Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 36, 3 September 1909 — PEHEALA E ULU HOU AI KA LAHUI HAWAII. [ARTICLE]

PEHEALA E ULU HOU AI KA LAHUI HAWAII.

Mr. !-un«booponopono o ke Kuokou Home Ruls, ane na keiki lima mikioi o kou Papa Pa'i; Aloha kakou; — Ua ike iho 3a an ma ka pepa o ka la. 6 o Aug, i ka ninau ē kau ae la maluna, ama ka pepa oka la-13 me '20. Ua ikn iho la au ina pane aia e'a e'a oka maka Sila Ua like »ale-no niai Kaena a "Waialua, ua ha ki ha'ki'ka, ,A no ka like ole no o na halau i aoia'i i'k'e Konane. Nolaila, eia mai ka'Kaikiianiwahieeopuna mau iliili ke hoonee ia iku nei ai kapala kaele ti» kea k« eo, ua pono, aka, i kapa a ke kea na kaele kaai, e~kala moi. ILIILĪ I—K lil<»~Tia kahunapule ona hooooana piare wahine i pna(j alakai hooulu ana i.ka Lahui. 2—E lilō -na I unakahiko me ka lakou mau wahine. i poe hooulū i ka Lahui Hawaii, pe]a no oa hoahanau' 6—E lilō na poe i hoohaauao ia, i poe hoouilu Lahui. ® loaa i puii dala no ka hooulu Lahui ana. 5—E loaa i mau Ai"na nui, no na ohana hooulu Lahui (i—E loaa imau oha'na haipule; a'hoopono, 7—-0 na opio. kane, a opio. wah ne, a pnka pono mai i a kuta nui mai, e lilo lakou i poe hooulu I ahni. B—E lilo na. Kanavfaihe umi a ke Akua', rmau kanawai hooulu Lahui 9—E hanaia» mau mahele kanawai me na Rula mai loko mai o na Kanawai he umL „ : 10—E mare ia a hoopalauia, i waeni. wale no, ona ohana i hookaawaleia no ka hooulu Lahui. . 11—E hoon'aaUa(Tia na opio kane me na opio wahinē, maloko o na Aina i loaa iw ka hooulu Lahuī. 12— 1 Aole e hui na ohona hooulu Lahui, m«» ka poe e ae ke na alakai. 13—0 na Hawaii wale no, na ohana e waei'ai. . K—o na Aina e noho'ia afia e kela ohana, keia ohana hnoulu Lahui, e lilo ia Aipn a mnu Ain'a, i Aina hooilina no ko lakon mnu mamo 15—0 na Aina 9 noho la ana e na ohann hooulu Lahni. ho waiwai paa ia no lakou, a e mahi a hanai. holoholon.i no ko ] akou mou pono iho. , 1(5 -Aole 0 komo na ohana ano īnn a noho i luna ona Ainn hoonlu Lahu'.' Ua lawa paha keia mau iliili no keia wa, e ka men holuheln ■u hoinee r kou noonoo iluna o keia. mau iliiii, a nau o wae nou e ninau iho ana paha ka mea heluhelu i keia mau ninau. l! Mai hoa mai ke Jala e loaa'i na hoouln ann ka Lahui? 2 A pehea.e loaa'i i mau aina? ETe mau ninau maikai a e pano ana no ka inea kakau ina wahi e loaa mai aio ke dala me ka Aina' Ponei: E loaa no ke (lnla mai ka poe i maa ika lulu no na hana iku i ka pono, q loaa no ke dala mai ka,poe e makemake ana e lulu io ka Lahui, e loaa no ko dala mai na poe woiwai e loua no ke dala mai ka Ahaolelo inai ke o nou aku kakou i mau Senetoa a maU Lunamakaainana aloha Aina, aloha Lahui. Apeheahoi e loaa'i o na mauAina?. Alai na dala'hoi i hōikeia maluna, e.loaa ai na Aina Aupuni a mau Aina e ae, oit.i he nulna Aina Aupuni ma Hawaii, Maui, Oahu, Kauai. Ua lawa ae la ko mea kakau ma -keia wa, a no kahi wa aku e uwila hou aku no, Me ke aloha pui no i'kuu Lahni. S. K. M. NAHAUOWIAILE.IA.' Kalawao Molokal,Aug 27, 1909. "Kuokoa Home Ilm.A;"' City and Cou«ty of Honolulu, Aloha oe-*— Ma kou puka ana'mai ma ka la 6 aku nei 0 Atig a f.e; ua hoomaoe ne oe i kekahi nin>iu waiwai nu', oia hoi: "I phea'la e ulu hou ai ka Lahui Hawaii?'' Aole keia .he nmau 11011 loa a nno ole hoi, aka, Jhe pinau i knekaa nui ia e kekahi poe naauno i hoopuka mau ia iloko 0 na nupepa, uoa u& makahiki lohulehn i kaahope ae, aka 0 ka hnu nae oia onau manao waiwai, ua lilo i mea p6ho wala. Mnlia paha, o like pu aku no ka kakou me kn īa poe. Minam'na nui oka Moi Kalak'aUa, oia kekahi i komonuika noonoo no keia ninau, a mamuli oiiv noonoo ua kukala ae oia, he -Hoouiu Lahui" ka "Mnkia" 0 kona fli,punf, nopnoo iho la oia, aia he ekolu mana'o nui i upoia e keia mnu mamala

1 K lioopae mtii a hoopiha ikaa na ine ka poe ona lahui o iia aina e, oiai hoi, ua nunni mna, i a p4n ka aw,aawa ia hai, a he hoounnuna wale no 2—Ka holomna ona oihnna imi loaa iloko oka aina (no ka enii ino loa o ka uku). Ka ana ae ona loaa auhau Mam'uli o mau manao e liaupu mau aita iloko o ka Moi, ua lilo ia i mea nana e nonnoo nui ]oa ai, "Pehea )a e ko ai keia iini nui iloko o'u? ' I kona ninau ana i kona mau ai na aialo ai na aikane nohoi. Aea ka pane i haiia mai: "Auhea oe e ke lii, na niaikai ka 'Makia" oko aupuni, a okahi hemahema iki walo no i koe, oia hoj ka neie i ka wawae ole, ina e loaa ana ka wiiwae pau kīrhana. Ninau ka Moi pehea ia e hana ai ka wawae? eia kn piun : E kii oe i Amerika i ke "Kuikahi PanaHike," a loaa mai hoi mni oe # kakauiooa >ho i" ka lua o na wa wae, oia hoi ke KanaH'ai e kukulu ai i ka "Oihaua Hoopae I.imahana." He oiaio. un hooko ia keia mau niea. a ua ike hakou ka Lahui Hawaii i keia mea, ka men nann i hoolilo ia kakou i poe kuewa, maluna o ko kakou aina hanau. 'i ke kumu o keia pilikia ana, oia t»o ka hoopili paewa ia ana o keia "niakia," oia hoi, ma knhi o ka "Hooulu " he "Hospae' malaila, a n>a kahi hoi o lt a "Lahui," he poe-e na aina c lunlaila, oiai, o ka manao pololei maoli o keia mau huaolelo "Hooulu Lalmi," oin no hookawowo maoli ana iho oka Laiiui Hawaii, no lnkou iho Oia hoi, e £nare na wuhine Hn-waii apau i kupono no ke kane, i na kane Hawaii a pela nohoi na kane apau i kupono-no ka wnhine, ina wahine Hawaii. Aka, oka ninau nui nae, pehea la eh. lopono ai? Paakiki no paha. Aole paakik[l Eka mea e heluheiu ana i keia, e kala mai no ka loloiahili loa. Nola la, ke hoihoi ae nei au i ko'u hoakoka manao ana, maluna o ka ninau ame ka'u haina. Niuau—Pehea e ulu hon ui ka liahui Hawaii? Haina—E niHre na poe wahine apau (Hawaii) i kupono ika niare kane anu, n i>e\n hoi na k ne i'awaii aimu i kupono i ka mare wahine Ninau— Peliea e iiooponopono ai? Haina— K hana a e kf>u niaoli ia e ka ehaoleln i kaoawai e knpono ana noin mea; elike ]iaha me keia. O na wahine apau, e hoomuka anu inai ka 16 makahiki a pii aku iluna a i mare kane ole hoi, a o nn knne hoi apau, mai ka 18 makahiki a pii aku i mare wahine ole; e hoolaha akea lakou ma na nupepa, no ko lakou makemake u.ai-e, a in» p«ha, uia no lakou ninlalo o liu makua, a mau kahu hanai paha. aluila na lakou e hoolaha ae no ke kupono ana o mare oi« auo pem Ao ke kane, wahine, ii akua a kahu piha, e hana ole ana pela, ua pili ia lakou ka liewa Mikamina, a e knu ia i lm*4>Hi o like me ka men a ka aha olelo e manao ni. Hilahila ana pahn ka poe no k.i hoolaha ana, aole e hiki leo hilahila, nokamoa, na ke Knnwai ī kauoha, aole na kou noonoo ponoi iho, elike me na kane ame ni» wahine haole o hoolaha mai nei ma na nupepa haole a lakou, aoleo lakou hilahila. Eia ke kohua i looa ai ia'u keia hoomaopopo ana. oka heluua nui ona Lahui i keia wa, he aneane 37,000, a mni loko ao o keiu helnna, he uneane :J(!,GO(J poe mare ole, (in& puha pela). Alaila, he heluna uui nmoli keia e noho nei nia ke ano, he hoemi lahui ko lakou kulana. a ina paha, he 5.000 poe e mare ana i ka makahiki, a iloko o elima makahiki, ua helu ia kn lakou mnn keiki, n o k» huina averika o na keiki na ka pap, tnare hookahi, i hookahi keiki; alaila,e loua anahe 5,000 keiki, n pela aku i kola ame keia makaliiki, aole anei hoi keia be hnailonu no ka nln hou « ka Lahui Hawaii? Eia hou kekahi niea nuna i kono ikaika mai ia'u, e pane i kn'u liaina, elike nin in manuia ae nei, Aia ma kela aine keia npaiHi, a pmilu k(iuhnh'. n p»ai uhami poha, a puni ka Pae Aina ke noho nei he nui na wuhino, a he nui na kane i kupono e mal'eja. ] |io'u ninnii aua i keknlu mea.healm nolioi kou mea e imi ole nei ī kokoohia nou? a okana pane: He makemake no, eia hoi, nohe mea kupono, a pehea hoi o mea? He pili hoi in'u, ao kn keknhi hoi, ho liuhu ki.u mau keiki. a he nui wale aku na pnne like olo" no na kuinu e hoopohala ana i ka maro. Aole i pau. t) keia Poaknhi iho ka Poaknhi lele uwaki o na oiai, ua hoolilo ia ia ln he La Nui no na liinahana. Nolaila, o ko niakou mnu Limahami kekah; e kle uwati ana.