoouna ia aku ai e Kauhi. Eia nae mawaena o keia poe wahine e noke mai nei ika waha r paa jaia,he mau kaikuahine kekahi no Kauhi. oka hele ia apo ia aole laua i hoi hou aku ia Kauhi. Aole i pau.