Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 6, 5 February 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

I hoopon.oyono how ia ōlike nie iui m.nawc Moolelo iiiialea (i o Hawaii ame Mā.ui. MOKUNA IV Hnr)* r A?-AUK4TT o Hitaka-t-ka-poli-o-Pēle no ke Kii K'. lli:i 5 PU ANA ME PAUOPALA'E —Halawai me Wahineomao—Pau na Poo o na Akua 0 Panaewa I XE Okiia e Hiiaka. [ hoomauia] *E wae mai no oe a lawa kou maleemake. O ke nūi o ka liilil elike me kau i manao ai he pono a o ka mea e koe iho ana ia oe, ea ? o ka makou ia ka kamaaina, wahi a kekahi kanaka ī pane mai ai, me ka hoomau ana mai nohoj o ua kanaka ī ke kamailio ana. O kahi mea pīlikia ,aohe a makou wahi huuna e paa aku ai la hoi oe na kou mau hoa. Ina £aha e mea, ea, e hopu ae au i kau wahi piopio moa, puholo aku a mo'a, alaila, na kahi o makou e paa aku ia wahi puholo me ka uala. Pehea ia la ? Pane aku la o Hiiaka. I elua no a'u mau wahi uala: Na'u no nae hoi e nana aku ka'u mau uala. No kahi i'a, ea, ua loaia ka makou i'a. "Na Pahulu ae nei ka makou iihu. Aohe o makou pihkia ma ia me£. 0 kahi ma-na ai no ko makou pilikia. A ua loaa mai la hoi ia oukou. O oukou ka'u e ike aku la ī ka pilikia. Aohe a oukou i'a, nolaila, aia oo ka waa o ka lawaia nui o oukou ke waiho mai la i ka pa-ala ma kela wahi aku nei. He mau uhu nunui momona no koe e waiho la i ke kaele waa. He kii aku ko oukou ia mau ī'a a hpihoi mai i kauhale nei. Ai ae nohoi oukou i kahi mau i'a, a waiho iho nohoi kau wahi i'a na ka lawaia, i hele kela i ko ia la makemake, a hoi mai he ai a ko kauhale nei ua makaukau. A i pau loa nohoi ia oukou i ka ai ia, ea, alaila, e ola no ka lawaia i ke poo'maunu. 0 ko Hiiaka lalau aku la no īa elua uala pili-ahi maikai. Alaila, olelo mai la oia i kamaaina. Eia au ke hoi nei a hui aku me ko'u mau hoa. 1 āe mai laua e kipa kauhale mai makou, alaila, e hoea mai ana makou la nei, aka, i ae ole laua, ma ke ala loa ae no makou e hele au A eia ka'u wahi kauoha ia oukou, i kalj oukou ia Pahulu a kokoke e loa, alaila, e imi aku oukou iaia. Malia ua pii aku nei ia'iluna o ka pali, a pauhia ia paha i ka hiamoe i ka mania a ke kai, e hoihoi mai oukou iaia i kauhale nei. Ac(he i ikeia aku ka huakai hele o ka raolehuJehu ahiahi, opea wale ia hoi ko ia la ola. A mamua o ko'u haalele ana iho ia oukou, eia keia kauoha a'u. 1 noho oukou a mea oukou e kalua ai hou na ōukou, aiaila, e hana no oukou i na mea i maa mau ia oukou i ka hana. A huai ka imu a oukou, e ike ana oukou, hookahi aoao o ka imu he ai walēlio, a hookahi aoao he i'a. Eia na i'a e loaa ana ia oukou, -he kahala, he ulaula, he aku a he moi. O ka-nunui o ka moi, eia i ke' kipoohiwi nei. A i ai oukou i ka i'a, e olelo wale ae oukou, peiiei: E ola makou ia Wahinepoaimoku. Aloha ma~-i 1 Eia au ke hoi nei i o'u mau hoa. Pau no nei mau olelo a Huaka, me he la i paia ae na maka o ua poe kanaka nei ana i kamailio aku ai, o kona nalowale aku la no ia mai ke alo aku o 'ua poe kamaaina ilei o Laupahoehoe. Ua lilo keia hui kamaiho ana o ua poe kamaaina nei me ka wahine malihini ame ka nalowale honua ana aku o ua wahine la mai a lakou aku i mea n'a lakou e nune 'nui ai me ke pahaoJiao. Hoomaopopo iho la lakou ia Wa, he Wahine paee no keia o ke kipa ana mai i ko lakou wahi. Ike iho la no lakou, o ka moa o ua wahine la, oia o Wahinepoaimoku. Aole nae hiki ia lakou ke hoomaopopo o Hiiakaikapoli-o-Pele, a i ole, o Pele paha ia, a o kahi Hiiaka e ae paha. A i mea e hooiaio loa ia ai ko lakou mau manao hoohuoi, ua kali lakou a hiki i ka wa a lakou e ■kahu imu uala hou aku ai.. A i mea e huh hou ole ai kaua i hope nei, e ka makamaka heluhelu, e hoike aku kou mea kakau moolelo ma keia wahi, ua ko na olelo apaU a Hiiaka i hoike 1 aku ai imua o ua poe kanaka nei no ka mea e pili ana ī ka i'a, A hoea o ua o Wahinepoaimoku imua o ke aileane ame ke kahu, pane aku la ia i ua aikane nei. Eia ka ai punapuna a ke aloha, e haupa iho ai oe me ka uhu maalo i kuu maka. Hoonuu ana, ea, noonoo ana nohoi o ka hoa pili, hoa hele o ka loa, O oe kuu hoa hele o na kahawai lau o Hilo nei. Heaha la auanea hoi, wahi a Wahineomao i pane mai ai, ua loaa mai la ia oe ka imi loaa, he walia ai ai hoi ko ke aikene. E ai hoi paha au i ko luhi. Alaila, ai iho la o Wahineomao i na poke uhu. He ono hoi tau! 0 kona ai ia a pau ua ī'a nei, mai ke poo a ka hi'u, koe no ka opala iwi kupono ole ke nau a mokaekae, kiola. A i ka niho q ka u,hu, ninau mai la oia ia Hiiaka: Pehea Ia auanei ka niho o ka i'a, e kiola pu no paha au me nei mau opala iwi a'u i hoiliili iho la ? Olelo aku la o Hiiaka i ua o Wahineomao: Mai kiola pu oe i ka niho me ka puu opala iwi au h oiiiili iho la. E lawe aku oe a kiola aku ilalo o ka pali me kou olelo ana iho penei: Eka nihoneio ka uhu—e!, E boi oe a ke kai, ho-a mai oe i kahala, i ka ulaula, i ke aku ame ka moi a kokoke i kumu pali nei. Aia kou kii i keia mau i'a e ka niho uhu a ike oe ua kalua ka imu uala a kamaaina o Laupahoehoe. Lawe oe i keia mau ī'a a hookahi ke kalua pu ana iloko o ua imu la i inai no ka ai a "kamaaina, Ua hooko aku la o Wahineomao i keia kauōha a ke

aikane. A pela iho Ia i loaa ai na i'a a Hiiaka i hoike mua aku ai i ha kamaaina o Laupahoehoe na lakou mai na uala onoono a Wahineomao i kaukemio pu iho ai me ka uhu a Pahulu, ka eepa nui e hookaunu pu la me pphaku limu. I ka wa i pau ai ka ai ana a Wahmeomao, elike me la i hoikeia ae la, ia wa ī huli aku ai o Hiiaka a nana ia Hilo Waiakea, a o kona manawa īa i ike aku ai i ka a mai o ke ahi a ke kaikuaana, a e iho ana ke ahi i kai o Hopoe, manao iho la i ka make o ke aikane ana, oia o Hopoe ī ke kaikuaana. Nana aku la keia, aole i kana mai ka īkaika o ka hele a ke ahi, a hanini iho Ia kona mau waimaka-ncrke aloha ia Hopoe. Kani iho Ia kana l uhu kumakena, a pane ae la ia: Heaha la hoiJ ke ike nei au ī kou aloha ole ia'u e ka hoahanau. Wehe—e, wehe ka lau oke uki. Kuu ukiuki, kuu minamina pau ole, kuu aloha nohoi ia oe, e k.uu hoa o na ale hauliuli o ka moana a kaua e u-heenalu ai. Pau keia mau kepakepa olelo hookaukau aloha ana a īa nei, o kona wa ia i oli aku ai i keia kau: Kau Helu 35. Na Hiiaka Keia. 1. Aka papa Kahuhhuli au i Laupahoehoe, 2. Hoehoe ana ka waa lauahi o ka wahine, 3. Ke lauahi mai la o Pele la Puna, 4. Wela —e, 5. Wela i ke ahi a ka wahine o ka lua—e— 6. No ka lua i Kilauea ka wahine, 7. No Kilauea ke ahi e hali la i ke ala laau, 8. līoniia e ke kmi i kai o Haena, 9. He ena aloha— 10. Ke kau nei ka haili moe—e — 11. Moe kokolo ka uahi lehua, 12. O kuu lehua, 13. Kuu minamina pau ole. Ia ninau mai la o Wahineomao: Owai nei au, eke aikane, e kanikani-a-ula hou mai nei ? Nowai nei' ena aloha au e haupu nei ? Alaīla, pane aku la o Hiiaka: Aole paha oe i poina, e Wahineomao, i kela heleana mai a kakou a hoea kakou i Papalauahi, e kokoke mai ana i kou wahi, kahi a'u ī kau aloha aku ai ia aikane a kaua, oia nohoi o Hopoe. No ia wahme ka'u i ula leo ae āei. A i maliu mai ke kaikuaana o kakou pono, a i maliu ole mai, aohe mea kaumaha a koe waie aku o nei huakai a kakou e helē nei