Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 26, 25 June 1909 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei. O ka Mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa, a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha [ARTICLE]

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei.

O ka Mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa, a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha

MOkUNA VI Ko K.iwi:i.o sono an\ m Wmi.'h KOhA MAŪ KI'IMINA —K 1 JivK. A\A O KIWL'U' 1 K\UUU\S\ —N'OHl) A KANB \ \V AM O —KA-welo JIE K vnkw vHixmn \OIĪ\ '—Ko KvwFIO Kl)J'\P\ AN\. MI, LU \. O JiA. KAN'AKV TK VIKV O K UUIK\PU—KutrvL.\nAL\ \ - AiN V O Ki\\ £1,0 \ UOI 1 K VI- A'o 0 KAWELO I EK E VII \ ME K \LON vIRVĪIAtLA\TI KL»Si M \KtlvntihO\V \ t —Ke a'o \NA o KAWELO 1 KA OIIiWA J,AWVIA ME M V Ull!i£Lh.fc.—lhl, o 'C V.V\ LI OI K* HHil V O A JIAKU \ 1 Kauai—lou ANA o LiiumvKAIKAI IKA >t\H.VO .V K.\«riO K\ 3IAKE 0 UHUMA&.UKAI Pah\ 13 na Maakiiakeki: Keia 1 E Kawelo-lei-makua-e — 2 E pae — 3- 5 Kamahāna aKalapa o Puna A Na maka o Haloa 1 lnna, 5 Kuu haku, kuu lawaia aln o Kauai. _ I lawa no apau keia oli ana a Maakuakeke, o ka wa ia a Kawelo i pane mai ai me ka leo a ka nui launa olePaiia 14 N<v Kawuo Kj"l 0 e a! I o e a!" Alaila, pane aku Ia o Maakuakeke ia Kawelo: "Auhea oe, eke alii, eia no ko makou wahi e lawaia ai la, ke loaa no na i'a, hoi aku a pae i uka, o ka wahi-ne,-o ke keiki, ka umeke poi uouo mai no, haule iho, halale ua kai. Ia nei kaua e hoau ia oe e ke alu." Pane mai la ua poo nui nei i ke kumuao lawaia ana: "Aole keia oka ī'a. Aia ka i'a ika lae o Kaena. Nolaila, e jtfoho oe a paa iluna o ka waa o kaua, o kulana auanei oe i hope, haule oe iloko o ke kau" Ho keia hoolohe ole ana mai 0 Kawelo i ka Maakuakeke o ka olelo ana'ku o ko lauajwahi īa e lawai'a ii, aole no oia i kamailio aku j ua lawai'a alu nei ana. Ua 01 pono iho la ia a paa kana nohona iluna oka waa. Ia wa pane mai la o Kawelo īa Maakuakeke: "I holo kaua, ea, aia ka īlina o ka waa o kaua i ka pohu o Waianae. 0 ka kaua kulana lawai'a no ia." Hookahi no ia mapuna hoe a Kawelo, hele ana laua mawaho o Mamala, 1 ka lua o ka mapuna hoe kaalo ana laua nei mawaho ae o ka nuku o Puuloa, i ke kolu o ka mapuna hoe komo laua i Waianae, mawaho pono aku o Mauna Lahilahi Huli mai Ia ua Kawelo nēi a flana mai la ia uka o Waianae, ulu ae la. īloko ona na hoomanao £na no kela mau la omaka nma okona pae ana'ku ia kaiaulumeaawahi kupuna. A liu īki k-i īa nei nana ana i ka nani o Waianae, Fuli ae la, ia a olelo mai k īa Maakuakeke. "Eia I:o kaua wahi e lawaia ai." Lalau aku la o Kawelo i ke kukui ma-mama īho la a pupuhi aku la iluna o ka jli-kai, i malino hoi ke kai, a ikeia iho hoi o lalo. 0 keia lawai'a a ua Kawelo nei i lawelawe ai, he l.iwai'a ka-ka uhu. Nui na uhu i loaa i ua lawaia Alli nei, haumana hoi a Maakua4(eke?a 1h j ko nei hoi ke au ika -waa o laua nei īlalo, i j

HOOULUMA.HIEHĪE-1-KA-ONI-MALIE-A-PA- LILI \-LANA -1-K\-WAI.

Kaena. la wa i īke a i huumaopopo īho ai o Maakuakeke, oko laua komahe īa aieu no īa e kr au a hoe + i Luia ī kahi o Uhumakaikai, m wa kaliea mai la o Maakuakeke la Kauelo ma ka paha pene,P\il* lo \ V M \ Vb IiAKCKI ]\Kl\ 1 Kaweloleimakua 2 E pae— i 3 E Kamahana a kalapao Puna 4 maka o Haloa ī lnna, 5 Kuu haku, kuu aln o Kauai, 6 E o m ai— _ Alaila, o ae la nohoi ua Kawelo nei ma ka paha. Tara. 16sv K'aw clo Kei\ 1,1 o e a' -2 I o e a' Pane aku la o Maakuakeke ī ke alii: "Auhea 'oe, e ke alii, e uhoi kaua, ua po." Ae mai la nohoi o Kawelo me ka olelo ana mai: "Heaha la hoi, e uhoi io kaua Ei aku nohoi uS la lawan o kauaV' Hookahi no la mapuna hoe a ua Kawelo nei u hue ana īho ī ke kai, kaalo ana laua nei mawaho o ka nuku o Puuloa; ī ka lua no o ka mapuna hoe 3 hele ana laua nei mawaho o Mamala a i ke kolu noho: o ka mapuna hoe, komo laua nei ī Waialae. I pae aku auanei ko laua nei hana e ku mai ana o Kalaumeki i kaha one me ka nui o na kanaka 0 Waialae. Hopu īho la keia elua uhu, hookai>i na Kamalama a hookahi na ka wahine, na Kanewahineikiaoha Alaila, pane aku lakeia i keiki' "Hopuia iho i mau i'a na oukou." Lalau ih'o la nohoi o Kalaumeki īloko o ka waa, eha mau uhu ula, o ko laua nei hoi mai la no ia. O ka nui o ka ī'a, waiho aku la no o Kawelo na ke kumu, na Maakiiakeke. Hoi mai la laua nei a hoea ī ko lakou hale ī Waikiki. Hiki mai laua i ka hale, e kali aku ana no o Kanewahineikiaoha o' ka hoi aku o ke kane, a pela nolioi me Kamalama. Haawi aku la o Kawelo i ka wahine i kana uhu, me ka olelo ana'ku: "A pau wale nohoi paha kou ono uhu e ka wahine īkeia wahi la?" Pane mai la ka walnne, "Ho mai ka luhi maka-kai a l:c kane ī hele aku la. He loaa mai īa oe e ke kane, he mau niho ko'u, ko ka wahine, na'.. e hoonuu aku i ko luhi." Haawi ae la nohoi o Kawelo 1 ka lua o ka uhu i ke kaikaina, me ka olelo ana'ku"Eia mai nohoi kau wahi fa rne na walii kupuna o Eia au ke hele-nei e auau " Auau īlio la ua Kawelo nei i ka muliwai o Apuakehau, a pau ! hoi aku la ia i ka hale Eia hoi ka wahine ke hana mai nei i ka- ' na i'a, a pela noi o Kamalama ī kana i'a me na wahi kupuna o laua. I nei wa i olelo aku ai o Kawelo 1 ka wahine '"E, mahope ae nei no ko oukou m \u waa pae ae ai, o ko'u waa ka mua e'pae ai ī ka naln hooukauka o Kalehuawehe." Alaila, kahea aku ki ua Kawolo nct i ka ai-ptmpuu, ia Pu- ! ikikaulehiia, e iawe niai i m tne ona i'a naua. *» Lohe nohoi ka ai-punpu-u' i."ke kāhea-ei kona ha-'

umeke poi me akahi iau puaa. Ai aho'la ua Kawelo nei i keīa mau umeke poi he kanaha, i ame na lauliu puaa he kanaka, | aole nae oia 1 maona, alaila, kahea hou aku la oia i ki ai-puu-puu, i kanaha hou umeke poi me kanaha mau laulau puad. I l:eia mau umeke ai hope me na hulau puaa he kanaha, maona _ua Kawelo nei. 1-1 noho ana aku o ua poo nui nei a kokoke e napoo l:a la īlalo 0 ka īlikai, la wa ī kahea aku ai oi.l i ka \vahmr, ina ka palu ana .i'*u uiu pont'i l'ui\ 17 ,\ h \\\l l.i l«H\ 1 E Kanewahineikiaoha e— 2 Lav.ru niai ka moena oHelahola, 3 Ame ka uluna oKaukehakeha, 4 Ameke kapa o Md.akuiaikalam, 5 E nana ae ī ka opua o ka - aina, 6 He opua liao wale nei la e Kamaluma, 7 _Ua holo kahahaiia i kuu pi- 1 ko la e — | 8 Pau e 9 Pau kaua i ke ahi e, 10 Pau e, 11 Pau Haupu i ke ahi e 12 Pau e I 13 Pau o Kalanipuu 1 ke ahi e 14 Pau e 15 Pau o Kalalea i ke ahi e 16 Pau e 17 Pau ka onma a ka puhi i ke - ahi e 18 Ke kau mai nei kahaili aloha 19 O Maīhuni makua o Kawelo nei la 20 Ua make paha o'u makua e. - I ka pau ana o nei pttha a Kawelo, o ka \Va ia i pane mai ai o ka wahme, o Kanewahineikiaoha ke kane: "Emoole aku nei nohoi kau holo ana aku nei e ke kane i Kauai, a_hoi mai nei a ike i ka make ou mau makua Heaha auanei hoi ko laua la mea e make ai, o kau kani-aa wale ana ae nei no." Ia Kawelo i lohe ai ī keia pane ana mai a ka wahme i nei mau olelo, o kona hapai hou ae la no ia i keia pahā penei: PAII \lB NA KAWKLO Keia 1 E Kanewahineikiaoha e 2 E ke aloha ole^e 3 inapahahemaleenokou makua" 4 Kulu kou waimaka 1 ke aloha 5 Kahe Ia hoi kou upe ī lalo 6 O ka make o ko'u mau makua 7 Makua o Kawelo nei la. 8 Aole ka' "Ina ua īke 10 aku la no oe e ke aln, ī ka pilikia oia mau makua o kakou, alaila, e hoihoi mai oe 1 ka'u mau olelo, aua hewa hoi au ī ka pane kikoola ana aku nei īa oe," wahi a Kanewahmeikiaoha i pane mai ai ī ke kane. He mea ouuo, ua ike dku la o Kawelo i na hoike a na ao opua o ka lewa, e hoike mai ana īmua o kona mau onohi maka, ua pihkia īa na makua o lakou. Aole i p.iu