Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 34, 20 August 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

I hooponopono how ia, elike yriena muawe Moolel niiaka, a (eo Hawaii ame Ma.ui. MOKUNA IV

HOOMA.KA[JKAU O HIfAKA-I-KA-PQLI-0-PELE NO KE Kll ANA IA LOHIAU—KA HELE PU ANA ME PAUPAEAE iaHalawai me Wahineomao—Pa ,na Pau na „ Akua Panaewa i ke~Okiia e Hiiaka. r hoomauia!

Alaila, akaaka aku la ,o Hii-' aka i na olelo a ua Piliaama nei, a mahalo iho la nohoi oia i kana mau olelo, a paeaea hou aku la ia: Kau Hei,i 108. Na Hhaka Kku. 1 He oopu poo nui ka i'a a Plliaama, 2 He i'a hoonaue i ka hee pue wai,

3 Naue pu no me ka'uki, 4 Aohe o'u nauki i ka i'a maka peke o Kawainui, 5 He nui maikai no mai Ka-lae-o-Kaena 6 A na hala o Poohalulu, lewa i ke kai, 7 No ke kai ka i'a-, no ka ma- " 100 ke kanaka, 8 E aloha niai— . 9 ana kekah» oopu nui, 10 Ho mai.

Ia wa pane *nai la. o Piliaamar s< Ua ike akujiei au ia oe ( e Hii- > aka 3 hilahila hoi au i ke ano o ka'u ia o ka ioaa ana iho nei, nolaila, holo mai nei au' ma keia wahi f huna ai i ua i'a nei a'u.; Oiai ua noi mai la no oe i ua i'a nei; nolaila, eia mai ka i'a." Panē.aku k o Hiiaka i ka olelo ana'ku: "Ua pau ae la no ko maua ono i'a, ua loaa mai la ia oe. O ke kumu o ka loaa ole ana o kau i'a i riēi la, ua wai nui ia kahawai o oukou. Aia ; kamalii ke hee mai la i ka pue wai, a ke hoonaue la hoi ka wai i na moku uki o kahawai." He keu ha ka, ka raea apiki! Aohe hoi--he ua o nei la, ua wai nui ia ka, kahawai o.makou! "i pane mai.ai -o Piliaama, a hoomau niai la nohoi i ke leamailio ana, "Ina pela, ea o kakou pu ke hele aku a hoea aku i kahawai o maleou." O ko lakou nei hele ia a hoea i kahawal o Waimea, a ike io aku la o Piliaama i na kane, na wahioe ame na kamalii e hee puewai mai ana, Olelo mai la 0 Hiiaka ia Piliaama: "He wai keia na kio-wao. Ua heokewai wale ka hau ia uka o ululaau a piha na a oia keia e hele nei ka wai i kai nei. Ua pomaikai nae maua, aole i naha ke one o kai." Ae mai la nohoi o Piliaama me ka olelo ana mai: "He mea oiaio hoi ia. Ina io i ke one, nele olua i ke alanui e kau ai ma kela kapa. Pehea, aole aneiolua e kipa kau hale e hookomo wahi ai a maona hoi ia, alaila, hele aku o na lai o Waialua rae ke ehu-kai o Puaena. Aka, e ninau wale aku au ia olua, e hele.ana ka olua huakai i hea?' "Aia ka panina o ka maua huakai i ka mokupuni o Kauai. No kau hoi, e ke kamaaina, i poloai mai nei ia maua e kipa kauhale, e ae io aku paha maua 1 kau kono. Malia o ka maua miki wahi poi ana Uxo la no ia i Oahu nei\ a kaonau hou aku hoi i Kauai. Aloha oee Piliaama." 0 ko laua nei kaha iho la no ia ma kahi kipapali e iho aku ai a loaa ke one. Haule laua nei ilalo, kau laua nei i ke one. O ko laua nei hele aku la no ia, kau ma kela kapa, alaila hulī mai la o Hiiaka a haiia mai la ia Piliaama, e okuu aku 'ana no

ia ma kahi olaelae a laua i haalele aku ai iaia ma kela aoao o ke kahawai, alailā, kahea mai la ia i ua o Piliaama: "E Piliaama —e! E olelo iho oe i kanaka hookoieie wai o ko aina e pae i ka maloo, ei aku ka wai o ūka a hoea mai, na-ha ke one, komo ka mano, komo niuhi ai humuhumu o ka moana lilo.'' Lohe o Piliaama i keia kahea a Hiiaka; o kona wa ia i kahea mai ai i ka poe. e hee pue wai ana e~pāe i kula he wai nui a halukū mai. Ia lohe ana o ua poe hee pue wai nei i ke Uahea a Piliaama, o ko lakou awiwi iho Ia no ia i ka hoi i kula. I lawa no a kau ua" poe nei ā pau i kula maloo, lohe *ku ana lakou i ka halulu mai o ukā. "0 ka-wai keia e iho inai oei. Aple i liuliu iho, hele ana ka. wai me ka ikaika launā ole, oia no oe o ka moana kai nui e ooloku ana- me ke' kupikipikio nui. Oia hele no ia o ka wāi kahe a naha pu ke one ; a he hulaana holookoa ia mai o a o, o ua kahawai nei- o Waimea. Hui ka wai me ke kai, aole i kana mai 0 ua mea he wai. "Pakele maoli ka hoi kakou mai pau kākou I 1 ka lilo i ka wai, a o ka cqoana kahie lumilumiia ai ko kakou māu kino, a palemo iho, inai na ka mano ame ka niuhi." O ka hele keia o Hiiaka ma āJioea i kula ma'o o Puaena, alaila, paeaea ae la o Hiiaka i keia mele: | KĀu Hgx. j 109 Na Hu.ka Kkia. 1 O Waialua la'i eha e! \2 Eha ka lai,o Waialua, |3 Ēha ka malino lalo o_ Waia--4 O Waialiia i ka ehu a ke kai i Puaena. | E makamaka heluhelu, elike me ke kaena. ana a ko Kona I keiki i ka pohu lai a Ehu, ame malino o kona ainapela no |e hiki ai i ko Waialua keiki ke kaena ae, he ehaona mau la'i, a he e|ia hoi ona mau malino. Ō feeia mau o Waialua a Hiiaka i kanaenae ae Ja, oia ka lai kakaliiāka, ka lai a,wakea, ka lai ahiahi ame ka lai i ke kuluaumoe. O na malino iho la no ia he eha a Hiiaka i hoike ae ma ke mele. Oia hele o laua aei a hoea i ke kahawai q Paukukauwila, lohe ana o Hiiaka i ke ka-kani a kekahi mau wahi moo elua e holoholo. ana iluna o ke one-ae, Hookahi moo kane, a he hookahi moo wahine. I ko laua ike ana mai ia Ijliiaka ma e hele aku ana, uahookua-kanaka ae ia laua iho.,_ Ninau aku la kahi moo kane i kahi moo wahine, i ku-a-kanaka aela: ','Owai la hoi nei mau wahine e hele mai nei? Hp n»au wahine kela." Nana mai la ka wahin® a ike mai la ia Wahineomao ma ehele aku ana, alafla, pane ae la oia i ke kane: " He oiaio hoi kau i olelo mai la. He mau wahine io hoi kela e hele mai nei. He mau noali•hini. Nqh?ā mai nei la nei mau wahine o ka hele ana mai nei."

Oi nana o uā m'au moo nei i ike pono ka wahine i ka a 0 kg ahi iluna pono o Hiiaka, ia' wa oia i olelo a« ai i ks»^ane:. H Ke manao nei au, he mau wahine ae keia no ka ahi." Ninau aku la hoi ke kane: la?" Pane mai la ka wahine: "K'6 & mai la ka hoailōna ahi iluna o kela wahine ma ka aoao,makai. Ke ole au e kuhihewa, o kekahi kaikaina Hiiaka kela o PeleNolaila, e uholo kaua." O ka wa iho la no ia i holo ai oua mau moo nei. A i ua mau moo nei o Paukukauwila i holo ai, oia ka manawa a Hiiaka i kau mai ai ?keia mele: Kah Hfci.ii 11(1 Na Himka K«a. 1 0 Waialua kai leo nui, 2 Ia lono ka uka o Lihue, 3 K&wa la Wahiawa e — 4 Kuli wale ka leo o ke kai —e--5 Kuli wale i ka leo, 6He leo no ke kai e, 7 O olua iae Paukukauwila ma, 8 Kai noo ke aloha mai, 9 0 ka holo ka— Ma keia mele a Hiiaka i kau aku ai no ua inau moo nei, ua make ua mau moo la, ke kane no ame ka wahine. Hookahi o laua, noho ma ka mana muliwai ma ka huli ma Waimea. He oiaio paha keia? Aole i maopo po i ka mea kakau moolelo. Alaila haalele laua nei ia wahi liele laua nei a hoea i Mokuleia, Alaila, huli aku la o Hiiaka & nana aku la i ka pali o Kkmae, .e noho mai no ia hoa o lakou i kona wahi, alaila, olelo ae. la oia: ' O oe iae Kamae e noho aiai la fka uka iu anu o Waialua nei, a eia hoi au ka hanau ke hele nei. I ole oe e ohumu mai no kuu ike ole aku ia oe, nolaila eia ka'u wahi kanaenae aioha ia !oe: Kau HBI.B īoi. NA Hhaka KEIA. 1 O Kamae. aina a ka hau; 2 Ke opu mai ia i Kamaoha; 3 Hoolu'a iho la lalo o Hkeauau; 1 4 Au ke kini hau o ka nele, 5 Akahi hoi ka nele o ka ia^pomaikai e! O na lalani 4 me 5, i h(>ikeai 0 Hiiaka i ka nele, ua pili ia i kona ike ana i ka make o Lohiau. Oia kana i hoopuka ae ai: "Au ke kini hau o ka nele, Akahi hoi ka nele oka Ia pomaikai—e" Ia wa i oli mai ai o mai luna mai o ka pali, m4i wa- ' ena mai o ka lau-ki: Kau *;klu 102. in» Kamak Kisa. 1 Hele ana ka wahine hele la, 2 Hehi ana i ka moena pawehe o Mokuleia, 3 Ke wehe mai la kekahoaka a ka ipo, ' 4 Ke hoole ae la ke kupa, aohe wai, 5 E ole hoi ka waiwai ole, aia no i hope— 6 Ke ku anā a ka makia aka nele, 7 £ Hii—! Moe a ke kai o ka haku o kaua.