Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 9, 26 February 1909 — KAHAOLELO TERITORE 1909. [ARTICLE]

KAHAOLELO TERITORE 1909.

AH \ KEKATE II in \ Ki iu— I\l\ua FJ:H 18 Mahoj.y ii k,i nu'u nii.i a R.ihno .1 pau hui k:i heluhelui.i nna oka moilil,., 1 m>lnkiia Kuohokalolu ī mal, m.L halo. Hoikeia in.i. ki' K«ituitf> hunmhana uie ua I oan, onv o P:urcl]]ld. Kuelo, Mot ie nip Kuuu Wmno o Kuelo i kona nohu nu ke Kouiih' Uooiiiuu.Mi, a lilo ui Kauuku "■ Na lei. Ki.i.un.i ni.ii lu palapala i ueu ana i f2270 no na poho n? na liali u ki-ieihi P'ji,i h'pora o Kalawno ī wawahua ai uil' na mea kanu ī jio im luunnih o k.i lilu an.i oka ani i kā lialenia'i Leiiora Ana'iika , Na, Kuulo hu olelo lu> >hi>lo pili 1 ku $30,000 1 luaa mai ke Aupuni Poiloiiln m,u uo u.i lilo Ahaololo, i> h.iawi 'ina 1 <j oia haawMia no na hlo o La li.ilo o na i i j no ko Senate N"i o Kalaiu.i o lioup ujte ke Monaie ,i noho 'iou ma ka hni \ 1U a m I'iiahin.i, ik i, u» hiiii)i,iinT'u no nao a voho hou nia kn hoi.i 2 ji m l*i.l h.ihiiu.i uuu ln l 'iklu huuliulii luii, l' uoi nna l ke aupum o Aiiiouka o hooholiu.i on,i kanaw.u u ka Ahaololo Nui, o hoiho. hou ,nu i, n kuh u u nn m o.hma wai, na alanui, u« pak.i, na kuoa, n.i hak animm tno halopaahao aum n* \saiwai « .io ap.ui i pih ia iu.iu UKa ike ..uiiuiu Toiit'Ue K.uia iu.ii ,u> lio kau.iwai o h.okup'.no aua i kalu kano he 21 ona inak'iluki, t- 'noopia m..i koho l u l„t t uimuim w nnia ka la o ko koho hnlula nui ,111,1 1 Naliuhikaiu uiai, lie h U m , Im hoop.u ino na koiua ame ka auh.ui <111,1 ~i m.uniKa Am.'k.i i,i u h.. l.il, p,], , „ i h.knu h„ 1 l' li,i6 haleawa Nana mai im h, ku,.w n .* Imolilo nna i k.i inokupuiii o Hawail olua K.il.ui i - .Na MooU' ~, „ he. ku-,, IU n .. ir.r.loh aua i k.i kanawai TVai" on \, ii o ho.'lol in ii k i i i,ikiri(U7jT»i K'iii'iwai Hnopouopuaoia liL I " dU 1,111 k 11 i»' >'i Kuolo m u Eia kekah 1 n> iu »j a ai.ii nui Iv.. ,n lO ~ kt uLu auii i n ,i Luua aupum i.u ni piahain oU. kilni,, ~ p.p, luu j , u kopan , ao!op lawaia m.i ii.i k u uipum e p li .un ī ka puo laweliwe īnahana oku THiitoro .hul ke lvikuia, pi'i i na holele, piU , ka luum AiUl 1 k.l p"l IM Hl.lUllulu 111 1 ' •' "»ulin i ii i IS.Ii Si>na te u.a k.i wi a holuholu elu.i īa ,u h hnol ik.n i n.i li.u uu ua kopo o n,i bila kanawai a U KKi.iiii.l o lionloh .ui.i i ko k.uuw.u kuniu, pela pu hoi uiu na bi!.i kan.ma, t at t wuh«. iiei i ka Ah.u.lolo Nui HALE I,UXAMAKAA I\'ANA K VI > 111 \ K A Maliopo ilio .. k,l puli iuo ka lioluheluia ana o ku, nieolelo o ka la mu.i, i,a Uaiki i n.ulio aku ho olelo hooholo, o hoakaka aua, o w.uh.u , in ~|. h> 1,., t .1i,,h. uoi haawiua dala. ī ke Komiln no ia hana īiie k.i huoi.aapaa ..!<> „ka Halo. Kuo o Kaleiopu 1 keia hana a kuo pu nolini oh i lokona Uuulu liou o liaiki ī ka ololu hnoluio

Na Kun [ic nm l,oolat.Ma n.i hoi ,no na bukc kanawai houponoponma o a e noi pu ann om e hookaanalou i $L1,5U0 i luik li„ok [ M h> [u.ihao « i l, u l e uo ho no k« ki.u paaheo nuv Pu.il.n, Wai.ilu i, Oalni Na Kil.moi.ii hi> 1.i1.i k <UlllW u 0 lioolHo <ma i kn Meia ī poo kuiloko o kj hana a na Lunikiai o Oaliu nei,»nia ka hooloh an.ii k.i I'.iulīu L0 o ko I.»uliui.ikaululh. He btla Kdnawni wehe alaiun koknhi .ma Na m.u ho olelo hooholo ī h.iawina o $J12,000 no na halekula raa Ilaw.iu o Kelekona o waihōia ka olelo hooholo iku liomiti. oki tlj.li- Hoakak}i ka Lunahoomalu, e iiho 0 waiho ma ka 11.4.1 ,i n.mnoo pu mo ka B!la Haawina. 01010 hoi o Correa e wmho 1 ke Komitp iloomauao, a na ia Komite e waiho m<n Ike Koimte oka ll.de Hoakaka hou mai ka Luniv hoonialn, aole e hilu 1 kekuln Kozmte mau ku w'dibo i kuhi haiia imua oke Konnte oka H Uo, a kana no 1 kauoha e hii.wi 1 ka ok-lo hooholo i ke hom to Hoonaauao. ° k , a hluua onu dll,a 1 1101 la 0 Affonso ro Hanaii, he 4io, ua haaw.ia 1 kwkala koimte mau. Na Cohena, he olelo hooholo hui, e pa'i kokoia na K ana*a Jme na 01c!o Hooholo 1 aponoia e keii Ki?u ma ka buko, a o na dala no w hanā, mai loko inai 0 tce JO,OG!J ake Aui.un Feaerala 1 haawi mui .11 no na liio Ahavlt,lo Pane ka Poka Pukuniahi o Kohuln, KiiniLo, "O ko oukou pono e n.i poe ike naniu ka oukou e hoomaopopo mai nei, a ko o ™ tl0 i nnic na il0!l lkp olu 1 ka naniu a pula me na makaainaua ike ole 1 ka lnk-ipalale. Akaumi no paha oukou, nolaik; ho hooloh ka'u 0 a'i pu la aia ka olulo Hawai, 1 buko Kanawa» 0 111 ano '" ku olulo hnuholo, haule ka hnololi a Kaniho Na Kaleio])U mo Ooie.i, ho innu uklo hooholo 0 kauoha ana Ina poo . ih.ui.l (i.ritoio ,• ho.,una ,„a, Ika lakou inuu p epa hoiko nonauku okn lakou mau keona, 0 kauoha im a ike Komilo 0 k ' l Unl,, • " >UUWI Iko w.uho ana 1 k.i ] a kou hoiko, ho HWU niiMiu 1 kt Kahukula 1,111 no „ a huko kula ana haumana t ula Ka CaHiu iu uhe 01,.],. ho.-holn , 00 „o ko kukulu ana 1 kekj 111 hiiltkul:i iiui Ki'wulo Elun ni.ui kuinuh.ma 'uio mu u a. ke Winn m 01, (1) ka huina (lali p„t <. (2) e hololi anania apana hookolnkolo k„ oke T (n tore Rl a ka hooloh, ua hoiho. la o K.Ll.mp K.lawno nme W.nknlu ma Molokai, mnloko oka » I',» Mi.i K., ; ,,.nn, 0 o„]m. n«, 01 ska Apana llookoK.kolo iVk.iln ■ Na Moan.iuli m u 1,. ,], |„ ) 1()( ,] 1()Jua Uiu(ihu flna ( k komitl li.ii.ioh' (l l ,:l u.i k.Uhi l.ih I it,,a U i , umiluia n,a ka olelo .uwu, aia ~ iki ke Kimuii iu ].ololei ka iinuhna ann Nnna tn.ii 110, l,< k ii>.iv..ll i> | 1,., , • , ...i .iii.i, ( 11..ia mai na huomaoiiopo jii,i, n, u n 1 K,k,u l J oki.lt iu.i 1 o 11 a Aha Kuapuui W kc],(j (1 r,,i nlelo ]ioi| v ( 1111 i,i hihi.i knnnm Ika noao'hoopii a H.opii m, kc īke 11.» luiuik 11 r,,\\ a 1 l,i poiio ke hnnaia pela, me aohau oli 1,1 ki 111 ui Kopi. N.i e oln 11 1, ]~ „1. ] (J Ik,<,li.jlo e Jvdi niia Iko Kiaaina e hoike mai oia in.ua u > .1 11 U, o „,, l„„ Mn „,k i.unana 1 na n.ea apau t pih ana 1 i,a t ma Aiipuui nlōku n.u o ke Tent,, r o ', 1 u1 \ \ L v >■. K.u„k„ , l„,„l .1,11 ] om h „ mlu b n " 1 " " L«n«w«, , uLu 0 ' ,nt * I'' l 'II,|.«111, k-a.iawai 0 hoihoi ana 1 ana Iko K.inni u / jj ( > t, : , |.. utiw„ o pj()7 Ad Wa.n.„ol,> l„,i, ]„ lan.iuai .> hno, 0« „po,o , ln « Ika 1 iu,h ' ui I' ii„. i,lu n..h.,ii e iiP NIL Mnk.'l .1,1 !• ]~ 11, I ) , lT | L ... 1.1 , r . , , , ..ui..,,:;:,"; bJI !" " 'i'" L '»"»»".. u u,„„. ljai ' I" 1 ' ,i.l iol.* 1,.,i |,o, jk,

Na MuJcolcau mni, ho kanawai o huawi ana ika ainna 1 kn Paji» LunakhU o hookohu 1 nft Makai o ke Kalana, ko apono 010 ka tlopo Makui nui i im hqpkohu a ko hikou n:«u hopo Hooholoia ka olelo hooliolo 'J, ho olelo hooholo koin e kno ana 1 k» hoihoiia aun o ua hooponoponola ana o na kAna\\<u aina na koonoi ahaololo o hooponopono Na Kamho, ho 01010 liooholo o kauoha ana e pa'i t>ukuKi na kanawai arao na olelo hoohlo o 1909, ina ka oleki Iluwaii, haa wua i ko komito o na hoohlo ma ke noi a Eeiiki. ■Na Nakaleka i lawe mai ho bila Kanawai e hoopn ae nnu 1 kj uku la o na pnaliana Tentoio, Kalana mo Kulanakauhale a i $1 50 Oia 1101 no ka luaui oko Kunawai $1 2"3 o ka l.i o ku 1 keia wiv Ka Koui, he Kanawai o liookikma aiiu ī k.i poe huninu]mipu hoohui me k« paipu la.we nn\i mo, o pani ami ī Kn lakou mau pmpu, ko kaa 010 na aulwu no ko paipu īloku o 11) la nm* kope o ka la o liookaa ai liA H\.na Ekoi.u—Piulimi, Fi ii 1!1 AHA SfINATIC 11010 uui ka heluhelu ekolu k.i Bila no na lilo Ilulo Lunaniakannuuia Noua nuu na hoa oko S<>nati- <> ko Kalnpu Kulunui o liolo nku īliula o noin niiu no iu\ nien pili i len īua'i loko pau, oia hoi, ka ma'i nkepau, a i kn]uun "ka nui'i Luku o kn ilikookeo. 1 '

Na Kuelo"tnai ho olelo hooholo popo luihuhu pih ī ns nma anpuni, o kiuioha ana ī ko om iniui auia, ew.uho aku \ papa hoiko piha no na poo noi aina anpuni īloko o 4 niakaluki 1 hala ao nei Huav.iia i keKi>mitoc» iw Anuv Aupuni O na poe kuo i len waihoia nm kn papn., liahuiiui, Kuelo, e, Makokau, iljkate 3 Mooie ino Wiuhlh Lelo o liakcr īna ku noao "Ae," aiue Kannka. PeieHulena <> ke >Senato Na llohilana o Wailuku ī w.uho mai ī k.> h oiko ,i ke K<inn le Hoonaauao e lioihoi ana ka hooponoponoia ana o na Kula malalo o ko Kalana, o hko me k.v nlolo hooholo lu'lu '2 a ka Aiui Sonato o hooli- ana Hooleia k.i BiLi ■Hoike a ko Konnte Ilookolokolo no ke Knn.iw.n kuo lawam Kopam a Kuelo, e 01010 aniv o keia hookapu ana i na Kepani hr mea īa e pii uuu ai ke kumukuai o ka ī'n, a ht» kiie nr> hoi , na pono kuikahi nwwaena o Amenka Huipuiu me Inp.ma Wnihoia in.i ka papa a noonoo pu nie ka hil.i kanawu' Apuno ko Kouuto Il.iokolokolo ī ke kanawnni a Makale, e pili ana ī na bona lioopnn o na pne hooponopnno wu\vu Na Kuelo, he oh-lo hooholo o kue ana i mi hnoloh Kanawni Kuuin pili i im Aina Aupuni, e like im ka mpa i hookuinoi'i ī ka Ahaolelo nui, o Lu Kia'Uiia, e k uioha ī nn KakauoloK> ■> ke Sena»c ine ki Hnle e hoouu.i pal'ipaia :i!*in n .i lun.i alnkai okn Ahnoli'lo uui, aine ka lilele Laluu, e ka-ua ia kn noonoo aua i.i mau lnla, a loua aku ho umu ki>pt o nei ohlo houholo iNoi o Makale, wnilioia ma ka papn n lona nm na kanawni i i.-ul'a mui ka Vh*ololo nui mai o pih ana ina un.i .iu|mni.. lik» mo ke kauoh* lv ko R.iuate ma ka I'uaha noi Hanwiia ka l>ik e hooponopouo ann 1 na auhau loaa niak'iluki i ko Kuunlo o im Lo>ia Na Kuelo nnu, ho lula < m aua i l:a I'apa Oln e han« i i pulupala ae lapaau ī kokiln nu-n e nm ,ikn an-i īna he kiiiil'i oih i loni ka leikini a ioaa ole palia, lio iko lapiuu nae koun iua ka lnpa.iu ana ī na uia'i l optī.i hanu, lolu> p.iii, pop , ni.ui.u>in ua loaa i ka lopeia, hoku a ptla aku na i Lo Komilo Ula Holuhelu elua in ke kanawai a Kuelo e pih ana i na poo e lawelawe ana ī na oihana me na hana o ke Tt'ritore, he poa kupa Amenka Na Kilinawota i uailio mai ī ka hila k-in iwai wae moho holo halota, hanwnn ī ko konnle hookolokolo Mai a Moorc m-u ko kanawai liooknu nuhau inui na waiwai pna a lewa, e hoi>hanaia no ke kanu pulupulu Haawna ī ke komite kumuhana me loaa Konoin ni hoa e ke Kumilo Hoeueu (Tīomolion Commitee ) e hele e nana hoikeiko ku oniom a Bonme. Hoouiaoe ae o KaUuopu, im kakou no ]>ah.t ko /;e ana clilct mo kel» konoia ana o na hoa o koia Hale ī kela kau nku nei, e liele nana kinipopo, a lele ana na pohue a na hoa, nakeke ko lakou la mnu eko, he pula lepo ka mea loaa 1 na hoa. Kauoha ka Lunahoomalu ī ke Kakauolelo e hnawi ī na " lonokiu 1 ' no ka poloai kn oiuoni ī loia m<u Na Kealawaa ka palapula hoopn muu loa o keia kau mai Hilo H«ma mai, e noi ana i U<),(iOJ no ua aliuiui, no na home liookuunoono o Kauiki Na Kmi mai he 01010 h oholo, e k.iuoha ana ī ko Kou.Ue Hookolokolo e luimi ī kanaiuu o papa unn. ī ke kum mnu īa ana o ka ī'a me ka io liipi ma ke ano kaulai wale ia nia ka Mukeke Lilo o Affoneo i poo koi no ke noi ilala ma keia knu. Nnna imii he noi $10,000 no ka ana ina iolo ma Hilo 01010 o Kaloiopu, ouii lie kaua keia me na puali īole, e h.iawua keia itamu Ike Koimto koa. Na Aifonao mai n<> i $7,000 no na nku o nn luna Papa Ola o Hilo, a i ?<! 400 no ua makai kiai alia na maheleolelo Pukiki me ramolo, a kiuikuu walo aku. iNoi o Kini ī $()8f)0 no ka halekuln o Paplan, Wnialua ISoi o hilno i $15,000 1 lona ona paipu hoomuemno lawo mea o°o Lnluuna Na Kawaakoa ī ¥(100 no ke awa pacfo Mokulau, mn Kaupo ha Nakalek/i mai, he noi i $500 no na lilo lawe ukana no na poo ma'i lepeni m;u Knlaiipnpn inni anvuho n, nnai waho nku a ī Kalaupapa Wa Kama, he kanawni e hupui :n»a ī kn uku ln o ua pnaha. na alanui, uwapo, oihana wiu ame na haTiu o no <> lu- T> riiore ame ke Kalana ī 00 Na Nawahino, ī $3. r ,,U00 no ka oihunu ■wai o Wailuku me Kahului. Na Moanauli ho kanawai e kauolia ~ua » „a keiki hu 8 na makahiki a 12, o lakou na poo hole ma na lialokula he 3 milo ka mamao koe na keiki 3 makahiki ~j a na hale « , ia niakua lakou e kula ai, a aole o hooheloia na kp,ki ma', ī ke kula 4nn^° n0 ? la ka !" la , no n ,' l hoolll ° oka lla!e no kti " l Kau. i •1:20,000, aobe moa hooloi i ka mea m.nkiu Oin puku, holu 30 no a hookahi -wai okn hke _ Holo ī ka heluhelu 2 ka olelo ho<.holo hui, e koho ana ī kon,ibina alanui hao no nn n nn, maluai lnhi. Hooholo loa 111 ka mnhiMi'heli' nnn ojm ,1,1.1 nilU t . auiuhu Fo<lt;rala >i nr> na hlo ahaoh 10, fc2ll,uo )ka pu'u mu no ka llalo ta; $10,000 k.i puu iki no ko tf.uul* ,a 11,. lOiiuo ka hau wma nui no kn hale AUĪN'A LA Loua ivku ke noi i iri hoa,<> ka Hah' e lilo lakou i ma n malilum hanol.ano nako komile o ka huiLka, hooknhakahu o ka Poakahi Ko, m aku ka l.ou e bele e hoonaaunoiu «un „o ka mai loko pnn. elike no me ia konu lioo'i.llu i ke SenUe Na Kealawaa he hnolaha pih i na luihin loaa niakahiki iNa lu, ado, he hoolalia kaiKLwa. «a, , m ,ho holo lialoU miv ke koho halota nuiol, īa ana Oke kai,.uvai keia a U Aom [),. inokarjta Nnna mai no ho kan iw.u oao ana ik» poe iko r£ : :.ir 1

h» Hihio he k.ii.AWAi 1)0 ka |)..e i Wn ua ,una a hniue iioho i komoilolio o 'e.i ...ahiiii, n:t Namihu.u hu 1»,I t k-imiwai kukuln hnlemiu Iku.l.uo) n .a Il.iwim, Mnui, K.uim, inf. JI.„ 10 - lulu, na k n iin.hu ho lnhi kunuwiu c hnokmi ann ] ka i.ir.ft liome nolio u kekal.i u.wl, u..].. « ]>»n , k,i lioom/ilum i,„ ka nu nn Kama , hoo„„u .m, , lia L. lU pa], p,l, , ka Lanam ana o ka iui, nu Hud,ly n.ai, 1. 0 bilu kuiwwui jn U i k a ma'i lepem, o hooho.umu 1,,1 „nj, ,ka awnluw.,,, n „ ft 01n IJJa>J weli Jj 1|(l Nuwuhmo Ku Wil.i irot..o llula fca|,,ku .10 ka l,vwe 11,,» i „a nl.'ini H« 1101 110 lK)l)0(J 110 ltc iila.ini nnu I oLouW nUU« o Luliuwi.