Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 35, 27 August 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

ī hooponopono hou ia e]iike me na. maawe Moolel iliialea a leo Uawaii ame Maui. ' MOKUNA IV Hoomakaukau o Hiīaka-i-ka-poli-o-Pele no ke Kii ANA IA LOHIAU—'KA HELE PU ANA ME PAUPALAE iaEīalawai me Wahineomao—Pa na Pau na Akua Panaewa i ke Okiia e Hiiaka. [hoomauia|

J Ke hele la no laua nei, a kaalo pono laua nei ma ke alo o ke kakai pali a Kawaikumuolee noho mai ana, ike aku la. nō o i ka noho mai a ia hoaj hanau o lakou, ia wa pane aku la ia: "Eia no maua ke hele laa nei. Aole maua e kipa aku ana i ou |la,eka hoahanau. He huakai ka maua la, aia i Kauai, ka pahu hopu. I ole hoi oe, e ohumu mai no ka'u wahi kanaenae ole | ia oe, nolaila, eia mai ka leo: j Kau Hklu '08 Na Hhaha Kkia. I 1 A-ni peahi raai la ka ehu a ka wai, } 2 Hoohauoli ana i ka manao, e J lealea iho, ( 3 Lele maopu ka auhau a ka wai 4 Oia wai kumu ole i ka pali j . e ~ 1 5 Aia ke kumu o ka wai i Ka- | ala— ( 6 Manowai eha ai o Kaena, 7 He ena aloha keia nou, e ka | hoa, ] ! 8 O ka hoa ipo i ka maka o' ka'] j opua, 9 Qpua kau iluna o Haupu; 110 Haupu, hauli ka manao, 11 E aohe a kakou ipo. j Ma keia kau hapai hou no 'o IHiiaka i ka hoike ana ae, ua 1 make o Lohiau-ipo. Ma keiāmele nohoi i hoike ai o Hiiaka, he eha manowai o Kaena, aka," he mele hou aku no koe a ua Hii nei, a ma ia mele oia i hoike ae ai i na muliwai eha o ena, a, e ike aku ana no kaua, e ka makamaka heluhelu, i īia mele lā. I ka pau ana o ka oli ana 'ku a Hiiaka i kana mele, aia hoi pae mai Ia ka leo o Kawaikumuole, i ka i ana , mai. "Aloha olua e na wahinehele la, e uhaele ae — li. Hehi ana! olua i ka moena pawehe o Mokuleia, hookaukoo ana e ike aku ia Wai-a-ka-Aiea. Alohal I kipa ia mai no e olua i kau hale nei 0 ka hanau, he wahi pe-u xio ko kuahiwi nei, o kahi opae mahi' kihiki no oe, kahi ho-i'o aohoi, hala ka maka poniuniu o ka hele ana 'ku i ke kaha ikiiki wela o Kaena." Alaila, pane aku la o Hiiaka 1 ka hoahanau: "Aole maua e kipa aku i ou la. E hele no ma-ua. Aia ka opua i ka-pali o Ke-e, lee hapahapaiia ae la e ke Koolauwahine. Ke kono mai la no ia'u, e hele, E uhaele no maua e!" Ma ka manao o kekahi poe, he kane o Kawaikumuole, a ' | pela i hoikeia ai ma kekahi ma'jhele moolelo Hiiaka, aka, ma 1 ko Maui Hiiaka hoi, oia keia e ', hoopukaia nei, he wahine o KaI waikumuole. A o kekahi inoa 1 ( o keia wahine oia o Kawaihapai, e o nei maluna o ke Kalāna aina e pili la me Wai-a-ka-Aiea. I Hele aku la la.ua nei a hala' ■ mai o Kawaihapai, hoea laua nei i kahi.hoopiina e pii aku ai ( a kau iluna o Ka-wai-a-ka-Aiea oia hoi, o Aiea, e heaia nei i keia wa. Oia pji nohoi ko laua nei a kau iluna o ke ku m?i no o.kauhaleoia wahi, ua pau na kanaka i kahakai i ka lawaia. j Ike iho la o Hii&lei», iiā keaikane, Nolaila, lalāu āku la kfcia i ke ko e ulu ana ma ka-

i-ka o ka loi, a uhai mai la. Haawi ae la ia ia Wahineomao me ka olelo ana maī: "Eia kahi ai ua mo'a i kamaaina o keia wahi, E aho ia e mukiki aku ai i ka wai o ke ko, paa aku kahi houpo. la nei kaua e hoomaha iki aī, a kuu ia o ka nae, alaila, hele aku kaua o nei kula wela aka La." 0 ko Wahineomao ai iho la no ia i kana pauku ko a pau, a ua maha nohoi laua ia wa, o ko laua nei hele aku la no ia. Ia lauaehele ana, ike aku la o Hiiaka i ke noho mai a nei wahine, iluna o ka puu a-a, ua "hele nohoi- a ohuohu i ka poniuniu hihi iluna o ka pohaku. O nei wahi a ua wahine nei e noho mai ana, aia ponoi no ia mawaho ae o ke oawa o Manini. Ke ike Ja o liiiāka, o uā wahine la, oia.o Liaihonua, ka wahine moo o ke Manini. A fipea laua nei i kah) a, ua nei e noho ana, pane aku ia p Hiia.ka: "Aloha ma— i—J" .Aioha maj la nohoi, ua wahine nei. Alaila. ninau aku la o 3iiaka: "H.e kamaaina paha oe no nei Kaha?" Ae mai la, ua wahine nei. A ninau hou aku la no o Hiiaka: "Auhea ka wai o nei Pane lokoino mai la <ua. wahine nei ia Hiiaka: Aohe wai o keia wahi. He Nailima wai ole paha keia. Aohe wai^'

O ka mea pololei maoli, ua j hoole manawa ino maoli mai keia imua o 'Hiiaka, maj ka hoole ana mai> aohe wai o ia wahi, oiaj ua ike 'no ua wahine: mop. nei, he wai no ko laija. , Pane aiju la o Hiiaka: He' keu ka hoi ka mea kamehai. Ua' kaulana ma ko makou ainao' Hawaii, he aina wai o Kaena! nei. He eha muliwai o keia' wahi, a ua holo keia mau muli-l wai, eha malalo o kekahi mele, e I olioli mau ia al e na elemakule ame na o ko makou' wahi." I "Pehea ia mele?" wahi a ua 0 Liaihonua nei i ninau mai ai' ia Hiiaka, a hoomau mai la no| ua wahine nei i ke kamailio ana; "He kamaaina nohoi au la no Hawaii a puni. I keia mau la aku nei no ko'u hoi ana mai ia nei nei; mai laila mai. A oiai ko'u maii la ma Hawail. aole au 1 lohe fki i na elemakule ame na luahine e paeael ana i kekahi mele, no na muliwai eha o Kaena nēl. He aina wai ole o . Kaena nei." i Eia ko Hiiaka mana ke hooi pouli i ka mana o ua . wahine moo nei, aole oia e ike mai iaia nei. o Hiiaka. Aka, oia nei hoi, ua ahu wale imua o , kona mau maka ua wahine moo nei. Alaila, olelo hoomaoe aku la o Hiiaka i ua wahine nei: "Ō oe io ka, ka wahine a makou i lohe ai noha ka inoa o Liaihonua. Aole io anei o ' kou inoa ia?" Aole i kana mai ka hoo-" 1 haueia o ka noonoo o ua wahine nei i keia hoike ana aku o ka malihini (Hiiaka) i ko- . na inoa, nokamea, aole oia i I}iki i Hawaii, elike me kana i olelo hooflalytialo mai ai imua o na

malihini, a pehea 4a i loāa ai kona inoa i n6i mau wahine.' - Ke ike la no Hiiaka i kā puapuai o keia noonoo iloko o Liaihonua, a o kona ia i oleloaku ai i ua wahine moe wai nei o Manini: "Haohao oe i ka I03& ana o kou inoo ia maua. Oke kumu 0 ko maua ike i kou ua paa hoi maloko 0 ke mele paeaea a na elemakule o ko makou wahi. Nolaila, e oli aku ?»u i ua mele la, a e hoolohe maj nohoi oe la." I ka pau ana no o keia mau olelo a Hiiaka 0 kona paeaea aku la no ia i keia mele: KI.LI 109 NA. K\M\K Ksxa. 1 Kahuli Kaena, lele ana> ika malie, 2 Mehe kaha ana lana ka uau na pali o Nenelea, 3 Me he upoi la na ke koae i waho o Kaieie, 4 Me he kanaka hoonuu ka\ la 1 ka fnalie, 5 Ka papa-kea i ke alo oka a lu; 6 Ua ku'i ia eke kai a ulr, a nono ula i ka papa-kea* 7 E noho ana i ke kai o ,Kape ku; 8 Kapeku ka leo o kejcai o Hooilo ka malama,9 Ke ku mai la ka pauli, kaij 10 Ka hoailona.kai o Moano ka aina; 11 Ahu waīe ka pae.kii,,ka pae newanewa; 12 Ka pae manuu a Kane,A - naloa; 13 A-oe i ao— 14 Hoōhaeha'e ana ka laeo Kalaau; 15 1 kihaeia e ke kal o Awalua; 16 Na ōawa pali o Uijulauj * 17 Inu aku t'ka ; wāi 0 j i ka pali; 18 Ika wai kau pu me Ka laau. 19 Hoole ke kupa, ke liamaaina huna i ka-wai; 20 Eha ka, ka muliwai wdi o ! Kaena e—.. ,: 21 Ena iho ka La o ka Ma^alii 22 0 io mai la ke 0 nieiie ka--1 naka koa la, 23 E maalo ana i kuu maka. I* Ua hoohapakueia' ; keia hua- | olelo,' e ka mea kakaū, a nau jno ia e ka makamaka heluhelu ( e noonoo iho. E kala m&i. Mea ,24 O ia kalana 010 pali"kUa moo loa; 1 25 O Liaihonua iho nei; 26 0 ka hjki ana mai nei o keia | makani, ,27 Hiki iho nei ka h.^p.li, 28 Heaha la ka makai?a i kuu I hilaliila; 29 O ka'u wale iho la i a> 30 O ka leo a — Ia pau ana no keia mele a pii ■aka, o ko laua nei hele mai la no iā, me ka pane hou. ole āna 'ku i ua wahine nei. ,Ia laiua nei a hala mai, o. ke, lēle ae la no ia o Liaihonua iluna, a haūle ana ilalo.o ka o|a kgla |pohaku e oleloia nei o.Pohakujloa, Ma ko. Ha\yaii. Hiiaka, [niai kahaloko kaf mai o Kilauea je pili la i Keawaula, i kiloi ia |mai ai keia pohaku e jiaia i hoi mai ai maiKauai mai, I me ke aikake ame Lohiauipo.'l,-