Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 50, 10 December 1909 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanalei; O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha [ARTICLE]

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanalei;

O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha

I ka make ana o Kauahoa ia Kawelo, ua hoi ae la no .akou a na waa o lakou e lana ana, hoomaha iho lakou, a 'iuliu, hoolale aku la o Kawelo i ke kaikaina punahele ona, ia, Kamalama i ka olelo ana aku: "Auhea oe e kuu pokii, hala ae la no ke ku-au-a nui a kaua e ke kaikaina punahele o Kaweloleimakua nei e hopo ai,aohe kai nui nana e poi mai ia kaua e ku ai ke ct i Wailua nokamea, ua nee ia ae la e oee Kamalama a me kā wahine a kaua me Kanewahineikiaoha a'Iulu ka makani heleuluulu o Kauai nei,-oiai; ua make aku la o Kauahoa i ka pikoi a ka wahine nei a kaua, ka mea hoi i kui ai ke kaulana ia Kauai nei a puni, i ke koa ame ka nui o ua kaikuaana nei o kaua. Nolaila, ekuu pokii r e pu-paakai oukou i puipui • aku o loko, nokamea, ua pau ae la ka luhi." E ka makamaka heluhelu, e huli ae kakou no Aikanaka e noho mai la iluna o ka puu o Nounou. I ka ike ana 0 .Aikanaka ia Kauahoa i ka iho ana ilalo o ka puu o Nounou no ke kaua ana me Kawelo, ua olelo iho la oia iaia iho 1 k'a ī ana ae: <( Ae, akahi ka hoi a vw kuu enemi, ua iho ahu la o Kauahoa me kana laau palau mē Kahehumakua, ke koa 'o Kahikikolo. Aohe e pakele o ua Kawelo i keia la, he la keia .no kona make ia Kauahoa." A auhee aku »a na manao o ka hopohopo o ka maka'u iloko ona no Kawelo, hoi mai la kona mau manao a lai malie. •- Id Aikanaka e" nanea ana me kona mau kanaka i koe, nui ana ka hanu o kahi kukini oia o Kaehuikeawakea, imua o ua o Aikanaka, a moe ana ua wahi kukini nei ilalo, ia wa lele ae la ko Aikanaka hauli, a wale iho la no oia, ua make paha o Kawelo ii Kauahoa, nolaila, ninau iho la 0 Aikanaka i ua wahi 'kukini nei: "Heaha ka mea- hou e Kaehuikeawakea o ke kahua kaua?" Pane aku la kahi kukini: "Auhea mai oe e ke alii, e Aikanaka; aohe koa hou ae mawaho o Kauahoa ehele. aku e kaua ia Kaweloleimakua i keia la, nokamea, ua piha ko hoahanau pokii o Kawelo i ka ikaika, Nolaila, i hoi mai la au e hoike aku ia oe i ka lono kaumaha, oia hoahanau ou a pukaua nohoi ou e ke alii, oia o Kauahoa, ua make mai. la ia Kawelo. Aohe kela he ikaika māi o Kawelo a iohe mai i ke a'o, ua puni oia me kaikaika. A ike aku nei nohoi au i ka wahine a ua hoahanau pokii nei ou, i ka lele ana mai loko ae o ka lima -o ua wahine la a oliia, hele ana iluna o na lala o Kahehumakua, ā wili ia ae la ua laau palau nei a Kauahoa a paa, a hiki ole i ka ikaika o ua hoahanau pokii nei ou e ke alii ke hooikaika ae, oiai, ua kaohi āku la ka ikaika 6 ua mea nei a'u o ka "ike ana aku a pupu me he maka-u 'la ua mau i ke ko'a, a holo mai la o Kawelo a hahau iho la i kana laau palau maluna o Kauahoa a make loa." Ika lohe ana o Aikanaka i keīa mau olelo apau a kahi kukini e hoike nei imua ona, ua komo hou iho la ke anu meele o ka weliweli ame ka maka'u iloko o ua o Aikanaka, maopopo ole i ua Aikanaka nei kana mea e hana ai—mihi iho la.oia np kana mau hana—kona ike ole ana i ka hoahanau ia Kawelo. E.ka pnakamaka heluhelu, ua lawa ka kakou kamailio ana no Aikanaka, e kuu aku kakou iaia e noho ana me kona maka'u ia Kawelo, a e huli ae kakou no Kawelo ma. _ A po ua la nei, ia manawa, ua olelo aku la o Kawelo 1 ke kaikaina punahele ,ona ia Kamalama, i ka i ana aku: "E Kamalama, kuu pokii hookahi imua o'u." Pane aku la nohoi o Kamalama, me ka olelo ana āku: "Heaha ia e ke kaikuaana haku o'u nei?" "E.noho anā oukou ilalo nei, a o ka wahine nei a'kaua o Kanewahineikiaoha ame a'u, ka'u e manao nei e pii aku iluna o ka puu o Nouiiou, e nana ai i ko Aikana ma noho ana, aia no paha lakou iluna o ka puu o Nounou, aole paha, a oia'iho la ko'u manao i makemake ai ia oe eKamalaftja e ol§Io aku/ wahi a ua o Kawelo, me ka hoomau ana aku nohoi i ka- olelo ana: "A pii auanei maua me ka wahine nei a kaua me Ka_ newahineikiaoha, a kau maua iluna, nana ae oukou a i ike oukou i ka « o ke i keia po iluna o ka puu o Nounou, alaila, manao iho oe e kuu kaikaina, ua puni o Kauai nei ia kakou. Ae, wahi a Kamalama, a hoomau aku la i kana oleIo ana: "E pii oe me ka wahine a kaua me Kanewahineikiaoha, a e noho ae hoi aU me na keiki a kakou, ame na wahi koa o*kaua ilalo nei, a i nana aku nohoi makou a i ike ,to aku makou i ka ci mai o ko ahi iluna o Nounou, alaila, manao ,ae ka puni o Kauai nei ia Kaweloleimakua, ke kaikuaana'haku o Kamalama nei." Pau keia mau kamailio ana mawena o ka hanau mua ame ka muli poki, ia manawa ua hoeu aku la o Kawelo i ka wahine ia Kanewahineikiaoha, me keia mau olelo: "Ina kaua e ka wahine, kaukoe aku kaua me keia wahi malama lama iki, kau nohoi paha kaua iluna poeleele, he poeleele ana iho ia, ua kau kaua iluna ct ka puu o Nounou." - Ia wa, o ke ku ae la no ia o Kawelo ame ka w.ahine me Kanewahineikiaoha, u heie aku la no iuna o Nou»ow, oia hele nohoi ko laua a pii ana iluna o_ Nounou, a

hoea laua nei i ka hulili, ila.ila, olelo aku la la o Kawelo i ka wahine ia Kanewahineikiaoha; "Maanei- kaua eka wah»ne_e hoomaha ai." Ae mai la nohoi ka wahine i keia olelo a kana kane iaia. la laua i hoomaha iho ai, hapai aku la o Kawelo i ka- , na paha imua o Aikanaka, penei: PAVIA. HELU 65, NA. KAWE.I,O KEIA. 1 E Aikanaka alii o luna nei, 2' E noho ana ika puu o Nounou, 3 E hela mai oe e ike kaua, 4 Ai no kaua ia Kauai 5 A e moe ika moena. I ka pau ana o keia paha a Kawelo, ua lohe aku la ō Aikanaka, ua ' olelo aku la oia ika poe o luna oka puu, ika i ana aku: "E, hoea mai la o Kawelo iluna nei o Nounou." Ua olelo mai la kekahi poe: "Aole kena o Kawelp, aole oia e hiki mai, ua luhi oia i ke kaua i ke ao, nolaila, ua nui kona-luhi, a kau aku la kona poo i ka uluna ' i keia po, a hia'moe aku la no ka hooluolu ana ika maluhiluhi i Joaa iaia," Ua pane hou aku la o Aikanaka, me ka olelo ana aku iua poe kanaka nei, penei: "O Kawelo no kela, nona no kela leo e paha mai la, aohe oia i hiamoe elike me ka oukou e olelo mai nai ia'u, a hiki i ka lilo ana o K&uai nei iaia." Ia lakou no e noke nui ana i ka lohe ana no o Aikanaka i ka !eo o ka paha a Kawelo i ka paha aku ai penei: PAHA HKLU n,. NA K.\VVKI,O KKIA. I O oukou wale no a 2' Aohe rrea eae o luna e. Aole i paU. j Eia o Kaweloleim akua ka u:,hint nVe Kanewahiikiaoha, iluna oka ptiu c> Nounou. Hoonuu ia iho,- aole nae ka hele ino loa! .