Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 39, 24 September 1909 — KA HOME RULA OIAIO. [ARTICLE]

KA HOME RULA OIAIO.

MAI KA NUPĒPA KAMALAMALAMA. Wahi a ka Lun'amakaainana W. C. Haustcn, ka Lunaīnakaainana hoi o Amenka, i ka mea kakau o keia waha alelo. Oka loaa ana oke K-anawai Aina Hookuonoono, e baawi ana-i-na kanaka Hawaii, i aina' no lakou e noho ai me kolakou mau'ohana, a mahi aku, e hana ka wahine, ke kane ame na elike me makou ma Amerika, oia auanei, ka mea e holo mua ai keia Teretore, a nokamea, o ka mahiai, ka pou kakoo i ke alipuni, ālaila, kohu oukou ke kapa ia oukou iho "ka Home Rula," Nokamea, ua loaa ka home ia oukou, ua hiki ia oukou ke rula no oukou iho, me ko'oukou ohana, a i iho heLani i luna, a he Honua i lalo. KO MAKOU MANAO. Ua kukuluiaka "Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula, ikaM. H. 1900," ma ka inoa, Mamuli o kaloli ana oka hooponopono aupuni malalo e ke Aupvni Repubalika nui o ke ao nei, oi'a o Amerika Huipuia. Aole nae oia ka hoene paua ia ana o ka Home Rula ma nei Paemoku o Hawaii nei. Ska, mai ka puuwai mai no o ka Moi kaulana, Kamehameha X, A i kapaia ma kekahi ano (Kamehameha ka Nui). Nd mea hōakaka pokole no ko Kamehameha I, ka Moi Home"Ru]a. Nā keia Moi i hooikaika ma ke kāua me na alii e noho alii aimoku ana, ma kela moku a ma keia moku 6 ka mokup\jni q Hawaii nui Kuauli, lilo holeokoa ia mekupupii iaīa, ua'i mai oia ia lilaui, Kahoolawe, Lanai'ame Molokai,' lilo iaia ia-mau mokupuni, na'i mai oia' ia Oahu nei, lilo mai o Oehu nei, h'aawi wale ia mai o Kauai o Kealev\(a,r ame na mokupuni pili ilaila no Kamehameha, mai'a Kaumualu mai, ka Moi oia mau mokupuni. I ka wa i lilo ai i keia pae r aina i ka Moi Kamehameha I. qia ka mana. Kukala.oia i kona Kumukanawai (oia ka Mamaiahoe), i kapaia Kumukanawai lehelehe. Oka Pauku oia Kumukanawai. 1 E hele ka elemakule a moe i 2 E hele.ka lauhine a moe ike alaloa. 3 E hele ke keiki a moe ike kuamoo. 4. Ua kapu ke kula no Paiea, (oja. no o Kamehameha). oka manao nui ok£ kanawai, oia. no, o ka maluhia, ka oiuolu o na alii, na makaainana, aole pepehi wale a haowale aku ika hai, o ka mea kUe i keia, o ka hopena, he make no. Nona na aina apau, a hoonoho no ī na aln ma na moku, na kalana, na ahupuaa, na iliaina, na koele, na kihapai, na moo, na puepue, ana na alii e hooiioho i na haku aina', na konohjki, na hoaaina ame na makaainana apau. E noho lakou maluna.o ka aina, a he la nohoi ko ke'lii, oia ka auhaU. Elike nohoi me na auhau kuahewahewa a koikoi o keia mau la, i kela mau la o Kamehameha I, he mama ka auhau. He nui no na wehewehe ana no na auhau, aka, e hoopokole makou J( nokamea, o iilo loa ka manawa nona ma keia mau.hana a ka Moi Kamehameha I. . Ua hoene mua īho -ia ike kukulu ana i ke aupuni I{ome Rula ma ka moana Pakīpika nei. LIHOLIHO. Hala aku oia, noho mai kana keiki o Liholiho oia mau no o.ke'aupuni Homeßula, o ka ai kapu kana iiriloi ae. ame ka noho kapu ana oka ohana. A makou e olelo ne,: īna mau kela mau rula oolea oka hoho ohana ana penei no, ke pn mau nei no ka lahui iluna," pau ia e kala mai nae hoi oe. 5 KAMEHAMEHA 111. I ka wa i pii ae ai o keia Kamehameha ma ka noho alu, ala ke aupum ke ku la no ma lee ano aupuni Home Kuia, e nooponopono ia ana no e konamau alii ame-kona ™ aum "'™ nana P°™>a ma ka "akahiki 1844, a i ole M. ,H. 1846 paha kukuh oia i ieona kumukanawai, kapaia Knmukaiia»ai o Luaehu, a ma ka M. H. 1850, a i oie 1851, hoolaha ae oia i k» haawi ana ila aina, „o „ a ma l kaainaua, tna lu, ike aupuni, a kolu no Wahele nui A mai ka mal.de ae o na'lii, wae ae oia i mau aina ne™ oia „a ama e olelo ,a „e, „a ai„a "Leialii," oia keia mau ai„a e ko. la nei e mahelehele hou „o kakou „o „a„ m akaain,™ nele ama, mamuli o ka puni kuai a moraki, 4 . m 0 ia hai

O keia' k'u.kulu aupuni a ,ka Mol Kaiiikeouli, uia kona lu ana iho i ka'pomaikai.oi ac maluna *o ame kona mau makaainana, oia ka hooi anā aku i ka hookuonoono o na makaainana (i aina), kukulu kahi pupu hale/mahi.i ka aina, a ua Home Rula oiaio maoli no, nokamea, ua ai no i na hua o na mea i kanu ia maluna o na aina i hookuleana ia, nui na holoholona a kekahi poe, aūa ialeo no ka noho ana oia mau la. A makou no e olelo ae ai: "He Lani ilu na he Honua i lalo nei," aohe tio he poe molowa oia mau 'la, e haqa ana ke kane f lta wahine ame na keīki, oluolu no ko lakou noho ana." Aole anei, ua'pololei leamakou e olelo nei: "E kala i la f i kukuluia ai ka Home Rula." Eia no kekahi poe ke noho nei maluna oia mau kuleana aina, a hiki keia mau la, a o ka poe nohoi i minamina ole i ka aina, me ke ola no o ka lakou mau keiki ame na moopuna, pau nona aina i kuai ia, a j hpaa*;iho la na mamo, Nowai ka hewa i lilo ai kela mau kuleana' aina ame na ha>le maluna iho? No kakou no na Hawaii, ka makou haina. A lilo ia wai? Ika poe kolea hoomakaualii dala aina, lilo ialakoil. Kamehameha IV, Kamehameha V, Lunalilo, Kalakaua, hana hou ia ke Kanawai Home Hookuonoono ma ka hoolimalima, kuai ma ka hookaa liilii, kuai ma ke kukala akea. Home Hookuonoono no 999 makahiki. Ua apono mai ka Ahaolelo Lahui o Amerika i keia mau kanawai a hiki i keia la, mamuli o kakou hoohuiia ana meia. Eia no keia mau kanawai ke mana nei, a oia ke kuleana o ke Komisina Aina e mahelehele nei i na aina, i mau Home Hoō kuonoono liilii, na_ hoolimahma ame na ku"kala ma ke akea.