Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 50, 10 December 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i ka-Poli-o-Pele

'ī hdt)pono/jono hou, ia 'elike n.a maaw'e, Mo'olel liiiaka a, ko Haw'ail dr>ie~Mau.i, MOKUNA IV HoomakaUkau o no ke Kii ANA IA LOHIAU —KA HĒLE PU ANA ME PAUPAI.AE iaHalawai me Wahineomao—Pa na Pau na AkUA PANAEWA I KE OlHIA E HlIAKA. f HOOMAUIA ] X nana iho ko laua nei hana, o ka hamama ae no o ka waha o ka lua, aohe nae he kanaka oloko. I mea e maopopo loa ai ia laua nei ka mea oia.io ma ka laua nei koho ana iho, ua lele ihcr la no o Hiiaka a ku. ana iloko o ka lua. A ku iho la oia ilalo, ike iho la ia, aohe no he kino kanaka maloko, aka, e waiho ana he pu-ma-ia ua heie a palaho, a pane ae oia i ke aikane ia Wahineomao i ka olelo anaaku:' u Aia hoi paha la! Aohe kanaka o loko o nei lua. He pu-maia ia e waiho nei," I nei wa, hoi mai la o Hiiaka a hui iho la me- ke aikane me Wahineomao, a olelo mai la oia: 5< Ke ike pu ae la no kaua i ka nele o nei lua i ke kanaka ole; nolaila, ua hoopunipuni ia kaua e nei wahine a ka makukoae nui wale, e Kahuanui." la wa i kuehu hou ae ai o Hiiaka i ka lepa o ka pa-u ona maluna © ua lua aei, a o ka hoi hou ae la no ia a iike me mimia, alaila, huH mai la o Hiiaka, a k.-iu mai la i keia kau ka o Kahuanui ia laua: KAU HELU 122, Na HILAKA kKJA. 1 A Kaunalewa i ke kaha a Limaloa, 2 Ako Mana i kalāalē ohai, 3 Aina ko hele la—e, 4 Hoopunipuni i ka malihini— 5 Puni hoi au e, 6 He mai-a nae ke kanaka, a hua no i kona la. Oiai ke anoano la'i pu o ke aumoe e papuhea ana. ua. pa pono aku la ka leo o Hiiaka ma na kumupepeiao o ua wahine lokoino nei oia o Kahuanui, iaia e moe ana, a oia kana i panē mai ai: u Owai Ia hoi keia e kuamuamu mai nei i ke alii, i ka hoopunipuni?" "Auhea oe e ke alii!'* wahi a Kauakahiapaoa i kamailio mai ai, "ua hewa paha ko kau-hale nei, ke hookolo mai la ka leo o ke 'kua. Eia Ia ke olefo mai la, Puni hei au e? Heaha la kau olelo e ke alii i hoike aku nei i ke akua o kakou i hookaukoo mai la ka olelo?" "Aohe a'u olelo hewa o ka olelo ana 'ku nei i kahi wahine ona i hele mai nei ē ninau ia'u i kahi i waiho ai ke kino o ko aikane; ua hai aku nei au, aia no iloko o ka he kahi i waiho ai." "Ae—ua hewa oe e ke alii, oiai ua ike no kaua, aohe ke kino o ke' alii iloko o ka he. He pumai-a*ko laila. Ina hoomanawanui ke akja o kakou ia kaua, qla kaua, aka, i aloha oie ia pipilikia kaua," wahi a Kāuakahīapaoa i pane rmi ai i ka wahine kaikuahīne ia Kahuanui. O ke ala ae la mria-o—Kauakahiapaoa, hemo aku la mai loko aku o ka. hale, holo aku' la a ka haka moa, loaa ka moa, he moa wahine, o kona holo pololei aku la no ia a ka hale Iauki o Hiiaka ma.

, ,lāi& nei hohoi fii Hlki, & |tiS konlo lhd "hohoi ia 0 Hi&kā hia ilōl?o o wahi hdlē lā, a kiola aku iā keia ikk moa ka pūka, Sku ae lft rid k'eia hoi, 'A Ike or Hiiaka i ka nldi a Kauakahiiājjatil i kiola aku al, lalau mai la ia, a oia ka Wahineomao ininalimai ai: "Nawai mai la hol keiia. hoa i hopki mai la?" Paae mai la o Hiiakai "Na Kauakahiapaoa mai lct nei moa. Ua pono; e lawe kaua ika alana ake kanaka;'' Alaila, hoomau mai la o Hiiaka i ke kamailio anai "A wehe kai ao .e haluku ana ka ua, e nu ana ka ma*kani, e paa'ana na kuahiwi i ka ohu, e ku ana ka punakea i kahakai, haki —koo—he ino. "E/ alai mai ana o Kilioeikapua me Kalanamainuu i ke ala o kaua e pii uku ai ika pali, A puka ka ia, oi ako kaua e pii ai. *'A pii kaua i ka pali, ea, paa mai ro oe i ka pa-u o kaua; mai nohooe a hookuu iki, o lilo oe niai a'u aku, lele oe i ka pali, a, alua ka hoi a'u kaumaha e auamo ai, o ke kane a kakou, ao oe hoi eke aikane. Lele au iele pu no kaua. Hoi au a pili ika pali, ooe pu mai no a pili. Eia ka hakaka a makou i nei la, he hakalea keikikane. Elua laua 'la hookahi no au. S hele ana ka hakaka ana a makou a aui ka la. > Aole e ikeia na keikikane o makou; na ka hopena o ka hana e hoike mai; na lauapaha, na kaua paha." . 0 ka'hele ia a moku ka pawa o ke ao, o ka haluku iho la no ia o k'a ua—nu ka makani—kokolo poipu mai la ka ohu paa na kuahiwi, me na kualono —hakikoo ka moana ~nui ka ino. He ino puni keia no na pali: Mamua o ka puka ana mai o ka La, haalele iho la laua nei i ka hale lau-i o laua, a hele aku la make alahele e hoea aku ai ika pali o Ke-e. Eia no laua nei ke-hele la ilpke oka ua'ame ka ino e haluku ikaika ana ia w;i. Oko laua _nei hele ia a hoea i ke kumu o ka pali, huli mai la o Hiiaka -,a olelo mai la i ke aikane ia Wahi leomao; : "Ia nei kaua e noho iki ai, E kau ae au i ke Kau a kaua, Ina he maliu kona ia kaua, aole e nele kona pane mai; a wawai nohoi ka kaua moe poo ana- aku o nei make nui a kaua e ike pu ae la no. He lahilahi nae keia; ei aku imua ke oolea, iele a manu koae kaua i kapali." Pau nohoi nei mau olelo e Hiiaka, o kona hapai ae la no ia i keia kau. KAU HELU 123 HKAKA K ETA. 1 Aloha na hala o makou i uka o Kali'u, 2 Ike alo iho o puu kahea —ia, 3 E kahea, 4 E kahea mai ana ka oe ia'u, 5 Eia ka puu nui la o waho nei—la, 6 He anu—e, 7 Anu maua. Ia hookuu ana iho no o keia kau a Hiiaka, wawalo ana ka leo kakana o Kilioeikapua ame Kalam.ūnuu i ka, olele ana iho; "Loaa hoi kau e kena mahaoi o ka hele ana mai neil Owai kou mea nana i kahea aku nei? Ilalo aku no oe e noho ai me kahi oha pili wale i hele mai ia me oe, oko olua wahi no ia e noho ai a pau mai olua i ka make i ke anu. O lalo aku no kena, he paīi leo oie, aka, hoopaakiki mai oe e Hiiaka i ka pii iluna nei o ka pali o Ke-e, aole oe e ike hou i ke a'a-hala kolo o Kailua i Oahu. 1 ka nalohia ana ae o keia mau olelo makona a ua mau wahine moo neij punaiawele mai ana he wahi leo hanehane iloko oia haluku weiiweli a ka ino: "E Hii-i-ka-wekiu ona moku—l E kii mai oe ia'uM" A ia wa lohe maopopo aku la o Hiiaka ame Wahineomao i keia kau ana mai a Lohiau: KAU HELIM24 NA LOHIAU EKIA. 1 Eia au ika pali o Kalalau, 2 Ke lalau hewa nei au ika pali makamaka ole 3 Ke auwana nei la ika pali hali.uliu o Kolokini 4 Ua kinikini ke aloha, ua loloku i ka manawa, 5 -E Hii—e! E ola au. I kela wa, lohe aku la laua nei i ka pane pakike ana aku a Kilioeikapua ia Lohiau: "Ka! Ke kanaka lapuwale! Manao oe e ,ola ana oe 1 kela wahine hookano o ka hele ana mai nei mai Hawaii mai?" I neia wa, kau hou aku Ia o Hiiaka i keia kau: KAU HIC[,U 121) NA HEIAKA KE[V. 1 Ke kau mai la i Haupu-kele ka makani, 2 Ke waha mai Ia ma ke kua o Keolewa, 3 Aloha o'u hoa ike ahe aka makani, 4 O'u hoa ika wai-a-huli, 5 Ia wai ula ili-ahi o Makaweli, 6 Nana aku la, aia i kai o Luhi—e, 7 Luhi make-hewa paha auanei au ia oe eke aloha, 8 O ku.u aloha a moe imua, 9 la oe, eke aluha la. Pane hov mai la no ua mau wahine moo nei: Ka-hu-hul Oia! AJoha—O ka noho pu ana ka hoi ia Kauai nei, a kohu ke kani a-a ana mai ike aloha. Hiahila nohoi ua pupuka a ka piikoi nui wale." o Wahineom'ao i ke kuamuamu ia o ke aikane i ka pupuka, aole i kana mai ka nini o kona uhane, a lele aku la ia ike aikane, me ka olelo ana me ka uwe: JCaJ He keu hoi kela na wahine aka lapuwole nui Aole hoi oe e kuu aikane, i pa i ka leo kuaimuamu ino nja na wahi apau a kaua i hele.mai nei, i ka pupuka, a i keia aina ino nui wale ka hoi a ke aloha ole i noho ai, kuamu, amu ia ana oe, 'he pupuka. īna loaa keia mau wahine ia'u hakaka lima maoli no au me laūa." ' Uwe iho Ia o Wahineomao no ke aloha i ke aikane; a ia wa i pane mai ai o Hiiaka: A lioia pul« uo.