Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 39, 24 September 1909 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei. O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa, a Nana ka Wahine Hoolei IKoi o Kanewahineikiaoha [ARTICLE]

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei.

O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa, a Nana ka Wahine Hoolei IKoi o Kanewahineikiaoha

MOKUNA Vi. HAUWAI o KANS\VAniNMKIAOUA me Kaiiilkapii- JCa LoAa AtU Maj o kk Haul.da Mai kk Alh Mai— KrKoi.ii o Kawki.o hk He lau ma Waianae—KA Iloi.o Ana t Kapai i kē Kaua—Pak na Waa i Wailua —HOOI.IUUU KK K nuA —Ka Hoomaua Ana o kb Kaua A pau keia mau olelo a Kawelo imua o kona mau kini, kona wa ia i hopu iho ai i kana laau, ia Kuikaa, a, amama ae la oia imua o ke akua, oia oKaneikapualena. 0 keia paha a Kawelo i haano'uno'u ae ai, ua like me ka paha helu 36, 'i. hoike mua ia. A pau ia paha ana a Kawelo, iho la lakou no ka holo ana i Kauai. Olelo aku la o Kawelo ia Kamalama ame iia"'keikit "I holo auanei kakou a kokoke kakou e. pae i Kauai, o ko oukou wa ia e ope ai ia'u a paa ika ahu moena, E hana nohoi oukou i kaula holo. I huki ae np ia ma ka piko, hemo no ka owili moena mai mua a hope. Ō ko lakou nei noho ia a kulu ke-aumoe, o ko lakou nei iho no ia a. hoea i"kahakai. Panee na' kaulua a lāna i ke kai me ka piha i ka ai, k'a i'a maloo ame ka "wai. Kau iakou nei maluna o na waa, ā olelo aku la b. Kawelo i ke kaikaina ia Kamalama ame na keiki:? , "Auhēaoe, eKamalama, ame na.keiki a maua, "a pela aku nohoi oukou ēna Ulu a. Kaihika-pu-a-Kakuhihewa, i ikaika oukou i Jka ho,e, i pae kakahiaka nui kakou i Kauai. Eia ia oukou ka holo o ka waa o kakou." Ae mai la nohoi o.Kamalama ame na keiki.- Olelo mai la o Kalaumeki, kekahi keiki: "0 lee alikealike auanei o kou ikaika hoewaa e ka makuakane, 0 .ko makou ikaika nohoi ia, a hui uohoi me "ko Kanialama, ane ioaa-.nohei paha kou ikaikā hoe, e ka irrakua, pae no kakou 1 ka wa pono i Kauai." f O ko lakou nei holo aku la no ia a waena o ke kai o Kaieiewahio, ia wa pane- mai la o Kanewahineikiaoha ia Kawelo ika olelo ana mai: 4t Kau tnai la ka hoi na maka 0 ko wahine ia'u 3 o Kou'. Aloha mai la ka hoi au iaia, Heaha rio la hoi kau mea o ka hoonoho ana'ku.nei iaia i hope? Ūahoo laau mai nei nohoi kela e holo ; pu- mai kakou, nau aku nei nohoi ka hoonoho iaia." Kulou iho ko Kawelo poo ilalo, a mahope, ea ae la iluna, ala ila, pane aku la ia i ka wahine: "Ee oiaio hoi kau, e wahine, i hookauli mai la. Ke kau io mai nei nohoi tia maka o ko punalua ia'u. Ia oe nae ka makamua o ka lele ana mai nei, a he hope hoi kai ia'u. Eia la ihea keiajcuia o ke kaua na'i aina a kaua? Aka, he wahi mea uuku wale no ia." A ia manawa hapai ae la o Kawelo.i keia paha no ke aloha 1 ka wāhine: FAHA HEI.U ;iV! NA KAM'ELO b EIA 1 Aloha Kou e

HOŌULUMAKIĒHIĒ'*MCA-ONI-toALffc-A-PUA-LīUA-LANA -I-KA-WAI.

2 Aloha Kou! I 3 Ke aloha mai nei Kou ia'u, 4 Ka hoa konane o Kanewahineikiaoha, 5 Hoa hele nei o Kawelo i ka makani, 6 Ika apaapaa anu o Ahulu nei, 7 E ualo mai ana ia'u na niu o Pai, 8 E enaena mai ana i kuu maka, 9 Ke a-a o Kuamanuunuu. 10 I'i au, e kii, ekui,e lei—e— 11 I na akulikuli papa o Huia nei Ja, 12 E ualp mai ana ia'u e— I nei paha ana a Kawelo, 10-| he mai lao Kamalama, o kona wa ia i pane hoomakeaka mai ai: "Ua ike no ka hoi oe, e Kawelo, he aloha wahine kou; e 1 noho ia aku nei nohoi paha e oe;a owau no la hoi o kaua ke hoIo e kaua me Aikanaka." aku la o K-awelo i ke! kaikaina: "Naka wahine makua nei a kaua i houpuupu mai nei i kona aloha i ka hale puna a ke onaona, a hu ae la nohoi ko'u iloli aloha. Aole hoi o'u manao, he mea hewaia nou, no kuu pokii, kuu pukaua." Alaila, olelo aku la o Kawelo ia Kalaumeki ame Kamālama'i ka i ana'ko: "Ua alikealike kakou o Kauai ame Oahu. Ia nei kakou e moe' ai au i ka ahuahu (ope lauhala) elike me ka'u i hai mua'mai nei ia oukou. A e hoomanao oukou i holo kakou a i pae kakou ika aina, ea, a i ninau mai ko Kauai poe no'u nei, e olelo aku no oukou, aia no au i Oahu, e kuha ana i ka nalu aala lipoa o Kalehuawehe. Mar hoike aku oukou, eia au iloko o ke pa-ahu." I

| Oko Kawelo moe iho la no |,ia iloko o ka pa-ahu moena. Wi[liihola nohoī ka wahine ame •Kalaumeki a paa i ka ahu. La|walawa nohoi i ke kaula a paa, jrnai mua a hope. He kaula hoo- | holp nae keia o ka Kanewahineikiaoha hana ana. Ina e huki ma ka piko maluna ma ke poo o Kawelo, e holo wale ana ke kaula.mai mua a hala i hope. i

Ina hoi pia ka piko malalo ka huki ana, e hemo no ua lina nei, mai lalo mai a luna. Ua hana o Kanewahineikiaoha i keia hana mamuli o kona makaukau hoolele pikoi, nokameai, ma ia ano ike, e loaa ai ka ike pu-ka-ula o na ano apau.

I ka paa ana o Kawelo i ka ahu-ahu ia, olelo ae la ia i ka wahine:

"E kahea aku oe i ko kane ia Kamalama, e hoi mai ma keia waa, a o ke keiki a kaua o Ka-' eleha, ea, oia ke hoi aku ma kela waa." j Elike me keia kauhoa a Ka~' welo, pela 110 ka wahine ame ke kaikaina i hooko ai. Ua hui mai la o Kamalama ma ko Kawelo ma waa, a o Kaeleha hoi kau aku la ia ma ke kekahi kau lua, a noho pu iho la me ka Uluiki ma. Alaila, holo aku la na waa. Eia lakou nei ke hele nei i ka aneane ana e hoea i ka wa- 1 naao, a ua ikaika no ia hoe ana mai a Kamalama ma i na kaulua o lakou."*

Aole i liuliu ia holo ana aku pna waa, o ko Kawelo hapai ae la no ia j keia paha mai loko ae o ka ahu moena: P.UUHiCLU4O, KAWELO KlilA. i l Eia o Keolewa ika ihu o ka, waa —e--> 2 Kia o Keolewa i ka ihu o ka ' īa wa pane mai la kekahl rha* kuakane mai KaUai mai, oia o Kaweloikiakoo; "He keu ka hoi ka wahahee |o kau olelo, e ke keiki, i hoopu[ka ae la. Oka makou moana la e holo ai me oU mau makua, mai ke ahiahi e holo ai, a po, a ao, a, awakea, alaila, ikeia aku o Keolewa i ka lele mai me he manu la iluna. Aoie ka i kupono ka la i ka 1010, eia no kakou i ka po 'okoa, ike aku' la ka oe, e Kaweloleimakua, ia Keolewa." Pane hoomakeaka ae la hoi o Kal'aumeki: "E ole hoi ka ike o ko Kawelo mau maka., he nunui na kuleana o ko ia Ma ike, a ua liilii ko kakou." "Pololei io kau olelo e ka moopuna, i pane mai la," wahi a Kaweloikiakoo i oleio mai ai.

Oia holo hoi ia o na waa a wehe mai Ia kai-ao o ke kakahiakanui, ike aka Ia na poe apau o luna o na kaulua ia Keolewa e lele mai ana iluna, a o ka puu hoi o Kalanipuu, e au mai ana i ke kai. Ia wa i kani iho ai ke u a Kaweloikiakoo, a pane ae la ia! "Ua pololei ka kuu hanai i hoike mai nei." Aole i liuliu ia amaamau ana'ku o na hoe a Kamal&ma ma, aia hoi, kaa pono lakou nei mawaho o Hanamaulu, kahi ona luaui o Kawelo, ameka nui ohana e neho mai ana i ka make a ka wi, ia wa, peiha mai la o Kooakapoko ia Kawelo: PAHA H.ELU 41 NA KOOAKAPOKO KEIA, 1 E Kaweloleimakua, 2 E pae e 3 E e , 4 E Kama hanau Kalapa o Puna; 5 Na maka o Haloa iluna; 6 Kuu haku, kuu alii, Alaila, hoeho ae l'a o Kawelo: "I o e—a! I o e a!"