Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 1, 1 January 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

I kooponoponn hou ia elike mc iut- mnuwe miaha a ko Eaioaii anie j]faui.

MOKUNA IV, o Hiiaka-i-ka-poli-o-Pele no ke -Kii assi.\ ia Lohiau —ka Hele pu ANA me Pauopala'k —Halawai me Waiiineomao —Pau na Poo o n.-\ Akua o Panaewa i ke Okiīa e Hiiaka. Anaanai pono ae la o Piīhonua i kona. mau maka me kona mau manamanalima, ame ke ano hoopohala nohoi c hookipupu ana iloko o kona noonoo, pane mai la ia me ke ano hpopohala: "Kahaha ! He uku hoi ha ia, he i'a no Kahoolawe. Ua la'We aku nei o Puueo mai a'u aku a koe na huluhulu i o'u mau puka ihu. A i nei la t hamoa ia mai ia mau huluhulu e Puueo, a kahi ka neo ia\i; pau pu me o'u mau iwi, elike no me k'u i uwe kana-a aku nei ia oukou. Ake 'i iilai nei hoi oe eka maka palupalu, he la keia no kun ola, no kuu waiwai ano ka make hoi o kuu hoa paio. I hai aku au ia oukou, ua mana ko ia ala akua, he pueo; a o ko'u akua hoi, ua pili walekai'a o J)ili wale.." Hele hoi ha, a ko au i keia -la, elike me kaa i hoike mai la ia'u, alaila aohē o'u, akua e ae, o oe no ko'u akua. 0 ka'u ia i uwe iho,nei i-ka nele o kuu akua i kahi ai ole, kahi i'a ole ame kahi aahu. Ua hao ka nele ia maua, aua nele au ma na ano apau. A o kuu kino aku no hope a kaluaia aku iloko oka imu. Pau, aohe nao ai i kapapaa." "A owai kou akua?" wahi a Hiiaka i-ninau hoomaoe aku ai ia Piihonua, oiai ua ike mua no ia, o Pele ke akua oua kamaaina nei o īakou. Oia no hoi ke kumu o kona koi ana i ke aikane ia Wahineomao e kipa lakou ilaila, No keia nin'au a Hiiaka, kalou iho la ke poo o Piihonua ilalo'me ka hiolo ana iho nohoi o kona mau waimaka, a mahope, ea _ae la iluna. Nana mai la oia ia Hilaka, a pane mai la: "Aia ko'u akua la i ka maka o ke ahi." 1 "Alaila, o Pele kou akua, ea?" i ninau aku ai nooHiiaka, Ae maila nohoi o Piihonua; "Ae, A heaha la ka'u hala i hana ai i hewa ai au i kuu akua. Oka hao ia no lea ia o ko'u mau wahi pono apau, a pili i ka iwi?" "Malia no ka i make ole ai o Pyueo ia oe. he jnana ole no kou, oia o Pele. Pehea, he aloha no oe i ua akua holehole iwi nei ou?" i ninau aku ai o Hiiaka ma ke ano hoao iko Piihonua kupaa a kupaa 'ole, kona aloha a me kona aloha ole i kona akua ia Pale. Ike aku la o Wahineomao i ka haloi ana ae o na waimaka ma na kipona jnaka o Piihonua, e hoi£e mau ana no ia mau hiohiona, ua aloha no oia i kona akua, ia Pele. A pau ka ai, ana a Wahineōmao, o ka wa ia a Hiiaka ī pai aku ai ia Piihonua e hele lakou i kahi o ka puhenehene me Puueo, me ka olelo ana aku o Hiiaka iaia. Auhea o'e e Piihonua, aohe qif wahi pono i koe. A ina he nui ka mana o ko akua i nei la, a, aloha mai hoi oia ia ,oe, alaila, pakele oe i nei la. Aka, ina he akua mana ole kou e pau ana' oe i kalua ia, e Puueo. Aka, e hele nae hoi kakou; malia o mahu ole nohoi ka'u mau olelo i hoike mua aku nei ia oe. Nolaila, ina kakou." •O ko kakou nei haalele iho la no ia ika hale. Aohe nohoi he wahi mea lawe a Piihonua. 0 kona wahi kino wale no kana o ke kaikai ana ae, a oia no kana wahi kumu pili me Puueo ia la. Ina „e make oia ia Puueo, o kona pau no ia i kalua paa ia e Puueo iloko o ka imu Ke hele nei o Piihonua me ka nui launa ole o kona kaumaha no kona make i kona hoa puhenehene, ia Puueo. Hu mai la ke aloha iloko ona no ka aina, ke ano o kana noho ana i kona wa waiwai. Na ia mau noonoo i hoeu ae i kona mau waimaka e hanini iho ma kona mau papalina. Ike mai la hoi o Hiiaka i nei mau waimaka o Piihonua pane mai la oia i ka i ana mai: "Mai kani-a-a wale oe i ke ala loa, e ko makou kamaaina. E hoolana ika manao. Nau ana ka ai ame ka eha o nei la. I keia la nohoi mau ou mau ihu i na pua lehua makanoe o ka aina, ki-ke fta ala, u-e ka mamane!" A hoea kkou nei iluna o Piikea, ka- oioina e nana ana ia lalo o Wailuku. Ia wahi paeaea aku la o Hiiaka i keia kau. Kau Helu 30—Ma Hiiaka Keia. 1. Kahulihuli ka papa o' Wailuku! 2. He ole ke kaha kuai ! ai: 3. Ho mai ana hoi ha ua ai. I ka pau ana o nei paeaea ana a Hiiaka, lohe aku la 0 Piliamoo ame Kuaua, ilalo o ka wai o Wailuku. He mau moo keia, a o laua nohoi na kiai oia wahi'. Ia wa olelo ae la o Piliamoo i Kuaua: "Ē, o Hiiaka kela i paeaea mai lā, a i noi mai la ia kaua e haawi aku i papa nona e kau ai ma kela kapa." Alaila, ninau mai la o Kūaua ia Piliamoo. "O Hiiaka hea kela?" "Kahuhu! Apiki no ka hoi kau ninau i ui mai la ia'u. Aole ka hoi ou hoomanao i kahi Hiiaka uuku e hiiia ana i ka poli waicr o Pele a kakou nohoi i hele mai ai mai kahiki mai. .Oia la nohoi ka lei o Pele. oko poina, iho la no ka ia, e Kuaua, i pane mai ai o Piliamoo i kona k~~ koolua. Olelo aku la o Kauau i !cona hoa. "0 oe ka hoi ka 01 aku oka lalau. Nawai i olelo mai ia oe e, o Hiiaka-.-ka-poli-o-Pele kela au e kuhihewa nei. He okoa no ia. a he okoa no nei wahiue aka mahaoi nui wale. E hoole al<u ie aohe e loaa ka papa iaia. Owai ia?" "E, auhea oe e ka moo alualu hookano, na kou alelo to e walaau aku kau olelo ino i hoounauna niui k ia'u. A

i ka ia mai i ka pohuehue ea, o kou lae no ke puu, a koe no ko'u. He makemake au la e haawi ika papa no ka lei *b Pelewahi a Piliamoo i pakike mai ai ia Kuaua. -ie lohe nei no o Hiiaka no keia mawaena o ua mau moo nei. Ke oluolu la hoi kona manao no na olelo maikai a Piliamoo, a ke hauoli ole la hoi oia no na olelo nuku puu a Kuaua. Oka pane ae la no ia oKuaua me ka oolea; "Aohe papa e loaa ia wahine ino a hookano o ke r.oi hilahila ole ana mai nei. Kai no ; ua ike no oe, e Piliamoo, oko kaua mau alelo no ke alanui e heleia ai, mai kela aoao a keia aoao, o Wailuku nei, a me kahi ai wale no e loaa aku ai ka kaua mau hoounauna ana ina alelo o kaua. Ina no e mea ea, o kou alelo no, e Piliamoo, kau e haawi aku, a koe mai no ko'u ko ka ui o Wailuku. Olelo mai nei oe, 'he moo alualu au, a heaha ka hoi oe? Aole no ka hoi oe he moo elike nohoi me a'u nei. Ina e haawi aku oe i kou alelo oni no kahi kumu kuai ole, ea, o oe no ke luhi mau wale ana, Okoula he alelo oni ko'u me ke kumukuai wale no e īkeia ai kona palahalaha oni i ka loa, lapuu i ka poko." No keia mau olelo hoakaka a Kuauai kona kokoōlua ua aka iho la o Hiiaka. Ike hoi o Wahineomao i nei aka oke aikane, ninau mai la oia: (< E, heaha hoi keia ak«i au e halo ulo u mai nei, e ke aikane?" Pane mai la o Hiiaka: "E aka ana hoi paha au ina olelo a kela mau wahi moo no ka mea e pili ana i na alelo o laua. Ua olelo mai nei kau wahi moo i kona kokoolua ina makemakeia e haawi mai i kona alelo' i papa no kakou e hele ai a kau ma kela kapa o Wailuku nei, me ke kumu kuai ole aia no ia ika manao o kona hoa, aka, o ko ua moo nei alelo, ea, he alelo oni kona. Aia wale 'no me ke kumukuai wale no e ikeia ai ke palahalaha o kona alelo a ikeia nohoi kona om ana i ka loa, lapuu ae hele i ka la'la, wih hou ae, hoi Ika muku. He keu kahi olelo mikolololohua. Ono nohoi!" Ia wa i paeaea aku ai o Hiiaka i keia kau: Kau Helu 31—Na. Kiiaka Keia. 1: Unuhi hemolele ke alelo a kamakani. 2. Hoopakika ana ika polo oka hinano— 3. Lealea wale— 4. Lealea ka hana mikioi aka lawt malie. 5._ Ua lealea no olua e Piliatnoo ma—e 6. Ua lealea ia au ika olelo, 7. Mai hooluhi hou olua ia olua. 8. Malamaia ka olua mea maikai. 9. A hoea mai ke aloh. 10. Halakika iho ilala. 11. Uku pono ane ika oiwi— 12. Aloha wale kuu lealea, 13. Kuu minamina i kuu puni. 14. Ka maopa o kuu īv/i aoao—o. 15. Au'a ia ka olua kumu Inaa. 1 ,; . A kau au—'e — A'ile i