Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 27, 2 July 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

I /">u, 7a elike mt nti nio'awe Moole! i ' *i' ko Hawaii ame Maiu, MOKUNA IV Hoomakaukau 0 HIIAKA-I-Ka-poli-o-Pele no ke Kll ANA IA LOHIAU—KA HĒLE PU ANA ME PAUPALAE —Halawai me Wahīneomao—Pa na Pau na Akua Panaewa I KE Okiia e Hiiaka. [hoomauial

Ii noho ana 1110 a Hiiaka ma | me ka "makaula, ua hoolale mai la' ua makaula nei ta laua nei e kamau wahi ai. Ua pane aku o Hūaka. uHe aieei ai īa no ka ai. A ua ike no- oe, e ke kahu akua> o kahi p<-u kahi mea kupono iau. Oia nei o maua, ka mea kuppno e ai 1 ka mamala paa I | maoli ame kahi mea wali," | " īīe oiaio kau, e ka lehua 0 Puna,: 1 hoike mai la ia'u ke kanaka. 0 kahi mea hai aku nae ia oe, e ua 'ln nei, aohe a'u nid.lnna-kalo nui e lawa ai kou ono luau; aka, he kanaka no nae ko ke alu o ka lai o Kailua nei, ī lawa me~na kihapai o Haloa, oia o Kaanahau; nolaila, e ae, I mai ke aln ame kona kanaka e hoomoe loa ka, huakai a hoe i kehi oia kanakao ke alii. Heai a he īa ko laila, 1 ' wahi aka makaula i pane mai ai ia Hiiaka, Heaha la hoi. E aho ke kipa aku ilaila ī loaa kahi piha o nei koena la a hiamoe alni, kuu hoi ka luhi ka maloeloe o ka hele 1 ana mai nei o ka loa " O ko lakou nei eu elike ae la no ia a hele aku la no kahi o Kaanahau Ua malu nohoi ka la 1 na pali hoea ana lakou nei ī ka hale o ke kauiaauia. Ea aku lakou nei, aia no o Kaanahau īloko o ka loi kahi ī eku ai i ka lepo Ua piha na loi -mai uka nei o Kailua a hoea i ka loko o Kawaiiiui i La ai.

O keia Kaanahau, oia kgr kanaka i kaulana no kona ui mai ka uhu-ka'i mai o Makapuu, ma ka hikina a hoea 1 na hala o Kahuku oni i ke kai ma ke Komohana. Aohe lua ma ria Koolau eīua e loaa ka ui o keia kanaka. Ua nui na wahme kaulana no ko Ukou nani ame ko lakou ui 1 hooponiuniu ia ko lakou maumoonoo a hiamoe ole hoi ko lakou mau po no ka hoohihi o ka l£tkou mau anoi ana no keia kanaka.

O ka puni & keia kanaka, oia ka mahiai. E noke ana īa ma hana, mai ka wa e 00 aj ka moa kualua i ka wanaao, a hoea i ke ahiahi poeleele. Pela i na la apau. No ka nui launa ole 9 katfa ai 1 kanu a' a i mahi ai, ,ua ulu, £u i'o a ku ka ai iwaena a i ka palaho ana. I,a hoea ana aky 0 Hjiaka ma 1 kaū-haie, a liuliu iki mahope iho, huh hoi ana o Kaanahau mai ka mahiai. Ilee ?ho la Ika makaula, aole nae ua makaula nei i hoike aku ia Kaanahau no Huaka ma. Ia wa hookahi no i olelo aku ai ka makaula, i ua ohia ku-makua pei ,0 Koolau:

I kipa mai Ja pakou 1 ou nei i loaa ai kahi kamau no malihini kipa nei. He pe'u ka ia nei ai e pono ai oia, a, o:ai o oe ke kanaka 1 lawa īa mea, eia ke Jsumu o ko-makou nei kipa ana mai la ia Mahope iho o na ana o kamaaina me na malihini,, na hele aku la ua Kaanahau r>ei Emoole nohoi ia alaa ana aku a ua m nei o Kailua, ku ke ahua o ua nii'a he luau. Iloko nohoi o ka ii ld _ pawa pokole loa, paa ua imu i ,like ka nui me ka īmu ka-lua ki. A ka imu, opeope ua knnaka nei i na luau a hooi]i iluna o ,ka

ilnu, a o ka nui hoi o ka luau ma ke kalua n>aoli hoi īa. Oiai ua Kaanahu nei e kiola ana i na °pe pe-u i paa īluna o ka imu, kahea aku la o Hiiaka. 0 na wahi pe-u mua auanei au i kau aku nei iluna oke ahi, ua mo'a. E haawi mai oe ia mau wa-hi i ai aku au. Lohe ua Kaanahati nei ī keia leo hoolale oka malihmi, pane mai la ia: Aole ka hoi i paawela ae, ka la-alo o waho, o kou a mo'a e mai nei no ka hoi ia, eka mahhini. E maneo paha auanei ou mau lehelehe i ka pe-u o Kailua nei? Aia no ka matieo a oloolokaa ia ka j'a iwi ole iloko o kāwaha. He ale aku no, aohe wahi a ka

maneo e apa ae au Ho mai paha oe, a na'u e a'oa'o aka la oe i ke ano o ka hoonuu ana o| ka luau.palahe wale o ko aina 1 ka makani malatiai. Hookahi no ī'a e maneo ai ko'u mau lehelehe, oia ka oopu maka peke o Kawainui, ka ī'a kaulana o Hnlawe ī ka mili opu a ka lima Ao)e i kana mai ka hene aku o ua Kaanahau nei, oiai ua ike mai Ja īa 1 ke kanni truopopo o na olelo a ka wahme mahhini, ame ke ano hoi o ka ī'i oia mau olelo. Ia wa hai, kam ae la ka uh-u a ka makaula poohina, mino aku jho la la, a pane ae la ia* U! aloha no paha ka'ai kumu o ka aina, ka ai kauoha mai na kupuna mai a hoea ī na mamo a-me na pua o keia. hope aku. Ma-opa, lohi ka īwi aoao, o ka ai keia e hoonuu ai. He maikai no nei wahi ano pe-u, a hookahi no hfcwa, ina e kp.a aku i ke kanaka e ka hoonuu ana ī ko ia nei oho, e kaa ana ī ka pali, a kaaw? ka mea i nele.

Alaila ; huli mai 13, ua makaula nei me ka maemae maikai o kona mau hiohiona apau, ninau mai la oia ia Wahineomao: A pehea kou manao, e ke kaikamahine, no ka ia nei mau olelo. He maikai paha, he hewa paha ka ia nei? A 1 ole, he pololei ole paha, a he oiaio paha ka olelo a kou kokoolua? Aka ae Ia o Wahineomao, a pane aku la. He mea hou keia ia'u. Ia maua i hele mai nei ma kela kaha aku nei, halawai mai nei maua me ka wahme ai

weuweu oia wahi, a īa nei |ioi, Jbe hoonup pe-u ko l pnei ka apa ia Kailua nei. Auhea p. k,o maua mea hoi nana i alakai mai nei a hoea īho la ia nei, o ka luau ka ia e hoonuu ai, he īwi ole, a he i'a palupalu nohoi, aohe luhi ona niho i nau. He i'a kuP.°P° H e ' a P a kk poe kae ole Lawe mai la 0 Kaanahau 1 na ,ope peu mua, aole i paawela loa i ke ahi, oiai e pau ana po ka hauh 0 ka laalo wa-Jii'a waiho ana imua 0 ke alo 0 Hiiaka:l

Paije mai la ia: I Eia mai ka luau elike me kou | e ka malihini. A i maneo ko lelje/eije o ,e nn ia hewa. Aohe hewa o ka;naama. 0 ko iiuaka lalau iho la no ia i wahi luau, wehe ae la i ka laa/o o a hemo: Aole 1 kana mai ke ky-ky p ka maj}u Ua hg[e nohoi ka 'luau a iijo'a lea. A wa noke aku I

Ja 0 llnaka 1 ka ai ī ka luau. U > ka hele ia a pau na ],uau i paa 1 j ka wahi a i kau iluna o ka īmu, j a nee keia īluna o na luau, aohe i paa 1 l:a wahi la. I ko Kaanahau ikfe ana, eia ke ahua luau ana ke opaha pu 1 mai nei i ka ana e ka wahine m-ihhini, p ono i oa i'i') I- . hoalike o riei wahinemahhini, nolaila, helu aku Ia oia (Kaanahau e kipa'ipa'i luau hou. Ua ai 0 Hiiaka i ka linn i hiki 1 ke koe okoa ana o ka! luau a Kaanahan, aole pau i ka' ai īa e īa. A 1 ka p.iu ara o ka ai ana a iui Huaka r.ei, ole'o ae ' Ia īa: " Ua hele nohoi ,m ma na wahi apau a'u 1 hele ai, aolo ra, ai i ka likui a luaalele, elike me ika luau o Kailna nei. Eia ka no keia ka maneo o ko'u mau lehelehe, au e Kaanahau, i hooniaoo ma 1 nei." 0 Wahmeomao lxu, ua huomaona maikai ia no on 1 ka ai maa mau a kaaaki. llc pn i •ahaama ono nohoi I:a>r u l i hoomakaul:au ia .ina e ka mnkaula, oifuhoi ui liln o Kaan.ihau i ka pa'ip i'i luau na Huaka. Ia po hoaamoe iho la d Hiiaka amp Wahineoinan m 1 ka ha!.=> o Kaanahau Ke ike !a no nae o Hnaka, ma īa wa, 1 ka n.anao hoohihi a hooh iu makemake īloko 0 Kaanahau nona

I ko lakou moe wna ui pn, ht kala okoa nokoEnal-a īne ke aikane, a he k/il,i okoa nohoi l-.o Kaanaha'.i Ike ktlu dna o La po, ua-om mai la o Kaanahiu .1 hoea ma ko Hn.ka vvjlu ( hiamoe ana, a ke īke nei ru ua eueu nei o ka palekoki u\,ila o Kilauea ia rr<ea