Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 13, 26 March 1909 — KA AHAOLELO TERITORE 1909. [ARTICLE]

KA AHAOLELO TERITORE 1909.

AHA SENATE , > L.v lUna 12— Poauma. Maii ?) Ile mau hila kanawai Senato kekahi ī noonnoia, ou m IMu 7, 34, #y,4L mo 44. Hu nui na lnla knnawai o ka H«Je ī loaa i ko Kenate, a pela lioi kekahi mau lnla Scnato ī noonooia e ka Hnlo, a lioihoi liou la mai Ho mau palnpahi hoopn kokahi mni kok.ihi uoo m.»kanin.ina ni.u o kuo aiin ī ka hooholoia an.i o ka hoololi a SenatoA mu.i i ko Knnawai waiona o ku nui ī keia w.i. 0 ka lioiko u ko Koniiti> hookolekolo o ke Sen ito f pih nn.i i n.i hilua hooponopono waiwai o waiho noi iloko o na Mi.i Kaapuni, kokahi hoike auo nui lla ulu mai keia huike mamuli o k.i olelo a Senatoi Kuolo ivlawa mai ni Aia maloko o ka Aha Kaapuni lOkahi, ma Oahu nei, he 28 na liihia pau ole. Klia hihiu aia no ī ka M. H. 1902 kahi l holo miu ni, ho 4, aia i kt\ I'.HW, hu 0, aia i ka 1004, 7 aia i ka IiMW, 1 nia i ka 100(5, 6 aia i Va 1«07 Ahi Kaapuni Klua, he 39 na luhii No ka M. H ISSB, 1 luhia, l!)iil, 2; l»0. r j, G, 1906, 11, lī«>7, 8, 1908, 8. Aha Kunpnni Kkoln,»9 na lnhia. No ka M, 11. WOl, fi, 1002, 1; 10113, a, 1«101, o, 1905, '2, 1'.)06, (i, L'lll7 8, 1»0S,8. Aha Knapuni Eha 1!> hrhia K«< lawol.iweia noi ka ha nm oia ])0<» hihii, ii koo " Ahi Knapuni Kluna, liook.ilu walr no hilua Ho pulapa[a hoopn n.i Knnuka mni n.i poe maj;o K'palia, ī mau paipu iv.u no lakoj Uoopanop loa ī ki hila kanawai mai ka Hnle mai pih ī ka uku o na loio Oit ni feloni, liiki oh i na poa ihluine ke hoolima lima loiu. Na H.uanii īnailie hila kinaw.u o huoli lo ana 1 na liope iii īk-u nui ino na lunakanawiii ai<in.i ī poo M;eni lioopaa 1110.1 naii niake a in.iru, no kĀ I'ainOia. lIALK LUNAMaKAUNAN'A. Lv Haīiv 12—Po«,ima, Mvr. 5. Nni na p.\l.tpal\ hoopu kue ī ni hooloh i kp kanawai waion.a e ku noi Na Hihio i $!.'> 000 ī hale aupuni hou no Laliama. Na Knnilio i wailio mai ī ni 1101 a na uinkamaka mai Kalaii]>.ipa ni.il no nn kuinuhan.i leliuleiiii, 1 I hnawinn u $20,000 no ke kokna ī ka home malama hohn iu.i Kalaupapa, ī $100 ka uku uialiiiu o ka makuahine o ka home i {>20 no ka hmahann huokahi i 1 $j«">00 nn ka oihana iiiakai o Kalawao, $100 no ka uiahina ko k.i liopo mikai nni, ī $3U no ki makai hookahi 1 ka uialuna o ī $40,000 no tia lilo nuluu o ke kahua ma'i lupera. E loaa i ka ma'i lepuia ī hapaha ko«la wahine ī ka ka īa a lulii ī kela ame keia muhina 4 I 20 paona 10 pai-ai ī ka pule me 75 keneta, iim ko ilila maoli, ka haawmn a ka mi'i lepeia hookalu ī ka pule. 5 I $800<) uo ka hoolako nna i ke kahua ma'i lepen ma na l)i])i waiu. 6 I $10 ka haawin-i a lia in ī'i lepera liookahi no ka makah'ki, nn^leaaaliu 7. I $2000 no ke kukulu ana i hale hani hau me ke kukulu ana i nukini hana hau, e lawa ai na paona hau, he 1000 1 ka la, a e ku'ina ka hau ī na inn*! lepera ī i beneta no ka paona 8. E loaa ka uku haahaa no ka'la ī ka mea hana la no ke kalana o Kalawao, ī $1, a he $'2 50 ke kiekie. 9. E hoom īhuahuaia ae ka haawina «lala niau nu «.ahua ma'i lepera a hoea i ka $2^0,000. 10 E hoomahuahuaia ae ka haawina dala ni ka halekuai n hoea ī ko $70,000 no elua mnkahiki Hapana ka ulelo kooholo hni Helu 3, (na Moanauh keia,) e papa ana i ka paa ana o na luna aupnni Ter.tore, Kalana « Kulanakauhale, ī elua a oi aku oihana, no ka heluholu ekolu Ma ko noi a Kelekona liookailluaia a ma ka la 10 o Maraki. Holo ma ka lieluholu ekolu kn bila kanawaL e ana i ka mokupuni o Oahu i elua apana koho Senatoa, ma ke noi a A'fonso He 27 ma ka ao. a 1 ma ka hoole, 2 nalowale. Holo uu kaheluhelu ekolu ka lsila Helu 13, na Caztro, e kau ana i auhau laikini no na hui i hoohuiia o ko na aina e, e lawelawe hana ana naa maanei i $100 Ilaaniia ka Bila Ilelu 86 (na Moananli) e hoihoi ana i na uku hoopai me na koina o na ahn apana, ma na hihia, kamima mo kivila, no ke knlana ī loaa ai īa mau eialn, i ke Koinite Wmwai. O kn Ihla 87. (Affonsoy e hoomaopopo nna, o ke kaili mai kekahi kaikamalnno he u-lua ka moa i loan, un hannia no īn mi3 kn limn ikaika. Kiolnin iloko o ke Komile Hookolokolo. 0 ka Ihin 96 a Alonao p hookaawalo ana i paka no ka lehulphu ma llilo. uhaoia i ko Komito o na Aina Aupnni. O kaUilii Waiona(Helu 101) a Nawahine e hoololi ana i ko kiinnwni waiona, knpneīa aku ma ko knono o ke Komil* Wiuwni Ma ka noho hou ana n kn Hahi ma ka numa la kai halulu ko nlo o Kauiki, i kn olelo hooholo hui a ke koiki o ka wai ula ili nhi o Makawoli, e noi ann i ka Ahaolelo Nui, e hlo o Ilawnn nol ī Aupuni Mokuninn. 11010 mn ka lulnhelu ek.ilu, n ma Mamki 0, o helnhelu-elua ni Na Koonn mai, he olelo liooholo o koi ana i ko Elele Lahui ma Waainetona e liooikaika e huoholo kn Ahaolelo Nui i ka Hila Helu 1021)4 oia Halo, e hookaawalo ana 1 ki huim o $250 000 no ka uku ana i na koi ame na kulnana apau o kela ame keia ano, o ka Moiwalune (mua) Liliuokalani. Na Custro ka Ihla Heln 108, e kau ana i inau uulinu maluna o ua wniwai ī ulu ao īloko nei o ke T«ntoie mamuli o ka oihana hoopae limahana a ninu hana hooulu waiwai e no pnlia. Like keia n.e ka Bila 4G o ko yena>-e Waili» <■'. '■ Ki»m * 'l ■ ka P''']vi p'"i o n\ Kona. he hila knnawni . I ■ ■ i. • .k ik i m i i ku» u ' « na lunakini o ku 'Kalana- a mnwaena oia mnu mea hookiipono 0 l-ii noh» pao ana kekahi nuiloko o ke lialanu Ho īlie oo paha koln iio in mnu keiki o Hawau. Aloha walo AHA SENATE I.A HAN* 113—Poaono, AIAB e n.,1» nia ka heluhelu ekahi ka Bila Hale (Heln 61) e haawi una ī kn mai.ii i nn luna nupuni e hoonoho ī mau hope no lakou' ku kuui ko lakou liel.- ana aku no kekalii nahi muwaho o kahi i lawuhuu' ai lakuu ī ka lakou mau oihnna. Loaa inni ka hoike ]) h oili.uia a na lunakiai o ke Knlana n Hiwan. . , Kaoim kap.i pa'i-ula ia o ke Konnlo Auia Aupuin ka Bila Homle Holu 40 ■■ 1 .jlv; n"\ ī ka mnnn i ka p >o ki «i ululnau e h |,«| i na \nilaphi.i*«.«. i La l■ - 1 " u, « utl i'"> n0 0,

l«it« ana 1 r»a kao nmp/na pnaa ah»o, me k» loaa mnn oleh M Lukiti4 ki ]>u H.uki iimi lvt> Konuie kutnuhan«i mp T/jaR e apono ana i ka I'.ila 22 o ka. Ha!c (na Ooru) e auhau ana 1 laikini no ti.» poo l.iwai.i ni\ na wiapa 00 oka makaliiki. ' U aiīi«.i i k.i Iwni p nid ka pApia a noonoo pu me ka bib. Kul.au V- nuono.. ..m KomitP nn. mi ka Bil a Hale ]lelu lil, i' hurtl.vm .uu ī in mhiu inhkino o na makuakane i loaa k.a liap.i kakmi a„i akup.iha na koiki Olelo o KeikimaikAi (l'.un'hilil) i> k.i nuki'in.ike a I.p aupuni o kaupepehu ae 0 ke okp, .uil, o k,v hoomiinuio iho plikp me koia. Ke holo keia kaniuMii, Hlo koia i mo.ili o piiun.i hou n.ai ai na kumuhana hoomunio loua .lupuni > i i.i KoinUi' n.v, i apono an.i i ko kumukuai o ka huk« , Kaii.iw.i, Hoopoimponou ī <;>()«). Hoike nui o Keikiinaikai (Kiiuhilih o mukai Knini, ho man b.ineri huko kanawai • muu moUki l.i īloko u ki- kwna o ke Kakauolelo o ko Tontore, i m.ili.i, iiu ki-u emi wa oke kumukuai, o loaa ai he kumu ho-upi pthu heiu Ai* ī kahi tkp M.i ki' noi .i Kni'lii, hi>op.mp«M.i lta noonooia ana a ko Koimtc Hmikolokolo pili i ka o'iulo hooholo (Helu 34, Senate) a ka Poikolu Apono ki Komito Hookolokolo i ka Bila Hale Helu 58 a K.ileiopu pih i ka hoopuka ina i na palapala hooiaio no ka h.iiiau an.i o na keiki a ka poe o ko na ama e ma Hawan nei. W.\jln>i,i k.x hoike a ke Konnte ma ka papa, a noonoo pu me ka hiln. Apono iiohoi la K'omile i ks Bila Hale Helu 5, pili i ka hoop.ikHe an:i ī na poe kuai aina, maikai ole na kule&na,* Hoike m.ii u.) u Kouiili; e waiho ma ka papa ka'olelo hooholo Senate 32 a Kuulo pili i~ka Loio Kolnoa. Aka, hooikaika no ko Maui keiki e hojpaneou k.i noono» ana no 1 hebedoma. Hoike mai ke Komite Wae no ka Bila Senate Helu 11, a B.ik(.r, « nahele anardua Kalana okoa no ka mokupuni o Hawin Apono ke Komite ika manao oka bila, aka, aole nae eholo pono u manao, ke ole e hooponoponoia ka bila. Aponoia ka bila panai no la man.io hookahi no, ma ka heluhelu ekahi. Wiiho nui o Kuelo hū bila e hoololi ana ī ka Pauku 1, Kanawn 53 o na Kanawai o I<io7, pih i ka uku o n.i hoike īmua o n.i aha me ko lakou mau uku milo Hoiki; mai ke Iloinilu Hookolokolo o hoopanee loa i kn hila Helu 16 .i Kuelo, o papa ana i na Kepani aole e lawaia lua na kai lawaia pili ama o Hawan nei Nui ka hoopaapaa ma keia hmko Hoakaka o Kuelo lie mana ahe kuleana ko na mokuanu o Amei ika Uuii'uia e kau ) na kanawai e pulama ana ī na pono l.iw.iu o na kupa AmPiika ma na kai pili aina o lakou īho, koe k.i moana akea Noioia e hooponoponoia ka bila i komo ai na huaolelo, a ī ole m. na poe i kupono e lilo i mau kupu Amenka Kuhikuhi ou ī kekahi olelo hooholo aka Aha Kiekie, (J Rihna\vota, uoi oia e aponoia ka hoike ake Komite Ala ka ninau ana ī naae me na hoole, ikeia penei: Na Ae e lioopanee loa ī ka bila Kamika, KiHnawota, KdirUiild, Quinn Poe kūe Ika hoopanee loa ī ka hila—Beka, Baraunu, Kuelo, Havu, Kalaina, Makekau, Makate, Mua, Eobikana m* Wooil. Pupu ku kai oke alalaua! Kuonooia ka Bila Hale Helu 20 [Duhita] e haawi ana i na loio pale īna poe hana īeloni, lie īlihune nae, na ke Teretori e uku iloio ī $100 Hoololi o Kamika ma kekahi mau wahi • ka hila A hooluli hou ae lioi o Kalinawota iua bila la. Lawa o Kamlka īka Kalinawota hoololi Holo ka bila ma ka. heluhelu elua Mimuli hoi oka bila hoopopolei ana a na keiki papa no Mam, ī ka moA o keliahi puu ī kokoke i Wailuku, a i paa maloko oka Bila Halp 37, holo ma ka heluhelu elua. [Aole no ī maopopo ia makou ka puu nona ka moa i hoololiia, o puu paha o Kali, ole, o puu Eke pahaj I ka noonooia ana o ka Olelo Mooholo kailike a ka Hale Helu 5, e noi aku i ka Ahaolelo Kui e hookaawale i dala no ke kuai ana i na kai lawaia Konnhiki, uln hou ka hoopaapaa a na hoa. Honloli o Kuelo ika olelo hooholo i kuhke ai me ka manao o kana bila. Olelo o Robikana o Wailuku, aole oia i ike iki maheala ka liko ole, o na kanawai hooponopono kuloko o ke Teritore nei ma na mea pili i na aina aupum ame ko ke aupuni mana hooponopono Ina kai lawaia konohiki. Ninau o Kiliuawota ia Kubikana, ī na paha'ua manao ke Senatoa mai Maui mai, aohe hiki ī na poe kupa ole ke kuai a lilo ia lakou na aina aupuni. Pane o Robikana: Oia ka manao ona kanawai aina aupuni o ke Teritore, eku nei i keia wa. Noi o Makate, e hoopanee i ka noonoo ana īka olelo hooholo no hookahi pule Aponoia Holo ma ka heluhehi elu.i ka Bila Senate Helu 48, pili ī ka ili an,vo-ka waiwai o ka me hanau "poo ole" i koiia mau hoahanau me na pilikoko. Haawna na Bila Hale Helu 51,63 me 70 ike Komite Hoo* kolokolo Haawna ka Bila Senate Helu 73 no ka hoopaa inoa ana o ka poe koho balota i ke koniHe kuikawa no na kaūawai koho balotu. Haawiia ka Bila Senate 71 ike Eoxn.te Hookolokolo. Bila Hale Helu no ka uku ana ina paahana oke Kulanakauhilo mo Kalana o Hon olulu, i ke Komite Hookolokolo. JI IIV ; 1.1 i.ī Bi' i a <»rr.t«* 57 i haawina no ka hale hooko!-Ltij . N ■ n !■ .■ fh M e w. -. io n a k. papaa noonoo pu mo ka bila haawina Knna mai no he elua mau bila kanawai ne na bona o na luna aupuni oke Kulanakauhale me Kalana o Honolulu, ame nn bana o na luna aupuni o na Kalana. Apono ka hoike a ke Komite Aina Aupuni i ka Olelo Hooholo Kailike a ka Hale (Helu 11) ekaohiia na kanawai hooholo nioku pili aina o Anierika, me kahi hoololiloli iki nae. Mahopu īlio o ka hoopaapaa ana o na hoa, haule ke noi a Fairchi!d o wuiho ī ka olelo hooholo ma ka papa. ~ Holo ma ka heluhelu elua ka Bila Hale 69, pilii na pono o na luna Aupum, Bila Hale 59 pili i na palapapi hooia.hanau ma Hawan nei Pela ka Bila Hale Helu 5, pili ī na kuai waiwa\ paa oehaa. Tela nn na Bila Senate Holu 65 me 37. Haawiia ka Bila Kmiile Hi'lu 70 i ke omkiiu Hookolokolo.