Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 2, 8 January 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-poli-o-pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-poli-o-pele

I hooponopono hou ia elike me na maawe Moolelo Hiiaka a ko Hawaii ame Maui. MOKUNA IV HOOMAKAUKAU O HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE NO KE KII ANA IA LOHIAU—KA HELE PU ANA ME PAUOPALA'E —Halawai me Wahineomao—Pau na Poo o na Akua o Panaewa I ke Okiia e Hiiaka. [HOOMAUIA] I lawa no a pau nei kau a Hiiaka, o kona lalau iho la no ia ia Wahineomao me Piihonua, me ka lima ku'i o laua me ke kaikuaana, oia o Kilauea Lima, a noho ana o Wahineomao ma, ma kela kapa o Wailuku. A mahope aku nei nohoi o Hiiaka ame Pauopalae a kau ana ma kela kapa. A pau lakou nei ma kela aoao, ike aku la lakou i ka piha mai o na kane ame na wahine ma kahi e puhenehene ai o Puueo me Piihonua. Ame he mea la, ua hoike mua no paha ke akua Pueo o ua o Puueo e lilo ana no ka eo iaia ia la, nolaila, ua ho-a e no oia i ka imu e kaluaia ai o Piihonua e ia. Ike aku la o Piihonua ika punohu mai o ka uwahi o ka imu. olelo aku la oia ia Hiiaka: "Aia ke ahi ia ke a mai ja no nei mau iwi. Ehia ka hoi mea aloha 0 nei hele like ana mai la a kakou; a hele aku oukou he lehulehu ma ko oukou alahele; a owau hookahi nohoi ke hele aku ana ma ko'u alahele, no ka huli hou ote" mai i hope nei.' ; "Mai hoopioo wale oe i kou noonoo, e ka makamaka. I hai aku au ia oe, 0 ka la keia e huli mai ai ko akua a kokua mai ia oe. Aole nou kela imu e(t mai la ke ahi. No Puueo no ia imu. Kukulu no oia i kana imu a paa; ho-a no i ke ahi, a, a\ a oia ponoi no auanei ka puaa he'a e manalo ai kela imu. Aolē o oe. Umia ka hanu, a ike oe i ka eo mua ana o Puueo ia oe, a o ka hele akii la no ia o kona make ia oe a kaulana imu." Ike mai la na kanaka e mumulu ana ma kahi puhenehene i ka hele aku 0 Piihonua me ekolu mau wahine malihini, ia wa i olelo ae ai kekahi poe mawaena o lakou make ano pahenehene: "Ei ae ua wahi Piihonua nei ke hele mai nei me na jvahine kumakena ona, ka poe hoi na lakou e uwe helu iho iaia a pau aku i kalua ia." Pane mai la kekahi wahine: "Alia kakou e awaha e iko Piihonua pau i kalua ia iloko oka imu, ke hele mai la kela me na aumakua wahine. He kahi wale no nei la a kakou e ike aku nei ia Piihonua e ukali ia ana e ka pae mahu aka ui nui wale. Aole pela oia ina 'la i kaahope-ae nei, he hele mai no ia oia hookahi wale no." Ke hookani mai la hoi na kanaka i ka ui o na wahine e hele pu aku nei me Piihonua. Oko lakou nei hele nohoi ia a hoea i kahua puhenehene. Noho iho la lakou nej i i irrrrrrrrr«rrrrrrrrjjj

(Hiiaka ame kona mau hoa) ma kahi a fiihonua i noho iho ai. Ke kuku mai la hoi na puu puhenohene. Oiai lakou nei e noho ana, e kali ana o/ka puka mai 0 Puuao, e puhenehene me kona hoa .paio me Piihonua, aia hoi,'puka mai ana kekahi elele mai a Puueo mai, a olelo mai la ia Piihonua: "Eia ka olelo a ke alii, a Puueo i hoike mai nei ia'u, e hele mai au a hoikē" aku ia oe, aole oia e puhenehene pu me oe i keia wa. 0 kou hoa puhenehene i keia wa aku, o ia ke kumuao puhenehene ake alii. Ina eeoia oe keia hauna mua, alaila, puka mai ke alii e lealea'pu olua." Ia wa' hawanawana ae la o Hiiaka ia Piihonua, e hai oia i ka elele i hoounaia mai ai e Puueo, e hoi aku oia a hoike aku i ua alii nei, aohe pono o ia manao ona, oiai ina paha e ku ana kona make ia la, ma o kona co ana i na poe e puhenehene pu ana me ia, ma ko Puueo aoao mai, aole ia he make na o ua o Puueo, oiai, aole oia i noho kino mai ma ke kahua puhenehene. Hoi aku la ka elele a hoike aku la i keia mau olelo ia Puueo, Ike iho la oia, ua pololei keia mau olelo a Piihonua kona hoa pnhenehene, nolaila,'ku ae la oia iluna, a hele mai la a noho ma kahi e ku ana na puu puhenehene. O ko Hiiaka manawa ia i ninau aku ai ia, Puueo: "O oe o Puueo, ka hoa puhenehene oia nei, ea?" A kuhikuhi ih'o la o ua o Hiiaka ia Piihonua. Ae mai la nohoi o Puueo. - Alaila ninau hou aku la o Hiiaka ia Puueo: "Aole paha o oe ponoi ke puhenehene ana i nei la make oko hoa paio ia oe? E haawi ana paha oe i ka make ame ko ia nei ola i ou mau kanaka ike ma keia hana?" He ae nohoi ka Puueo. A ninau no o Hiiaka:, "Ua holo ka olelo la, i make o Piihonua nei i kou poe, pau keia 1 kaluaia i nei la; a i make hoi kou poe iko ia nei aoao, lilo nohoi ke kumu pili o ko oukou aoao ia ia nei?" Ae mai la no o Puueo. Alaila, hapai aku laoHiiaka i ka olelo ana, penei: "Auhea oe e Puueo, owau wahine la, au e ike mai la, ka mea ma ko ia nei aoao. Owau ka maua kc. I make nohoi maua ia oe, e Puueo, make nohoi o Piihonua nei, a owau kona moepuu. Aka hoi, a i niake kou aoao iamaua, alaila aole e oki ka puhenehene ana a kakou a pili i ka iwi. A penei paha ka pili kupono a kakou e hoopaa ai.' 1 keia holo mua ana o ka no'a a kakou, o ko maua mau kino ka maua kumu pili ma ko maua aoao; a ma kou aoao mai hoi e Puueo, o na waiwai apau o Piihonua nei i lilo ai ia_oe. Pau ia. hauna holo a kakou, alaila, pili kakou he waiwai a he waiwai Make oe ia maua, lilo kou mau waiwai apau ia maua, alaila, o ko kino nohoi, e Puueo, kau kumu pili hope e alaha mai ai no ka holo hope a kakou. I make maua ia oe, pakele nohoi oe, a hoi nohoi me ce ' ou mau waiwai apau. A p-ila kakou e na'i ai a hiki i; „t mea o kakou e lilo ana na iwi i manalo ka imu e u uiui la.. "Ina la hoi, aole i a ka imu, ina no la hoi, aohe olelo ana. Ma ka waiwai no ke kumu pili a kakou e nee ai Nolaila, e hoomaka kakou." O ka manawa no ia i noho mai aina olohepuhenehene o k° Puueo aoao; a noho aku la nohoi o Hiiaka me Piihonua ma ko laua aoao. Ia wa, pane mai la ke kilo no'a o ko Puneo aoao ia Hiiaka i ka i ana mai: "E! Ia olua ka huna mua oka no'a a kakou. A i ko makou aoao hoi ka huai no'a." Pane aku la o Hiiaka: '"Aole pela. Ia oukou ka pohaku mua a kakou, nokamea, he aoao pio ko maua. E huna oukou i ka no'a a kakou, a na maua nohoi." Ia wa, lalau iho la ke kanaka o ko Puueo aoao i ka pohaku, oia hoi, ka no'a, a hookakahele ae la i ka pohaku ma kona lima e hoaiai ana imua ona poe apau. Ame ka eleu loa, alu iho la kona lima ilalo, a pane ae la oia ma ke ano hoaeae o ka leo: "O kau keia > 0 pHi, Kela; o kihi puka keia, o pili puka kela, hoomoea ka no'a i kai hohonu, kai Kane.' Ia wa i palamimo mai ai kona lima iloko o ka puu ahu kapa mua. O ka hele ia oka oni ana o kona lima aku ka uala o kona lima. A nee ae la ika lua o ka puu. Pela no kana ka'i hele ana a pau na puu elima, oia o kihi puka, pili puka, kau, pili moe ame kihi moe. Alaila, pane mai la ua kanaka .nei: "A pa!" Ia wa pane aku la o Hiiaka. Hookahi au puu i hala, aole oe i hoike mai nei i kona inoa, oia o kihi-moe. Ea! moe malie paha auanei ko no'a, e ke kaikunane ia'u nei ī ke kaikuahine." Alaila, huli mai la o Hiiaka ia Piihonua, a, nin&u mai la: "Auhea ka no'a a lakou la?" Pane aku la o Piīhonua: "Aia ka no'a a lakou la i ke kihi, oia hoi o kihi puka." Olelo mai la o Hiiaka me ka akaaka ana: "O ko mea no ka keia i make mau ai i ko hoa paio; no kou ike °Ie maoli no ika no'a ana. Auhea oe, eia iho no ka no'a a lakou Ia iko alo. Aia i kau ka no'a. A epa mua ae nae hoiau. Apa o Kihi-puka; a pa o Pilkpuka; a pa o Kihi-moe." Ekolu pUu I pa ia Hiiaka, a elua puu i koe, ola o p:iimoe ame Kau. Alaila, huli mai la o Hiiaka, a olelo mai la ia Piihonua: "Lalau ia iho ka no'a u lakou la i Kau." lii hopuna ana iho no a Piihonua i ka puu o Kau, loaa iho la ka no'a ilaila. I keia loaa ana oka no'a ia Piihonua ua uwa ae la ka pihe a ka aha kanaka a ' haalele wale Uwa hou no a haalele wale; a i ke kolu nohoi o ka lakou uwa ana, hookuu iho la ko lakou mau leo. Aole i pau.