Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 9, 26 February 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

ī hooponoponohoīi ia m> > • ' •>.< ■' '• .1/' uiinkau ku llau < •'/ <

MOKUNA IV IIOUMVIsLVi:KAU o Hiuka-i-ka-?oli-o-Pkle no ke Kii ANA lA. I,OHIAI r -K V HELE FU ANA ME PAUOI'AIA'I-' —HALAW.4I me Wahineomao—Pa u na Poo o na A"KU\ o Panaewa I kk Okiia h Hiivka [ houmauiaJ Pau keia kau a Hiiaka, hele aku la. lakou nei a ma ka hakala o kekaln hale, bhe aku la lakou 1 ko kanuiliu a kt kahi poe o loko o ua hale nei no kapau ana o kekahi kanaka i ka mano, a ua fnan<io wale ia no o Manamanaiakaluea ua mano hi. Ile inano ai kanaka keia, a ua kauia hoi kona weli e n,i kamaaina oia niau pali kahak u I u no ho waa hulu ī ka lawaia ku-kaul., a, ano lawaui e ae paha, e alualu hele ia. ana no ia waa me ka noke īa ī ka hoopu-a-a e nei mano akekoloho nui \\ a.lt\ avi ?io aloaa aku ke ahke-a-'ike o ki nin o na i\". i kw lawiua i ua (lalaualelo nui Wi oka mnani, alaila, pni k,iru* alualu hele amo ka hoopuaa ana A ki' loaa ole aku k.i ī'a lai.i, okona wa la e huupalalia'i .a ī ka v/ai, a pau k.i i'a mu ke kanaka ī ka amuia e īa. Ua nui na kahuua auwae lena i kukulu ī ki lakou mau papahana j wahi e make ai ua kupu mo uei o ka moana, aolo nae lil mra a muhole aku ka ih kalakala u ua ī'a kupua aei o ka nioana. Oiai uo ua poe e kauiailio ana, ku aua laLou 'n'i ma ka puk.i, a p„ ara kalu-a a Hn'aka i u.i ta " A.J«iha ma—i!"' Aloha mai 1i aohui ua \ oo nei, a .kahea uni Li la lakou nei e komo aku īloko, me ka m mao loa n na pne la, o kamaama no la n ko lakou mau wahi ih<i A l:nmo lakou nei īloko, īke nui mai la ua poe kamaaina nei, he poe maka mahhni v: iL j no keia o ke komo ana aku. Alaila, nmau mji It k-kahi kanwM "ALihlmii, ea ? Mai kea mai oukou o nei aumue?' Pane aku Ia n Huaka' u Ao, he malihmi mako'i ī paia mai noi o ka niakam hahhah ala o Puna. *'A i* hele an.i ka oukou Imakai ihea 0 " wahi hou a ka ninau. "E hele? aku ana īnakou a ma Hamakua, nialaila aku makou a ka Ua kipuupuu o Waimea, a hala loa aku makou i Kohala. Heaha kahi opalapala olelo o ko nukou v,ahi neP" "E waiho ka olelo mahope, o ka ai mamua a maona, alaila, olelo ka olelo, i pane mai ai kekahi o lakou. "He olelo kau no ke ola, aka, no'u ame keia wahme a oukou e īke mai la, wahi a Huaka i pane aku ai me kona kuhikuhi ana ae hoi ia Pauopalae, aohe o maua make ai; aka, no ia nei, e aho- oia ke kamau wahi ai O ka ai ana no ī ka oioina ma ka huli ma Hilo o luna ae o Laupahnehoe, aole i hoolfomo wahi ai hou, a hoea wale iho la makou ia nei." Hoomakaukau mai la ua poe kamaama nei i ka ai ame ka ī'a na Wahineomao, a i ka makaukau ana, noho iho la o ua Wahineomao a hoouuu i na mea ī waihoia mai īmua ona. Oiai o Wahineomao e ai ana, hapai aku la o Hnaka i ka olelo, e hoike mai na kamaaina 5 na olelo makamaka hou o ko lakou mau kaiaulu, elike no me na olelo i hoike ae nei. A pau ke kamailio ana a ua poe kamaaina nei, pane aku la o Hiiaka. "Aia a kakahuka o ka la apopo īho kakou a ko oukou lau-papa paeaea kakou i loaa ona mau wahi hmalea luahine. O oukou nae o kakou ma īa lawaia, a owau o kakou ke holo maluna o kahi waa o oukou ī ke ku-kaula, malia o hoea mai ua kolohe nei o ka moana, na'u hoi iu e paani lealea aku, a k.ola aku i ka lani ia mea ino. O ka'u hana ike ia o ke kupalu mano. Aole nae kau he hoahu heana ī ka moana ī mea no ia ano i'a ī holapu mai ai, aole, Aka, o ka holo no ka'u maluna o ka waa a īke ī k.i mano, lele no au iloko o ke kai e paani ai me īa. Ka nm nohoi kona akamai i ka paani, pakele ia, aka, ] īhilahi kona i1:l--ia mea he paani, make oia ia'u. A o kekahi, he mea make wale no ka mano i ke eaea ia aku, ke kupono nae ke paeaea ana i kahi e make io ai oia. Malia paha e kanalua ana oukou, e na kamaaiaa i ka'u mau olelo e hoike aku nei ia oukou, aka, na ka la apopo e hoike mai 1 ka mea e pau ai ko oukem nnu minao hoopohala. He me.i oiaio, i ka lolie ann u na kauiaaiiia > nei mau olelo lioopahaohao noonoo a ka wahine malihini, ua nunan iho la lakou, he wahine opuleiiule paha lwia e k.'mailio al:u nei īa lakou, a ke 'ke la no nae n Ilnaka i tl man m o u . poe !a. Ia m:m.i\\a pane aka l.i o Wahn eomao 0 l:a la not mau 01010 apnu i hoike ,iku la īmu- o o-i--k'-u, he -uaa olelo j.jio no ia. H'_* iK> k'i-m.ila ,i. no ka :a nei n iu lun:.. iika, lslt ne ī liu.ij.au ia ke o p'.o L.'in..3ina nei ne ke • i m cVi 3 ooi j n • t; <' .-n nl , v , , hine maliLmi 1 ana o & ni u lta \a a u- pjc kauia t ,na nei i loa ai, aa kai.i ] u i.i r ld mil.Miu ī lu hu-iia', ;<L. a£. la Vkahi pe. ,t lab.u j >u aku la ī ::a lea ihale . ae e 'ioike l: i \i i uwia '-uei ■ wt * 'fn , oi_ hoi i;i v. ii, n J-.j n lrl ' --'"-1 • ">!, r0 IJ. V.i • , i „ l-i- -*" ■ 1 ••' ir m.i' ii i, i. , *- ' -i. " '■ .11 ."at o 1,- 1 l .. h>, , i,, 1, ~,j , 1 ' ' ' ■ ■' ' ' II M 1 1 Oi—| m"T 1 Vo I"lJ —]1T ~n-,, T ri-j

noei, i ua lehulehu ka poL' i lna-.i. wak- a'iU nu i:t po a hoea 1 ke k'ikahiaka, no ko lalum ake loa a u t lioea e ilnlo o ka !au-p.i[ni o (,)ok.h, ī iI.l i ka wahni' e make ai ku kaeaaa o k'i lakou k.u, om Ihu, o Manaman uakaluea. Mannia o ko I3uaka ina liol-j .uia aku ī ka lau-papa, aia hoi, ua hele a ku; ua kiu pap.i ni ī na kamaaina ame na kupa o~OokJa A houa Inkou īui ī kn-hi krpqno nu k(. peuaea, olilu .a. la uu i L>> lakou īnau kamaaina>c IC-aL\L lak'iu uia u walu, ala'b, nonei ai. la i waa "Ei ae k.i vaa, \s ahi a kik v iu ī pane mpi a». Paneeia ao la ua wa.i nt*i a lann ī ke kai, o ko Iliiaka manawa no īa i kau īku ai milwui n ua w.ia uei, a hoi' aku la nu- ka mak mkau loa A he mra hoi keui i h'iopaiiaoiiau loa ī ka nuonoo o ra kanaka o Ookila, ■ ka ua mi.a oke akan ,u o nt*i wahme mihhmi īka hne aiu uka waa, ke īke Ia lakou, i ka hhi oka hoe ike kai, iki luu o1;i hm ī ku a huai k> kai, a liiīi lm l;a hw i kt ku, a hu_i pau ka Je, Il*lo ka hoaka okahmi n u i wahi'U' ni'i, pili ka liol nu kekahi ajau, akaln, alu i, a 1 d'\ uunu ke ! n « pih'V hni kau i ka nu'a u k.i ak I < uwa ui-i o uka ' k.t hnlo nua woa nui Na ku'a k" ..,i.i n.. L.u'ia n:i i<> ka hale «i Hiiaka ma : kipa niai*.u ī k i ' u i> ua walime wn nana ka oK'l) a-make u Man uu,.i t .i. >il vi, n i pau loa ae la ko lakuu nii.'i mauo houi« il.u' Ou kuk' i) Huak i a 'iumn' lii." iv:'ln>, īke aku Ia ko uka m*. ī poo ī kii pu ana u*. u Lc kaala o I > kahi mano a ka nui launa ok , a kalali ae 11 k k . thu i>' ■■ ku īliuia ī ka holo i) ua i'a iiu, ko uwa uei 'U ki>nak i "iiu' ■ iii i,' nu.ak.iliK a i' \ i k.i niano aikaniki' lihn.i' ,i lnnkili walniu' i ka mano. Aloha \ak k(. ' 111.)• [~ j. <) Iki .uako 0.,u m» na la kakahiaka. r t.v V,a ' •] 1.. ■> ua inano nui, ua hoolana iho la o Iliiak i ' koiia ...ilm v ,ij, a 'iio ki- aho lawaia īlalo o kiliohu'iii • LHm, mal.L ua iilaula iaia nei, kau īlu'ia o k i ■" « i i ii ~u hul 1 .m.i i k.i ī'a a konio k i waa Oka i-.' >n . :,i i maaloalo af ai ua inanu nei o a i|m' ,i I i īki aku ki ki 11 iki poalo hL'le aa u ua pupuk . ,ifi i j,-ni ki \ 11 ou _iti OLo 11 roi \. ilu »i« u «nniawi, oia k>» pualowa liok īa noi f na .uinu ak' īi'iiin'h o ku aiui»« iluna e' ilalo u v i Jkiui'ii.uuiaL ilui i ii ī, ij \.,i i uh iho ai uia i kua kau K\i bl.-ii ō ll Him v Kki\ 1 iCf au in ■ki Imla ana ī kt. kai—e, 2 Oko lai kiu lui hmu o Ookala, 3 • Oka.nk.il.i 111 u nei o Manamanaiakalue i, Aole u o kou moj, 5 O Makiukilain oo he kupiu, o U luk, k ihuako. ī lu laiii 7 A Lle—e 1 kapau ana o l:eu kau a Hinka, u ka mal:e īho la no ia oun nuno noi 1.. \u oko ia nei lioupae aku Ja no īa ī-ka l«»ana nuke oin i*,i nei a pae ī ka laupapa.o Ookala, a īko īho la ka lehulehu apiu oia wahi ī ka make ana o iu kupuino nu o ko Lkou wah' A hui keia me ku lakoi nei poo komaaina, olelo aku la, keia ia lakuu. Aolekeia o Manamanaiakaluea. O Manaiakalam keia Oko n m-' ko koohi x n.ie, aia i Maui, o knna moa, o Manan anaiaka ku.a jHc kaikunane oia no īa nei, he wahi muumuu Ao k kumu nohoi o kona muumuu ana ī nahuia no eka ma\o O keia kino oia nu e waiho nei, ajlie pano ika hu iua n;i oia e wa'ho ai, aka, e kiola au īaia nei ī ka km Ika pau ana o keia mau ua Wahinepoaimoku nei, oka wa i lal"«u īho ai īka hina ku'i o laua noi me ke iea ku.iana, ■ >;a ho; /' k.i!rut j a ) raa ka hiu o un. mnno nui a kiola ao la leia i k i hdana m.ike o ua ī'a nei ī ka lani. A nia k.i i ii-io a l:y Muu ])cc kilokilo lioku, oia ke kaei ko-ik'-o e īkua «n>i m.i l:,i l.mi 1 na po apau, n 1 kapaia hoi hy ī'.i Ou ki 1 itu, o M .naukahini Oldo hen kekam y)o_*, ,mli ■) Hu.ikj i kml 11 l:o kinn make o 111 mano nei 1 ka Uni, alu, u 1 h"ohnlo hou no ou 1 ua kmo nei iloko 0 Icl kai, nie k' l. iUoli,i ari.>, •_ li■ >i lu.i oin. 1 'I ilnti o NauiiiLalain 1 ka'u lk< L' >1 u"» ui<, .ji.« o Paao. A uiake kumn 1 hea aj o Pa.u' 1 k.iiu uui:ju h-«viin 1- uilaiia o ManaiakaI.ini, ,\ 110 koi 1 M .n.uak.ilani mll k.. mo.i n ka luaui makiuhiaL u 1 .1,.mu , -ii •, l-.i mL .i nona ka moolelo e hoopukaanumai. llol.ipim .1 K' Ilm'/HU'/A nu i ka LAIiUi Ua hlu iJj< 1 l < u iliu'l a 111 1 ;jn?a 1 ui lua 1 na kanuama oua v/ahi nei, a ua 'ia-ua mai kikou liu wahme niahhini l jiol«o .ki nn Li'uu lula he ma:i la, alaila, hele ka huaki. M- 1, u Ik.ol n „ me kahoike an 1 al:ti 1.1 ūkui : 1.. .1! !-> "II( nnl'.ili' '.< 'u .-n. 1 ]iML . LjihuL- ui 1 nui i) ko uukini lr> :o | .i l ii!-1, 1 lu,i j ui.i n< t n 0 m.ikou, aka, h«. h'uk u ai« i 1, , xla ' it , j]„ 1(l oka makou Tiu.iku 1 Lom.iL', ,ii. I< i,. u •nako'., Iy wa.i l' yjaa ai 1 fvl iui, I«,i |~ <'u._ , m'. , ; T)„l iil , 3 ,iole mikou r nnhn ) !:,■ .. 1 >Jf :>• ■ I,i 'u li' >al:ou, 1 \hi nnki >i tu :e: i lu.i 0 i. a!,.>u • .11 1 lu li aku nukuu." I',ii..ml. n' >1. j.i lii ' . 11, o nhi uk 1 īU'iiUMia, 11,1 3 pi! 1, nlip . * . i' lt , >~ ! <.. ,1, 1U n)IV 11(J .ip "i 1 : ' . ~ IMI ,i . M. ..> 1.1 >) \"i llll'K < ii.io ,> !O | (', (.11 u ,! , iWI |j now ' ' 'ii.i 1 >; ' li,! >1, l c „ ~, kjnii| 0 " " "" " : " ■■-■■■■ « »' l-.l' ■ »•I'. .. -II), I'M,U.I I ' '* "jl ' l| *' " • ' 'P'" '1 Jv « I|<> ]niij,> hooi»)'- '"" I' l 1 ' M1 '"1 ( H.1.. ) f nii Au.i , ■" " ' l ) ,, 1 l • l '" Ah. ir.ii ,J """ 11 l "" t] '«" 1« Al-1,. I.ihiii rr. (i -,l, L . i»i_ i , , , t j .