Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 52, 25 December 1908 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

/ hoopon.oponp houia elike me na maawe MooleU iiiia/ea a ko Hawaii ame Maui.

MOKUNA IV Hoomakaukau o Hiiaka-i-ka-poli-o-Pele no ke Kii ANA IA LOHI^U —KA HELE PU ANA ME PAUOPAIA'» —Halawai me Wahineomao—Pau na Poo ONA AKUA 0 PANAEWA I KE OKIIA E HIIAKA. Ia manawa i hoike ae ai kekahi kaikamahine kal lei lehua o Panaewa imua o na alii ame na. makaainana ma ka olelo ana ae: " Auhea oukou," ena alii o 'ka aina, e na kahuna, e na kilokilo ame na kuhikuhi puu one o ka aina, a ja our kou hoi e na makaaina ame na hu o ka aina, e lohe oukou apau, i pakele ke aliiwahine o kakou i kela wahine malihini a oukou i ike aku nei e au ana i ka ehuehū o keia kai a kakou e ike aku nei. oua wahiHē la ka mea nana i kaili mai i ke aliiwahine opio o kakou mai ka waha mai oka mano ame ka make aka nalu. Ina aole oia i maua* aku nei i kona kino iloko o keia make a kakou apau e ike aku nei, ina penei, aohe a kakou alii me ka hanu : iloko. 0 ka'u e kuahaua aku nei imua o oukou apau, e mu ka leo oka nemanema mai puai ae, o pilikia auanei. He akua ka wahine, he ihu pani no ka hohonu. A pau keia mau olelo aua kaikamahine nei, ike aku la na kane,-na wanine, ke oo ame ka opio, ke ohi, ka paa ame ka ai-lehua, e pua-o mai ana ke kaii ka «nnaaa Ua ala mai na ale o ka hohonu a kukulu kalaihi, a e hee mai ana kekahi wahine iluna o ua maa ale nei me ka pipio oke anuenue ma kona mau " aoao apau. Ike pu aku la lakou i kb kalaihi-mai o ke kuāla o kekahi i'a, a hoomao* popo ae la no lakou, o ke kaeaea no ia a lakou r ike mtia aku ai, a e kakelekele nalu pu mai ana oia me ka wahine iloko o ke anuenue. O ka manawa no ia i uwa hou ae ai na ieanaka hb keia mau hiohiona kupaianaha a lakou e ike aku niei. Eia ka wahine o ke anuenue ke oili mai Ia iiuna o ka ohuku nalu; a o ka i'a holapu hoi o ka moana, ke uhai mai' la i uawahinenei. Oia hele o ua wahine nei o ke anuenue a hoea mawaho ponoi o ka hohonu o ke kahakai a na kanaka e kuku aku nei, huli hou ae la ia,a hee hou aku la i ka moana. Ma ka ike aku a na mea apau ia wa, me he mea la, he anuenue ka papa a ua wahine nei e,kau ana a e olali ana hoi iluna o na ale apiipii o ka hohonu. 0 ka mea kamehai loa a na kanaka e ike aku nei i ua wahine la, he okoa ka heenalu, he kau mai ia iluna o ka nalu a hee mai Ia i ke kai, aka, o keia % ua wahine kupaianaha nei e olali ana, he pakika maoli no iluna o ka ili o ke kai. Ua nee pono aku la ka pakika; pahee ana a ua wa> hine nei maluna o ka ili o ke kai ma k" p haliwai aku ai oia me ka i'a hookalakupua e pae - ta nohoi i kona kai. A mamua oka hui ana oua wahme nei xoe ua i'a nei, o k"a manawa no ia i halii ihS ai kekahi ohu a uhi iho 'la maluna o ka ili-kai a ka wahine anuenue e nee aku nei me ke aiwaiwa nui. 1 ka hele ana keia a mao ae ua ohu nei, he mea e ke pahaohao lua ole o na mea apau i ka ike ana aku e noho mai ana ua wahine nei iluna ponoi o ka hokua o ka mano. He uwa mai hoi kau a koe aku ona kanaka* Iloko o ka manawa pokole loa, ua hoea mai Ia ua i'a nei mekana ukana makamae maluna o kona hokua, a hookikakaha ae la maloko oke kai. He mea houipa keia 1 na kanaka e ike aku nei i ke kauia a ka i'a e ke kānaka. Ua oleloio mz keia moolelo, o ka wa mua loa keia i hoomakaia ai ka hoolakalakaia ana o ka mana a laka, e ke kanaka, a hiki oia ke hoounaunaia a hookauwa ia hoi elike me ka makemake ake kanaka. He oiaio paha £eia palau ake au kahiko: adle paha. Aole 'no kakou'i ike pono ka hanauna o keia au e hele nei i ke kakelekeleia o nei mea he i'a ahiu o ka hohonu elike ae la rpe keia a kakou e ike ae la'ia Hiiaka. He wa loihi keia hee puewai ana a ua wahine nei o ka palekoki uwila maluna o kona waa kupaianaha ame ke kamahao, a hiki i ka wa i halii hou ai ka noe a uhi paa hou ae la ika moana., Ua kolo mai la ka uhi ana a ua noe nei a hoea i kahi e kuku ana ka aba kanaka ma kaha one. A i ka mao ana ae nohoi a ua noe nei, aohe ike hou aku o na kanaka i ka wahine hookalakupua e nee hou ae ana i ka iii o ke kai me kona "aulana" kupaianaha, oia hoi, ka mano. Ma keia wa a ka noe i uhi iho ai i ka ili o fce kai anae ka aina, bia ka wa a Hiiaka i hookuu aku ai i ka e hoi no kona wahi. A o nei i'a, aole no ia he mea okoa e ae, aka, o kekahi kaikunane no ia o lakou, nona ka inoa, o Kumukahi,

0 Uiiaka lioi, hoi mai la oia a pae i uka o kaha ono. Ua ike aku la hoi o Pauopalae i ka p'ae ana mai o ke aiiiwahine (Hiiaka) iia hole koke aku la-ia a kakna aku la i ka ]>a-u nia ka hopo o ka hanai. Ta wa paue mai la o Hiiaka i ko kahu ame ke aikane: Ina kakou. Mai hoolohilohi iho kakou, o paa auanoi kakou i ka au a ia o lakou nei, a, apa walo hoi kakou i lU>l wuln - Aia ka pono oka hala mai o kekahi mau wa\vae m kakou. Aole hoi oia wale no, ei aku no ua pim pilikia mamu.i aku nei o kakou, Nolaila, e au, e wiki kakou: O ko lakou noi manawa no ia i haalele iho ai i ka puulu kaiuk.i o ke aliiwahine Punahoa, a hele aku la; a i ka mao ana ae o ka nt«' e poipu ana iluna oka ilikai a halii iluna >' ki aina, ua hala loa mai la lakou nei mai ia walii mai. li!o keia nalowale kamehai ana o lakou nei i mea hoopahaohao loa aku i na noonoo o ka poe i ike ia lakou nei. Ua nune ae la lakou i kahi ame kahi no keia nalowale ano e Io:i ana o ua poe wahine malihini nei ekolu, a o ka oi loa aku nae, o ka wahine ui a lakou i ike ai e kau ana nialuna o ka hokua o ka mano. E haah-le kaua e ka makamaka i ke kamailio ana no Punahoa anie kona poe makaainana, a e hoomau aku no kaua ika iuna ia Wahinepoaimoku (Hiiaka) ame kona mau hoahele. Oiai lakou nei e hele ana, hnli mai la o Hiiaka a olelo mai la i ke aikane: "Auhea oe, e Wahineomao! E kamailio aku au a e hoolohe niai oe. E hele aku anakakou a halawai me kekahi kanaka mamua aku nei. He kanaka keia i pili ia kona mau waiwai apau e ia alii no o lakou, oia o Puueo. 0 ke kino wale no koe o ua kanaka nei a pau i kalua ia e ka hoa puhenehene ona, oia o Puueo. He aloha au i na waimaka o keia kanaka; nolaila. ua manao au, o ko kakou aoao ia e pili aku ai." "Heaha la hoi auanei ka hewa, oia, e ke aikane, wahi a Wahineomao i pane aku ai, me ka lioomau ana aku nohoi ika olelo ana: "O ka mea -holoūono ana i kou