Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 13, 26 March 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

I huopouopono hon ia elih& rhe na mn aioeMoolelo Ihiak>t a ko Houiuah ameMOKUNA IV HOOMAKAUKAU 0 T:-"' NO KE Kll ANA IA LOHIA ■ Ff i ■ .! \NA PAUOPALA'E —Halawai me Wahineomao—Pau na Poo o na AKUA 0 PANAEWA I KE OKIIA E Hiiaka. [ hoomauia] E pili mai no oe mahope o'u, i oleoe e lalau poipo ia īho e na'kua aihue o Mahiki, a lilo oe ia lakou. Pau keia mau olelo a Hiiaka ia Wahtiieortiao, o ko Hiialoi, oli akj Ia no īa t keia kau* K\u Helu 49. Na lliiaka Kkia Aloha au o Mahiki, 2 Me he ku ana Ia na ke koi ula, 3 Ke akua okioki poo o Mahiki —e, 4 Aloha Mahiki —e, 5 Ke haa ala no Mahiln ī kaua— e, 6 Ke ua'la no Mahiki —-e_ I ka puka ana'ku o keia leau 'ia Hnlia, aole i kana ka ukiuki ame ka huhu o Mahiki, no ke kuamu<tmu ana'ku a Hiial<a 1 ka maka ht'lei, oia hoi kela olelo ana'ku a Hiiaka* "Aloha au o Mahiki Me he ku ana 'la'na ke koi ul.i." Ua hoohahke aku o Hu'aka t ka helei u na maka o Mahiki, me he koi-ula la, oia hoi ke anuenue. No ko Hiuka ike ana'ku īa Mahiki e lelele ana īkma, ilalo, e noke apa i ke kena i na akua ona, e lele mai maluna o Hiiaka ma, a e oki ī ko lakou iipi mau poo; oia no ko Hiiaka mea. i kau aku ai: Ke akua okioki poo o Mahiki—e Aloha Mahiki—e Ke haa ia no Mahiki ] ka ua—e Ke ua I,i no Mahiki—e. 0 ka wa la a na c kua i lele mai ai maluna o Hiiaka ma. Ia lele ana mai o ua poe akua nei, hiu ae ana ka lima akau o Hiiaka ī ka pau, ahu mokaki ana ua mea lie akua iluna o ka laalaau, ka nahelele, a pela aku. Hao nohoi ka lima, ku'i ma ka aoao hema, aohe nao opak o ua mea he akua, Pela. ka Hiiaka noke ana i ka luku i na kua o Mahiki, a hiki i ka naholo ana o na akua i koe iho, a koe hookahi "wale īho no o Mahiki. No keia holo pua-a ana o ua poe akua nei, ia wa i kau aku ai o Hnaka ī keia kau. Kau Helu 50. Na Hiiaka Keia. 1 Lilo i Puna—e' 2 Lilo i Puna. 3 Lilo i ke au a ka hewahewa. 4 I hoi aku ka hana ī ka hale. 5 Ua piha i ke akua, i kini akua o Waimea. 6 O kahea akua o Uli—e— 7 Hewa mahiki, he akua kane." Ike iho la o Mahiki, oia hookahi wale no ia e ku ana, aohe koolua, aohe kookolu, aohe ka nui ame ka lehulehu o kona mau akua, nolaila, pane mai la oia ia Hiiaka: "E Hiiakaikapolwpele—e! 0 ke ala no kena, huli hou aku i hope i koej?;e ola i ke kino, he mea at īa no kalo moa. Aka, hoopaakiki mai oe i ka hele mat īmua nei, make oe la u, oiai he wahi kaikamahine waje np oe j[una ke alo. He lalau wale aku no ko kuu lima, a uumi ijho i ko wa}ii kani a-i liilii, a owihwil: ae īa oe, elike me Jsa owjlwjlj i ka a-i o ka moa. I ahona oe ? e kena //ahi kaikamahine } ka lima kui o olua me ko kaikuaana, ma o ko wahi pau le no kau e hoaano mai ai ia'u, lilo oe J mea paani na'u, Heaha ka īkaika a kamalii iluna ke alo," Lohe o Hiiaka i keia mau olelo a ka lapiiwfile nui wa? Ie mal o Mahikt mai 5 ia wa oia i oli aku zu; Kau Helu 51. Na Hiiaka KRIA. 1 A Pololikamanu, ka wahine, 2 Pahee ana ī ka welowelo, 3 E kuhi ana oe ia'u he kamalii, 4 He lehelehe oo wale la e ke koholua, 5 He eha no kau, ka ke kane, 6 He ēha no ka'u, ka ka wahine, 1 l ka £hu no oe o kuu pa-u, S Pau ka oe hana, pio ka oe ahi. Ia wa, olelo iho ko i ka Lmakui o laua me ke kaikūaana: "Ia nei hookuu au ia oe e hoi i ke ,haku o kaua, E hele hookahi ae nohoi au i ke ala/' ' 1 keia wahi i huli lioi d i 0 Kilauea limakui a hoea i o ftsle la. A O M wa ia a Mahiki i le-Ie mai ai o Hnaka me kona jl;ajka apau. I iliki mai hoi ka hana o ua Mahiki net t kona īka&a, aku ana, hoi o Hiiaka i kona pa«. I ka eliu wale no o ua p a v n ei ona, lilo o Mahiki i pnu lehu. A pela ilio k i make ai o Maiuia, O Ua Huaka ma iho la no ia u waijj, a j^|, : aku la.no laJcou aiioea i ka mana alanui e holoana ,m«J Mahiki aku a hoea , o Mana, pa ana ke oii a Jseia mau ■waiu akua kaneKau Helu 71. Na na Wahi Ak,% Qt v i IA Hll\ic rt 1 E Hiiakaik .ipeal i opele—e' 2 E ku mai oe ia maua, 3 Homai hoi he olal Aohe nae hoolohe aku o Hnaka i ke kaliea mai a ya

mau wahi akua nei, hookokoe loa aku Iā kana hele aua no mua. Ahila, pa hou ana no' kahea aua mau wahi eepa nei. Aiawa i olelo aku ai o Wahineomao i ke aikane: "Auhea oe e ke aikane, aia kela m'au wahi kanaka ke kahea ma oe. Aoe hoi oe e kii aku.i kele mau wahi kanaka." Pane mai la o Hiiaka: "Aohe kela he mau au e kuhihewa aku la, e ke aikane, he mau wahi akua alualu ke]a." A hoomau al:u la no o Hnaka ma Ika hele ana. Ia wapa-e hou ana no'ka leo o ua i'nau wahi kanaka nei. Kau Helu 92. Na na'Wahi Akua Alualu Kiea oli. 1 E Hiiakaikapohopele—el 2 E kii mai ®e ia maua, 3 Eka hookuli īka uwalo —o, 4 Eka opu aloha ole. Alaiia, pane hou aku la o Wahīneomaii īa Hnaka: "E kn ae hoi oe i kela mau wahi kanaka a ka hoomano nui wale ike noi. Ina no paha hr raau akua laua; e hana no oe, elike me ka hiki ia oe ke hana aku no laua. Hele h.\ hoi au a uluhua i ka. walaiu mai a kela nuiu wahi eepa/' Ia wa huh mai la o Hiuka i hope, a pane mai la i ke aikanē: "Auhea oe, e hooluhi aku ana au ia oe i nei hana nui au e makemake nei, e ke aikane, e hana aku au, oia hoi, nou keia makemake ia'u ekn au e hoola i kela mau wahi alualu. Nolaila, e hoi oe a kela pali nui a kdkou i haalele aku nei mahope o kakou, alaila, hakihaki mai ī ka auki a ku ka haawe, alaila, lawe mai oe a hoea īa nei, a o ko'u wa ia e hoao aku ai p hooko aka ai ī knu makemike. Oua pah la, o Waipio ia. O ko Wahmeomao nohoi ia, a, ehke me ka Huaka kuhikuhi, pela ou i hooko ai. Emoole no īa miki ana aku a Wahmeomao hoty ,ma ia i ke kualapa o Waipio, a o kona manawa no ia ī roke aku ai i ka uhaki ī ke au«kj Oka hele nohoi īa aku ka haawe, pu-a nohoi a paa, o kona hoi aku la no m a hoea i kahi a Huaka ma e kakali mai ana laia, Ike aku la o Wahmeomao e noho mai ana na wahi kanaka a ke aikane ī ol( lo mai ai, he mau wahi akua laua. Aole nohoi i kana mai o ka aluhee oko laua mau kino, ua like me ka nahn o kahakai, a ī ole, ua hke no me. ka hee, laia nei nohoi a ku me ka. ia ne ope auau-ki, o ka wa ia a Huaka i ninau mai ai iaia nei: Ke ike mai Ia oe i n.i wahi kanaka kahea o ke alaloa, Ae aku la nohoi o Wahineomao me ka olelo ana aku: ICe īke aku la hoi aj.i Oke kmowailua paha keia e olelo ja nei }a. Ae mai Ja 0 Hl'aka, a hoomau rnai la oia 1 ka olelo apa; O kahi ola auanei ī ka pmi lau-i, oia ka'u e haaw; ae ia laua nei Iko kou makemake, e ke aikane. Ho mai ko auau-ki o ka heie ana aku nei o ka loa. Haawi aku la nohoi o Wahineomoa. Alaila, hana iho la o Hnaka. i ua mau auki nei ma ka hookomokomo ana ī na auki īloko o na alualu o ua mau wahi kanaka nei. Paa na īwi o lalo, paa na iwi o luna, ko na lima, ko ka twi-kuamoo, ko na iwi ?oao, a pela aku. Oia hele apau keia hana a Hnaka, o ka ikaika maoh ae ia no ia o ua mau wahi kanaka alualu nei. Ku a hele. Ia wa nae, pane aku Ia o Hiiaka i ua mau wahi kanaka nei, ma ka olelo ana aku: Nani ia ua o?a ae Ia olua. Eu ka'u kauoha ia olua, e noho malie olua iloko o ka ulujaau nei a hala ke anahulu hookahi, alaila, oolea pono na wahi iwi o olua. Oko olua manawa ia e hoi kauhale ai Hoolohe olua i ka'u, ola olua, hookuli olua i ka'u, make no olua. O ko olua ana aku ia, aohe kahuna nui nana e hoola ia oJua." Ae mai la ua mau wahi kanaka rei. Ia wa haalelp la p Hiiaka ma īua mau wahi kanaka nei. 0 ko laJcou nei liele mai la īa a nalowale lakou nei mai ua mau W3hi n.ei, ia wa huli aku Ja kekahi kanaka a pane aku !a i kona kokoolua; He keu ka hoi ko'u aloha mui lu ; ka'u \yahine am ko. u muu keiki, a pela no}ioi ipe ku'u ohana apau. Panu mut la kekahu Ua hke no kou manao me ko'u 3 aka, oka u mea. oi aku qka makemake, ka hoj ana aku a kaahale, o ua umeke poi uouo, o ka )'o ae nahoi o ke aku o kai o Puako ma, hakle ke kai, awala ka mik' poi, mauu kapuu. Eia hoi, kauoha mai nei o Hiiaka ia kaua, e noho kaua īloko nei o keia nahele a pau na Ia he anahulu. Nolaila, e hoomanawanm no paha kaua a pau ia mau la. E umi nohoi ke aloha oka wahine, e hoomanawanui nohoi ka ono aka aī. Aole nohoi i nele o loko nei o ka nahele i na wahi h.u maia, na wahi hoi'o, na kikawau», Jsa opae nohoi, ame ka ka oopu ai lehua. Oia mau mea' rty la pale no ka maka poniuniu a ka pololi. Kahuhul fje pianao lalau loa La hoi kau, e kuu hoa make. Kai no ua ola ae }a no kau? } ua Joaa ko kaua mau au hou, aua īkaika ae la no kaua. O ko'u manao, p uhoi no kaua iko kaua mau ohana 1 loi nohoi oe i kou haje, %. ike ī na maka o kau wahine, hoi nohui au a il:e i na maka )&■ y }yahine. A ina no e hoololohe oe i ka noho ] ka lae laau nej ; n>e op v/ale aku no ia Eia au ke hoi nei. O ke ku ae la no la o kanaj.<a nei īluna a liele aku la. Aole nohoi i kana mai oua haa o ua v/al)i naka nei. A )ke hoi kona kokoolua ika hele ho-aluhee a )a>na e iho la i kai ponoi o kauhale o Waimea, ku ae la nohoi ?a iluna a hele aku la. Ehke nohoi me ka haa ,o kela pela nohoi keia mahope aku nei.

,( E.ht>owtinni uku ;v}d)