Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 17, 23 April 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

I hoopon.opon.o }}ou. ia elike me na maawe Moolelo Hna.ka a ko Hawaii ame Ma.ui MOKUNA IV Hoomakaukau o Hiīaka-ī-ka-poli-o-Pēle no ke Kii ANA IA LOHIAU-—KA HELE PU ANA ME PaOOPALA'E —Halawai me Wahineomao—Pau na Poq o na Akua o Panaewa I K% Okiia e Hiiaka. , [hoomauia] i ike aku la o Hiiaka i ke kulou ana iho o ke poo o ka hoahanau, o Kapo, ilalo. Aole nae he pane mai. la-wa, pane kikoola ae la o Waihinano: . "Owai la hoi kela wahi i cjli mai nei?" Lohe no o Hiiaka i keia ninau a ka īapuwale nui wale a Waihinano, aole ana nana ia mau olelo, kau loa aku la no kona noonoo i ka hoahanau ia . Kapo._. ilee aku la-keia ī ka-hulk ana'ku o kar hoahanau i kahi e, a uwe iho la. Aiawa o Hiiaka i oli aku ai i keia kau: Kau Helu 60. Na Hiiaka Keia. 1 Kaulana kiu au la ika La, 2 Ka pihna mai kau, eke aloha, 3 Eia la ika maka, ke uwe nei, 4 E Uwe ae ana ika hoa oke anu, 5 Oka naulu Ia ī Kaluakoi 6 Ke ua ae la i kai~o laau —e 7 He laau— 8 Oka laau wale no ia eku nei, 9 Amuamu ia ana ika waiwai ole, 1U Aloha wale ka palai o Koloa 11 Ke alahuli i Waihanau Ja —e — 12 Hanau— 13 Aloha wale ka hoahanau— H Ika hoi wale ike kaha loa la—< 15 Aole loa ika leo e 16 E hea mai hoi Aka, aole nae he huli mai o ka hoananau o Kapo, oiai aai oia īka loaa a Waihinano. oka hoowahawaha nae u Kapo la Waihinano, aia no ia iloko o kona naau kahi i nolio ai. Ua hoomaopopo mai la hoi o Walihinano i kekaW-Aau mapuna olelo oke mele anei wahine malihiyj >i,(3li aku ai, ko Olepau e waihaana''la'wa, ua ka "laa'u wale - no ia eku nei," ahe laau ku hoi f"ke amuam'i 'Nolaila, hoomaoe hookano hou a| la o ua Waihmano: "I kela pupuka inw hoi ka make oka maleou alil, 0 ka makou mea aloha, he kane." Ia manawa oli aku la o Hiiaka i keia mele:' KAU HELL| 61, NA HIIAKA KEIA. 1 Waihinaoo iki aka p^ : ipo'i—e, 2 Ia wai o Maui? 3 Ua make ia ; 4 Ua make ke 'lii nona nei eoolau 0 He puaa kau ko 6 He ilio kohekohe ko Lanai 7 He pale ka aaka Kanaloa 3 He puoa kai Molokim 9 Huh kaele ona Hono. | Apau nohoi ka Hiiaka mele ana, o ko pu~ ana mai la nohoi ia i kana mele. Kao Helu 02 Na Waihinano Kuia. 1 "Aoe make kuu alu ia oe 2 Ke hai mai nei na akua wahine oia ngi 3 Ika Hikina oka La 4 Ke hai rtiai nei la—e 5 Aole e make; 6 A kmi au }a, eka Moo 7 A lehu au la eka Moo 8 Ke hai mai nei la—e 9 .Aole e make." A pau nohoi ka Waihinano, pakul mai la no o Hiiakg 1 kana: KAU Hicj.tr 03 NA lliiaka KLIA 1 Ua make 2 Kalawa ka mai la—e 3 Puni La—e 4 Ua make. A pakuikui mai la no o Waihinano ī kana mple, a oia no nae kana mele hope o ke oli ana mai: Kau Hki,u Na Waihinako Keu, 1 Aohe ma—ke kuu alii ia oe, 2 Ke hai mai nei na akua wahine oia nei, 3 Ike -kapoo ana oka La 4 0 Kiiioe-i-ka pua 5 0 Kalanamai-nuu 6 Ke hai mai riet la —e 7 Aole e make--8 Na akua moo oia nei la —e 9 Ke hai mai nei— 10 Aole e ruake, E kuhi ana hoi o Hiiaka e akakuu mai ana la hoi ko Waihinano manao, ina la hx>i ua hoihoi o Hiiaka e hookomo i ka uhane o Olepau, ke alii; aole hookuikui mai ana ia, iaia nei, e kaihi loa mai anakeia i ka uhane o Olepau. Hele aku la laua nei a ke kula o Kamaon?ao, kahi o na olohe pepehi kanaka. Ika ike ana mai o ua poe olohe r p' l . l f i^n a - ku an^' 0 ' a - kci ljkou wa ' na lakou. wiau—w-^lnne

Aka, hookahi olohe mawaena o lakou, oia ka inea 1 ike mai ia Hiiaka, a oia hoi kai olelo ae i ko lakou poe, penei; Aole kela wahme opiopio a kakou e ike aku nei, he vahine kino kanāka maoli, He kino papalua ko ia la. A. ma kakou e lele kapioko aku ana maluna ona, elike me ka kakou e manao nei, aohe nao ai o kakou i ka papaa. Ke ole au e kahihewa o Hiiaka kela, ke kaikaina mana o Pele. Ua ke mai la hoi na olohe e ae i na olelo a nei wahi olohe, a pane mai la: Aohe makou e hoolohe i kau mau olelo hoomaka'uka u i pane mai la, He kii ko makou i kela mau wahine na makou. 0 ka eu ae la no ia o ua poe olohe'nei a ku ana iluna. O ko lakou holo aku la no la me ka paukiki nui, a ua kokoke nohoi e hui aku me Hiiaka ame Wahineomao, a wili mai ana o Hiiaka i ua poe olohe nei me ka pai< ona, na-na ana na kani-ai' o ua poe olohe nei iloko o ka hu'a pa-u o Hiiaka. Ai ka lulu ana iho o Hiiaka ika hu'a pka pa-u ona, helelei iho Ia ua poe olohe nei me he pulelehua la. 1 keia wa a Hiiaka ma i nele māi ai, o ka wa ia i pau ai ka hanu o Olepau, a hoi aku ke konini ana o kahi hanu aka houpo. Ika ike ana o Waihinano aka poipoi-i keia _pilikia, u&._hoauna.-akuJa oia i kekahi kanaka e- kii i kar makaula, Ua hiki nohoi ua inakaula nei ika hale o Olepau, a īa wa i pane mai ai o Waihinano: E! I kii ia aku nei oe, e hele mai e nana i ke alii nei, Ika pono ame ka pono ole. He mau wahine o ka hoea ana mai nei aku mai nei nohoi hia ka puka pa la. Hookahi wahine o laua, oia ko'u hoa oka hoopaapaa ana iho nei ia nei. Olelo mai nei ua wahine nei, e make ana ke alii nei. Hoole aku nei nohoi au. Pelakamaua u-hoo-paapaa ana iho nei a heie loa i ka nui. Hele aku la ka makaula a hoopili aku, la 1 kona mau manamanalima ina poli wawae o Olepau, ke alii. A liul'u, huli mai la oia a olelo mai la īa Waihinano - Auheaoe, e ke aliiwahine, aohe oia nei wahi i koe. Eia na pani puka o ka hale la, ua hamama, aohe kanaka o loko. Ua lilo ka uhane oia nei. Ua po'i ia. Ēi aku la ka uhane o ke alii nei i ka pola pa-u o ka wahine au i hoopaapaa iho nei. Aole anei ua wahine nei i hoopaakiki mai nei i ka olelo ana ia oe, ua make ke alii nei? Pane mai la o Waihinano: Oia nohoi kana olelo mau oka pane ana mai nei. A hoole aku nei nohoi au, me ka pane ana aku, aole e make ke alii nei, ia oe. Ou ke kumu o keia pilikia oke ahi. Ina i paneia aku nei e'oe, ua make oia nei, ina ua hoihei mai ua wahine nei i ka uhane o ke aln nei a komo hou iloko o ke kino, a oke ola no la hoi oke alii, E aho e holo kekahi kanaka me ona puaa hiwa, a uhau mai i ka puaa mamua ~~pōh° mai oljTwāHmela] Maīia o ike oiāTka puaa, hoi hou mai i hope nei, ( a oka loaa no ia o ka pono ī ke ahi, wahi a ka pane a ka makaula. O ko Waihinano kena ae la no la ī kekahi kanaka, e hopu i puaa hiw»», a e holo me ka mama loa a loaa na wabine elua e hele ana i ke alanui, alaila, mai i ka puaa mamua pono ntki. JHe manawa pokole ia o ka elele o ka huh ana aku a loaa ka ouo puaa hiwa. Ao ka uhai aku la no la mahope o;Hiiaka ma. Ua ike mai Ia no o Hiiaka i keia uhai ana aku o ka elele mahope o laua, īa manawa oia i olelo aku ai Ike aikane, ia Wahineomao. E, i mama oe o kaua. Ei kaua ke uhai ia mai nei e kekahi elele. Nolaila, e wiki, e au oe a hala loa īmua. oka manawa no ia o Wahmeomao i kikihi mai ai me ka mama Hui pu hoi kekahi me na hoeueu ana a ko Hiiaka mana, he kaukoe hoi tau 'a lohe mai i ke ao ī ua o WaUineomao/ A o Hūaka hoi keia, hoapa wale īho la no oia īaia īho ma kahi a Wahmeomao i haalele iho ai iaia. Ia wa nae, hoanoe īho Ia o Hnaka iaia iho, ma ke-ano he wahi luahme, ua hele a kolo-pupu, haumaka-iole. Emoole, hoea ana ua elele nei ma kahi a ua wahi luahme nei e haa wale ana no. Ninau aku la ua kanaka nei i ua wahi luahine nei: "Eal Aohe oe i īke mau wahine iho nei?" Pane leo iki ae la keia: Aohe. O ko'u wahi īho nohoi keia e kuoe malie nei, a o ka aui wal(? ae no koe~p ka L#. "A ihea ue e kolo hele nai, p nei wahi luahme?" i niriiau aku ai ua e|§lq nei, fanq mai la kahi luahine: kolo aku ana kpia la i Waikapu. A nele loa īho la no oe la i ka ike ana ī ua mau wahine nei? Ae mai la ua wahi luahine nei, me ka alelo ana mai nohoi: Malia paha he alahele okoa ko laua oka hele ana ae nei? Aole paha laua ma nei alaloa i hele mal nei? I£e nei au ia oe, i pane mai ai ua wahi kanaka nei ia Hūaka', eia au kq hele nei i laaa koke aku ua rr\au \vahing nei ia'q. A nawai kena puaa e noke nei i ka uwe aUIa? i nmau aku ai o Hiiaka i ua wahi elele nei a.Waihinana, Na ua mau wahine nei hoi| Ina hoi laua e loaa akn ana ia'u, alaila, hoomoe mai au i ka ihu o nei puaa imua q laua, Oka mea apiki nae a'u e hoomaopopo nei i Ueia wahi puaa, oka uwe alala. A kahi wale no nei wahi puaa a hana penei. la'u i kokoke mai nei mahope ou, uu ka wa aia nei i alala ai, a hiki i ko'u halawai ana me oe. Kamailio no kaua ? alala no keia- Heaha la hoi ke ano o keia, Ekolu no ano oka uwe aka puaa, He mea e haula aku ana, he pololi, ahe makamaka, Malia eia ko ia nei makamaka i hope. oia ke kumu oko ia nei uwe. A, auhea oe, īna he imi ahi ka hana a ka puaa, alaila, o ka hookuu iho no i ka puaa i ka honua a nana no e hanu a e īmi aku i ke alii, ina he ahi io kekahi iwaena o ke aluka ka__naka_. Aole i pau.