Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 49, 4 December 1908 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

/ luu, i a elike mc »« maaweMōohlo 'huikii a k<> Hawaii inno Ma.ui.

\ MOKUNA IV i H(XjMAKAUKMI 0 HIIAKA-J-KA-POLI-0-PSLE no ke Kii ana ia Lohiau ka Hele pu ana me Pauopala'e I ~J:iALAWAI ME WaIIINEOMAO—PaU NA POO ONA . Akua o Panaewa 1 ke Okiia e Hiiaka. ' j īa wa, pane aku Ia o Hiiaka: "Ei aku ua mau kaiI kamahine nei, ke hoi mai ]a mahope o kakou. īa kakou a I hoea aku i kahi a kela ahakanaka e muia mai la o ko laua | wa ia e hoea ae ai ilaila me na papahi lei a laua." j Aole nohoi i liuliu ka lakou nei hele ana 'ku, aia hoi j hoea aku la lakou nei -i kahi ana kanaka e muia ana ma | ka hhi kahakai, e kali ana no ka wa e hee ai ke aliiwahine | Pnhonua ika nalu. Pane aku la o Hiiaka i ke aikane: "Ei ae ua mau kaikamahine nei ke hoi mai nei me na papahi lei a laua. Hele kakou a hoea i kahi heenalu o ke aliiwahiae o Punahoa, o ko laua wa ia e hoea mai ai me ka laua mau waiwai o ka pii ana ae nei i uka o ka ulunahele." 1 Mahope iho o ka pau ana o keia mau olelo a Hiiaka, j ua hoomau aku la no lakou nei ika pii ana a hoea i kahi i' I kapaia o Punahoa. Ia lakou nei no a ku, hoea mai ana na i kaikamahine i halawai ai me lakou nei iloko oka ululeh.ua j o Panaewa, me ka laua mau papahi lei i hanaia a paa iloko o na kihene lauki. j 0 ka hele no ia o ua mau kaikamahine nei a hooili nō j ina papahi lei lehua a laua iluna oke aliiwahinel A oua 'liiwahine opio nei hoi e makaukau ana ia e hoau aku i k°na papa a hoea i ke kulananalu. He wahi ia aia i waho lilo loa o ka moana. A lei ua aliiwahine Punaho.a nei i na papahi lei a kona mau kahu i hoolei aku ai maluna ona, ia wa i pane aku ai kekahi kaikamahine i ua hanai nei, i ka * ana-ku: "Auhea oe, e ka maua hanai, he Jeo kaohi ka maua e hookaukolo aku ana imua ou, oia hoi, aole keia he la heenalu maikai nou, oiai ke pulei leho inoino nei ke kai, elike no me ka kakou e ike aku nei. Ua hai mai nei hoi kekahi wahine malihini i loaa mai nei ia maua iloko o ka ululehua 0 Panaewa, he Ia keia e ala ai o ka mano ame ka niuhi o ka moana. He la hae no ia mau—ilikani oke kai ike kanaka; nolaila, e hoomaha ka papa o ke alii a ka la apopo." Ia wa pane mai Ia ua'liiwahine nei i ua mau kahu nei ' ona: Kahaha! Aole paha e moē ka _papa oke alii ika olelo a ia wahine ike ole i ka heenaiu i olelo kikoola mai la ia olua. Ina no olua ka makemake e hoomaha ka papa o ke alii, e aho paha ia, hoolohe aku ka hanai; aka, na ka mea okoa aku, au e hvu'.ohe. A i hai aku au ia olua, aohe heenalu nui o Hilo nei e loaa mai ke akaniai o ka olua hanai. O ko'u hoa heihei ona ale kua-loloa oka moana, 1 ka ha'i aka nalu kakala; i ka owili a ka nalu opuu, ika hulei lua a ke kai holuholu, o ka poe niuhi ili pepeekuewale no ke kai uli, kai hohonu, kai popolo-hua a Kane me Kanaloa. Nolaila, aofe e paa ka papa o kk-alii." Ia pau ana no o na olelo a ua'liiwahine- Punahoa nei, o kona hele aku la no ia a moe aku Ia iluna o itoAa papa heenaiu, a o ka holo aku ia no ia o kona mau h'ma, ka akau ame ka hema, lawe hoi ke kai Kona, miki ke kai Koolau, kapekupeku na wawae, a hooni ke kino, hui me ka pule a kona mau kahuna ame na kahu e ulono ana ia wa, ua pakika aku la ua'liiwahine nei iluna o ka ohuku ale o ka moana kai e haulani pioo ana.. Ua komo aku la ua kaikamahine nei i ka oehuehu o ka moana. oka hc;le ia o -ua aliiwahine Punahoa nei a uhi ka ili-kai ia uka ponoi o Punahoa, o luna wale ae no o ka* a like a like o ke kuahiwi o Mauna Kea ke ikeia aku e ua aliiwahine ppio nei, ilaila hoolana iho Ia ia; a o kona kulana nalu nohoi ia e hee ai. oka maka o kona nalu, aia iluna ponoi o Maunakea. | Eia hoi na kahuna, na kilo, na kuhikuhi-puu-one, ame j na kahu o ua'liiwahine nei ke hoomau nei ika ulono ana i ; ka lakou mau pule i ku ka nalu nui a ke aliiwahiae e hee ai ka lakou hanai alii, i ala ole mai hoi na hookala kupua o ka moana e hoopoino a e hoopilikia hoi i ke aliiwahine. I kela wa, ua komo pono loa aku la o Hiiaka ma iloko : oka makolukolu ona kanaka, oiai ma ia manawa, ua hele , na kanaka e ku ana ma kaha one a "le-i Kohala aia ika nuku na kanaka," wahi aka olelo. Eia ua Ui nei o Kilauea, ke nanaia nei e na kane ame na wahine. , 0 kpkahi poe hoi, ke kamailio nui la lakou no ke akai mai oke aliiwahine Opio Punahoa ika heenalu. A ualil<>I maoli na hana aKauiai a ua'liiwahine nei i mea kaao nui ia e lakou. I I kda wa ua lohe aku ia o Hiiaka i ka pane ana mai

a kekahi kaikamahine opiopio i kekahi puulu kaikamahine e pai ana nohoi i ko aliiwAine: "Hele a hala na nalu ekoln ike aliiwahine ka o-ia ple la o kona papa e ka- na | U) a JaiJa akamai io no. Aka i nioe . mai ka P a P a 0«a 'liiwahine nei ika nalu mua, a o-ia oh la, e kapoo ana o ua 'lii opio Ja i ka lua o kana hee ana ike kulana nalu. A ina e loaa ōle ka nana oia e hoopakele, e lana ana ia i ka auwae k&hi haiki, a he pulakaumaka £ na ke kolohe o kai-uli." No keia mau olelo a nei kaikamahine, ua nui loa ka am f ka ®? aina 0 kekahi kanakai ua kaikamahine ne» a noke mai la lakou i ke alu iaia ma ka lakou mau kamaih.o ana. oko H/iaka manawa hoi ia i pane aku ai i. poe e alu ana ' ke kaikamahine nana ka olelonema i ke aliiwahine: E, auhea oukou, he ihu pani au la no nei mea he heenalu. Ua ike au aua kamaainahoi i ria ano kai heenalu apau; a ua kamaaina nohoi au i ke ano kai e okalaaai a e * a P a ai kamalii niho wakawaka oka moana. 0 keia kai opikapika hee a kakou e ike aku nei, he kai keia e haulani mai ai ka mano ona ano apau. He, kai nohoi 1 P ono ke heeia eka mea akamai loa ia hana. Aole na ka mea akahi-no apa ka ili ike kai.' A i hai aku au ia oukou, e na kamaaina o keia wahi, aia au mahope o na olelo a kela kaikamahine. Ke mahalo nei au ika p'ololei 0 ike." O.ka poe keia i ekeeke loa i na olelo a ke kaikama~hine a. lakou ai, aohe a lakou mau olelo kikoola i panē mai ai ia Hiiaka. Me he mea la, oke kumu nui oko lakou pakike ole ana mai ia Hiiaka, no ko lakou ikeana mai 1 ka maemae o kona mau helehelena; a no ke ano oluolu maikai nohoi kekahi o kana kamailio ana J ku. - Aole i pau.