Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 43, 23 October 1908 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

7 ho(/f)ONop<>i/1> }tou ia elil'e tnc //a mnaweMooh lo Ihiok'ii <t Uawaii <1 ntc"M&ui.

MOKUNA IV HOOMAKALIKAU 0 HILAKA-1-KA-POLi-0-T?ELE NO KE KIL ANA IA LOIIIAU—■ KA HKLE PU ANA ME PAUOPALA'E —Hal'awai me Waiiineomao-—Palj na Poo 0 NA AKUj\ o Panaew.a I KE Okiia e Hiiaka. [-hoomauia. | Kātt Helu 25—na Hiiaka Keia. 1. E-o e 0— 2. E—o -- - hoi—^-e— 3,. E kuu kane, hoa 'pili o ka loa, 4. E kuu paV/ o HaJeiuai:mau i Kilauea, 5. I ai na'u — 6. Eia ka houpo ua ohra, 7. . Ua nawali, uwali i ka ai ole, 8". K kuu ka —nej i ai na'u, 9. O ka'laii likoliko o Laukapalili me Laukapalala, 10. Na lau o Haloa'i puka i ke ao— 1-1. A" - oia—e-i—-o—la—— 12. Ola lee akua pbloli make ai ole o Panaewa. Ke lohe nei hoi ke-kahu,.o Pauopala'e i keia'leo puaineiwele o ka hanai, a ia wa i olelo mai ai oia i ke aikane: "Auhea oe?" 0 aku la nohoi o Wahineomao me ka ninau ana 'ku: "Heaha ia?" Pane mai ia nohoi ke kahu o laua: "Aoe i make ka haku o kaua. Eia la ke ono mai nei i ka luau. Nolaila, e hele oe e ako luau, na ko aikane, a owau ke hele ae e nana i ko haku. Ua maopopo ia'u, ua haalele nui iho la no na hoahanau iaia, a pela nohoi me na kaikunane, oiai ua ike no lakou ua hiki no i ka. pokii haku o lakou, ke nana nona iho'. Ua kuu ka ino, a ua kau mai ka malie." Ia wa ninau akn la o Wahineomao i ke kahu ia Pauopalae: -I l|ea la auanei e loaa ai ka'u (uau? A pehea hoi ka nui o ka'u luau e hana mai ai?" Ei aku no ka luau oloko nei o ka nahele. E ako oe a ku kau haawe; a hoi inai oe a loaa ae maua me ko aikane ia oe iloko o kela ulu lehua; wahi a Pauopalae i pane mai ai ia Wahinepmao. 0 ko Wahineomao ku ae la no ia iluna a hele aku la iloko o ka ulu nahele e imi luau ai; a o Pauopalae hoi, hookolo aku la ia i kahi e loaa ai lea haku alii ona, o ia hoi o Hiiaka. A hoea o Bauopalae i kahi e waiho ana o Hiiaka, ike iho la ia, ua hele ka haku a n;u' iki. E waiho ana ia malalo o kekahi kumu lehua nui. Hookuene pono iho la ia iaia iho ilalo, alaila, hapai mai la ia i ke poq o a ki|u iluna ona, aiaila, lalau aku la ia i keieahi mau lau la-i' a noke iho Ia i ka peapeahi ma na maka o ka hanai. Ua ike a ua hoomaopopo iho Ia no ke liahu, he hiamoe luhi maoli no kekahi o ka hanai, e waiho nei. O ko ia nei kuehu la-/ nei i ka hanai a loaakahi maha iaia.. Hoomaopopo iho .la keia i ka loaa ana o iei malia ! qa hauai mu o ka ikaika ana ae o kahi hanu. Aole hoi i liuliu mahope iho 5 hoea mai ana o Wahineomao me ka haawe luau. Aole nohoi i kana mui ua luau. la wa, olelo mai la o Paūopalae-, ia Wahineomko: oe, e ke aikane, e hele aku pe e pa'ipa'i la-i mai, a hana.mai'oe i man puholo luau. £ hana oe a pau kau luau i haawe mai la. He maka poniuniu ai ole paha kekahi o ko aikane e waiho nei." Me ka eleu o Wahineomao i alu aku ai, ku ana ua haawe nui o ua mea he la-i; o kona manawa no ia i hoornaka iho ai e opeope i ka hiau. Paa ke ape mua, aku la oia ( ia Pa'uopalae. He oloolokaa wale ae hohoi ka ua o Pauopalae i ke ope luau maloko oka poho o kona mau lima, alaila, kahea iho !n uia'i ka hanai* "E Hiiaka i ka poli o Pele—e!" 0 ae la nohoi o Hiiaka. Alaila, pae hou iho la no ko Pauopalae' leo: "E liii i ka iu o na ninku--e! Eia ko wahi pe"! ouka ae la ko waha, a uhao iho la o Pauopalae i ka luau i akoaia ae ka wa-hi a kaawale. Paa hou no nei ope luau ia Wahineomao, pa nohoi i ko PauOpalae mau lima, a elike nohoi me kana i hana ai i ke ope. tuau mua, pela no keia. 0 hele ia a pau |ce kanaliina e> n;t opp lvia\a ia Hiīa}ca, pau nohoi ka haawe luau a ke'aikane a Wahineomao p ka hoi ana mai mailoko mai o ka nahele. Maona iho ]a

no hoi o Hiiaka, a, ikaika loa ae Ia oia. Hoi mai la no kona ano elike me ko na 'wa i ha*la. Ike inai la oia i ke aikaile, ia Wahineomao, a kahen niai !a oia iaia> e lele aku a honi iaia. 0 ke kahu hoi keia o P.mo]\-il;ie, wehewolie ae la oia i P a " 0 alii a hoomoh:il.ih:da pono iho la. I nei wa i pane mai ai o Hiiaka i ke aikano amo ke kthu i ka olelo ana mai: ' I keia wahi kakou e hoaiimoe ai i keia po; a mahiki ae kahi Ia i ka ih-kai, alaila, haalele kakou ia nei. Ua ae aku la no o Wahineomao i ka manao o-ke aikane. M6e iho la lakou a wanaao nohoi, ; ala ae la o Hiiaka, a ike aku la ia i keia.mau kaikamahhie elua o ka pii aha mai. A e pii mai ana kēia mau ika pu» lehua; a o ka manawa ia a Hiiaka i kau aku ai i keia melp. KAU HELU 26—NA HIIAK.A K-EJ'\. 1. A Panaewa moku lehuā nui, 2. I aina eka makani' a liao'eo'e, 3. ~Kuoe mai ana ke ala po iki. 4. E niiki ana ika lei lehua o Hilo—e, 5. Maikai Hilo ike ala oka lehua—-e, Lohe ua mau kaikamame nei i leeia leo oli aka ieale» nui wale, olelō ae la kekahi- kaikamahine i kona kokoolui: "He mea e hoi ka lealea o ko kaua mau inoa i kanaenae ia mai la; eka mea a kaua i ike ole aku nei. O ka leo nae ma ka'u houinaOpopo, he leo no-ka wahine. Aole anei keia o ka leo hoopaee q na eepa. o Panaewa nei?" No keia oli ana a Hiiaka, ua ala ae la o Wahineomao a ninau aku la i ke aikane: "Heaha keia au, e ke aikane, i oli ae nei o ke aumoe.'i Alaila, pane mai la o Hiiaka i ka i ana mai: "He mau wahi kaikamahine ka'u o ka ike ana 'ku rei e pii ana mai kai mai. .Me he mea la, i u pii mai nei laaa i ka ako lei lehua® He keu nohoi ka makaala o nei mau wahi kaikamahine i ka laua hana. Ke lohe mai la ua mau wahi -kaikamahine nei i ka wawa o keia mau panai olelo mawaena o Hiiaks ame Wahineomao, a ke leleie>wale no ko laua mau oili hopohopo a maka'u nohoi, ma ke ano, o na ēepa no paha nei o Panaewa e hoopunini aku nei ia laua; a., olelo ae la kekahi kaikamahine» i kekahi: "0 ko'u manao, e u-hoi kaua a puka o Panaewa nei; noho kaua a maama ae kahi la, alaila u-pii hou «\ai kaua. He keu ka hoi, oka kaua wahi nohoi keia e pii mau nei o ka wanaao poeleele aole o kaua punia ia elike me keia, a kaua e hanaia nei." 1 ka hookuu ana iho o ke kamailio-ana a nei kaikamahine, oia ka wa a Hiiaka i kau aku ai i keia mele: Kau Helu 27—na Hiiaka Kki v. 1. Mai hoi hou i hope eka aku lei lehuu, 2. 0 paoa auanei ka huakai ana wahine, 3. Aohe nei he mea—e, 4. 0 makou nei no keia ona wahine oka uka, 5. He kupa ahe kamaaina, no neia wahi, 6. kamaaina, na noho hale o nei wahi, 7. Ua pau nui aku nei i Mana— 8. Aohe kupuino oka nahele i koe, 9. E pii e kui ika lehua— A lohe ua mau kaikamahine: nei i keia oli o ka pae ana 'ku, ua hauoli loa iho la ko laua mau noonoo, a pane ae la kekahi o laua: "He Ipi heenalu ka maua l pn niai nei no ke aliiwahine o makou o Punahoa. Aia a mehana ae k;t la, alaila, hee ka nalu o ua aliiwahine nei.' ; Aole nohoi i liuliu mahojx; iho, hoea mai ana ua mau kaikamiihine nei ma kahi a Hiiaka rha e noho ana, a ike mai la laim i ka noleoho aku a keia poe wahine ekolu* o ke ano moiehuleliu noiioi' o ia manawa, aohe o laua ike pono mai ina helehelena oua poe wahihe nei; aka, o Hiiaka nae, ma kona ano kino papalua no ke ike maopopo aku la no ia ina helehelena oua mau kaikannlnn-' nei. Alaila, kahea aku la o Hiiaka ia laua: