Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 2, 8 January 1909 — KUKULUIA KE AUPUNI MANISIPALA O HONOLULU Uluweniwehi na Alanui i na Kanaka Makaikai. Kupapa ka Meia Demokarata me na Lunakiai Repubalika. [ARTICLE]

KUKULUIA KE AUPUNI MANISIPALA O HONOLULU

Uluweniwehi na Alanui i na Kanaka Makaikai.

Kupapa ka Meia Demokarata me na Lunakiai Repubalika.

0 ka hora 12 oke awakea Poakahi iho nei, oia ka manawa i' ku ai ke aupuni hou o Oahu nei, .nona ka inoa a makou e kapa aku ai, ke Aupuni Kulanakauhale a Kalana 0 Honolulu, He la piha kanaka keia 0 na'alanui Moi me Papu ame kekahi mau alanui e ae, e pili kokoke ana ia Kalakau Haie. Namua 0 ka hoea ana i ka hora 12 awakea, oiai na niakaikai e hookuuneki ana i na wahi apau o loko o ke k'eena halawai maa mau o ka Papa Lunakiai, ua malama iho la na hoa o ka Papa Lunakiai e pau ana ma ka hora 12 oia la, he wahi halawai lulu lima aloha hope mawaena 0 lakou iho,. nokapau ana oia Papa maia la. Ua haiolelo hoalohaloha pokole mai ko lakou lunahoomalu, Mr. Hustace, imua o lakou, a pau ae la ka lakou hana. He mau minute pokole mamua iki iho o ke kani ana oka hora 12, ua noho mai la na lunakiai hou me hookahi lunakiai kahiko, oia o A. E. Cox 0 Waialua, maluna 0 na noho oihana i waiho hakahakaia iho la e na poe lunakiai mua. Ua hoolaunaia mai o Meia Fern imua o ka Papa Lnnakiai hou, e Mr. Hustace, lunahoomalu 0 ka papa lunakiai mua. I ka pau ana o kana m<iu olelo, e kalokalo ana no ka noho' lokahi pu ana 0 na mea apau 0 loko 0 ka poai luna aupuni hou 1 kohoia e ka lehulehu mai ka Meia a na lunakiai, e kokua iike ana hoi lakou ja lakpu īho, ua ku mai 0 Mr. Fern, a helullelu mai la 1 kana haiolelo kahukahu no ke aupuni hou o Oahu nei ka olelo Beretania. Ua heluhelu oia i na huaolelo ame na huahelu 1 okokomoia iloko o keia haiolelo e kekahi mea makaukau loa ma ka Olelo Beritania. He aneane 2000 a 01 keia mau huaolelo apau. Ua ikeia ma keia heiuhelu ana aka Meia ka hoopaialeha 0 na alakai Demokarata 1 ka paka maikai ole ana la Mr. Fern i ka hookakahele ana ī nahuaolelo aao koikoi a pili kaumaha 0 oko lakou puanaia aua e ka mea i hele ole a makau i īka heluhelu Beritania. Aka, -ua hana 0 Mr.'Fern elike me ka mea kiki iaia ke hana. ' ' (Malia paha, ua unuhiia keia haiolelo aka Eeia ma ka olelo Hawau e ua alakai Demokarata; eia nae, aole i oluoluia e haawna mai kahi kope oia ano ia makou, noi w . . . l a makou kehoopuka aku ma keia wahi oka Wahaoielo Home Rula iua haiolelo-la. L, H.) He nui no na mea ano nui i hoikeia'ma ua haiolelo la, e laa ke kukuluia ana, o na Hale Aupuni Kulanakauhaie; na p.aka liilii ame na kuea-oka lehulehu; ka hana ana i na alanui, ka hooholo aūa i alanui apuni ka mokupuni o Oahu jiei, na alapui oihana koa, £a' iaulima pu ana me ka pualikoa, na loaa anie na hoolilo o ke aupuni kulanakauhale, y _ Ika pau ana 0 kana heluhelu ana, aole i hoike ae ka īenulehu 1 ka ohohia hauoli, aka, he hakanu kawakawau wale no mai o a o. Oiai ke Kanawai Kulanakauhale e hoakaka pono ana a ka Poalua, mahope iho 0 ka Poakahi mua o lanuan'," ka wa e noho ai kar halawai oihana mau aka Papa Lunakuu, ua eleu ae la no nae 0 Lunakiai Q«inn (kekahi Home Rula kahiko 1 lilo i Repubalika i keia wa) i ke ku ana īluna (mahope iho oko ka Meia hoike ana mai, aohe Oalawai e malamaia ana ma ia auwina ia) a waiho ae la i . kekahi noi ake -nui wale imua 0 ka Meia, e noho 1 halawai no.ka hoomaopopo ana i na luna aupuni 'hou o ke aupunl Kulanakauhale ml o Honolulu, oiai ua pau na luna aupum mua. A i nae loaa ole ana ka hookupono ana Ina lunu aupuni hou, alaila, e ku oie ana ke apopo (Poalua, Ua kue o Makalelana (Demokarata) i keia noi. Aka ua oki pu la mai kana loie ma ke kokua ana.p. Cox ame Ka-ne(RepubahkXi ke. noi a Quinn. Ua ku hou o Qulnn, a olelo aku, aohe 1 ku ka halawai maoli, e hiki ai e ku he noi a he kokua ana. O keia ka hoomaka ana 0 ka hele lalau 0 na hana. Oiai 0 Makalelana e kamailio ana, onou ae la he loio pemokarata 1 ka olelo iaia; ua hiki no ke kaheaia i halawai kuikawa. Olelo mai la hoi o Ahia: «He noi aia .imua 0 ka hale. (Hale Ahaolelo oaha, he hale aha la). Hawanawana -malu mai la hoi ke Kakauolelo a ka Meia ia Mr Fern: Aohe noi īmua oka hale." Ua lilo keia poe ika hoopaapaa me ka piha uluku ona mea apau. Uoko 0 nei wa e haluku nei ke akomai o ka poe akamai ame ka ike 0 ka poe īke, e hookui hele ana i 0 a ia nei, ua kukala ae la ka Meia: "Aia he nolimua o ka hale, e hoonohonohoia na luna 0 ke aupum Kulanakauhale me Kalana. Ua lilo keia hoakaka aaa aka Meia 'i mea e hoopui, wa aku īna Demokarata, a naholo awiwi ae ia na helehelena haikea pu maluna o lakou. Ua ninau ka Meia ika ninau 3 a ua paa ka halawai. O ka hana mua loa i lawelaweia oia ka nana ana i na bona ona lunakiai. Holopono na boaa ona lunakiai Repubahka a hapakue hoi ka bona o ka lunakiāi Demokarata Hauhui hou ia aoao ma keia wahi, Hapaiia ana i na mla e alakai ia ai na hana aka .Papa, ma ke noi a Quinn. Ua pau mua keia mau rula 1 ka hoomakaukauia a paa maloko o kekahi pepa. He 34 paha ka nui o keia mau mla. Haawi mai lVoia iua «w 1 i3 -sl k ™ o] eb Kalauokalani, A ninau hoi ka Meia: Nawai īhana 1 kena mau rula? Na keia Papa anei 1 hana ! kena mau rula, a i ole, na ke kanaka hookahi paha!' Noi o Cox, e apono. ia na rula, Hoomau ka Meia 1 kahea ana no na bona ona luna poo oihana. Aohe hoolohe m0 na lunakiai. Hoopaakiki mai o Cox- "Ke noi nei au, e apono kakou i keia mau rula. Aia a apono kaw 1 ). 1 na a i ai ! a > ke lawelawe ina hana, Walaau mai la hoi o Quinn: ' Ina mea e pololei ai na hana, e waiho hou aku au i noi." Pane ka Mein Domokarata: "Ko hoomau aku noi ka noh( 1 k . a hoo P aa 7 a 1 ™ rala kahiko oka p apa Lunakmi o-4k>u, ua-liiki m, koa ke aku ia uaau Uiea inahope aku nei."

Paleike mai hoi o Aylett: "Aohe kuleana oka Meia e hoole ai i kekahi noi. O k«i» Papa,he aha kaukaanwai ia." Alaila, pukalaki hou ae lo o Quinn ma ka waiho ana īuai i kana uoi mua, Hoike mai lu ke Kakauolelo Kulauokalani: "Ua waihoin mai he noi aua kokuaia.'' Olewalu kd leani ana lunakiai Bepubalika: '"Ninau! Niuaul!" Hoomaopopoka Meia Demokarata, he haluwai kuikawa wale 110 ia no ka nona ina bona. Aole hoolohe mai oua aaiU i Hopuhalika. Na Ahia hoi i puiwa mai imua oka M«ia, ma ka oleioana: "Ua waihoia aku nei imua ou ka niuuu ub ku apono ana i keia naau rula a uo ko&uaia. Noinila, leo koi nei uu ia oe, e ninau nuii oe ike noi i kokuaia.'' Olowalu hou na R»])uhalika. Niuau! Ninanl" Pune ka Meia: "0 ka poe apau e ae rum i ke noi,' 1 ia wa huli ue la ka Mnia ia Kakauolelo Kahuiokaluni, u ole.o'uku la' l 'aole oe i helqhela u>ui uei ike n„i." Ahuln, heluhuluia umi l tl e ia na rulu e Loopaapauia aua. A na Aylett i wuiho mui , ka ninau e piha pono ai na kauna elua ona ninuu ame nu noi i pauakaia ma ia wa pokole, oia lioi: "Ke uoi nei au e' apono loa ia na rula elike me ia j heluheluia nka nui e ko k'akauololo '' Kokua o Ahia. Ku o lunakiai' Demokarata Muluilelaiiua kue i i ce i,oi a huomaka e heluhelu i k« pauku »2 o ke Kanawai Kulanakaiihalo. l'iena ae la o Quj nw lf> alulo o nu rula, «m ka oiel u auu aole o Makalelana he hoa no ka Papa i H wa, oiuj : ml P oi a i w . t ' iho uai i kona W. Uwa ae la ka lehuiehu, e „ouoho ru* ka piha akaaka a pihenehene hoi. O Ueknhi pou hoi oleh, ala: "Pupule ka moa)" Hoopaakiki no ka Moiu D et uokarata : "Ke kahea nei au e Waihoia īnai ka bona o ka uiakai uui " Pane o Quinn: ''Aiahenoii kokuaiu imua o ka hale'' Pauo kA Meia: "}fe hoole uei aa ike hoi, ma ka'u rul a nild Hoopii o Logan ika rnla lf4 nol)0, kokqa o Co*. KoioM-i" kalolaua i oluolu ona hoa oka p [Im ' .Imna a loaa mai koha bor*a. Ua hoopuka ao ka Itfoia i k"kahi n»au huflololo e pili a&a np ka hana 010 o ka Loio Kulan» u01,.. ilu, he mea pouo e loaa kekahi msa l.oonaauao iaia (£„i Pnmmm la ka Loio Kalwa Kakekuk»; "Ua n,akaukau 1\ e pane .na mnau apau e mnai. m«i ui. Aol,e uu W ahi nin' , • wuilio mua o u. Nniuii 1 Hoike ka Mew e ho.nnaha no 1D minule. • Pii nohoio a v ],h e nmauia ke noi. Oiaj oia amo ka Meia e uoke an i i „ i } P? ., k»»o«. koi -j k . i'" ninau. Ja wa , |mn. vka Aleia; -'Ko noi noi au , Lomah,?» Pane o Ahia: "No Sir Aolo kuloana oka Mem u •'». Hn ao la ka aka ana poo mnUikai a u i ku walu ~ U |' hauokuli i ikeia tna ia wa; ""

0 keia iho la ke aao nui o na hana aunreume a ka pohai Eepuhalika me Demokarata i hoikeike ae ai i ka nui o ko iakon maamaalea ole i na loina alakai naauao o nei mea he inalama halawai ana no ka pono o na liana a kalehlilehu. 1 keia wa i hoao ai o KakauMelo Kalauok'alani a waiho i ka ninan i mPa e r«la ia h.i ka Meia, aka, paa e ia inai e ki Loio Kalana' Kakekuke, Oiai e hauwalaau ana na hoa apau, ho oiai'lno Makalel.inn me koua Ix>na i makaukāu. Alaila kuka, la ae la ka Mein, nolie hana e ae, o.ke apOno wale no i na honaa nolailn, ke rul.i nei au, o ke'noi e ku nei i ke a wa, ua kue i no rula." O ko ano nni ilio la keia o ka neo ana o na hana a ka Papa Lunakiai Rppubalika tn« k« Meia nie hookahi lunakiai Denio karata, mai kinolii mai & liiki ika amene ana. He nui aku jio na moa i koe. ak.i, im lawa ae la keia mau hoaiai ana, e hoike ana i ka hapala o ke kea na ka ele ka ai, a i ole, hapala ka el«. u« ke k<ju ka ai, O kfk.ilii mea auo nui i ikeia raa ka panina Lope o nahaa. oia ko Mr. Ka-jjc waiho una mai i na inoa o ka hapa Kumile kumau mu ka aoao liepuhalika. Koi'.ilp o n,i l J alnpnla Hoiko me na Loaa -D. Loēan (lunahoonialu) \\ m f Alaia, Andrew Cox, No nn Hoolilo—Wm. Aliia, I> Logan. Wm. k'a-ne. Na Aiinui, Alahaku, Uwapo—J. C. Quinn. Wtn. Ka ne, Wm. Aylelt. ' Mnkai—AnJreir (''ox, .1. C. Wuinn, W'm. Ahia. Oihnna Kiniii Ahi iue Kukui Dwi)a—Wm. Ka-ne \Vta Ahia Wm. Aj'letl. Oihana Olu-Wm. Aylbtt, D Logau, Wm. H. Makaiei»na. Eloolo ka Meia ikekuo keia papa hoonohonoho v ka rula. Ua lawe ka lmpanui o kaPapa, oia na Repubalika i ka ruic aua uia ko lnkuu hma, a na apono no lakou i ka lakou papa hoonolmnoho komiU», me ko kue o ka lleia mo Makalolana. Iloopanee a noho uia ka hora 7.30 ahiahi Poalua. Oia ka Halawui kuman īnun loa i kauohaia uia ke Kanawai.