Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 52, 24 December 1909 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana I Hoohaahaa ke Oolea Kauahoa, ka Uiohandel O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikolo Kanewahineikiaoha [ARTICLE]

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana I Hoohaahaa ke Oolea Kauahoa, ka Uiohandel

O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikolo Kanewahineikiaoha

' t Ē ka wahine aloha a Kaweloleimakua nei, he mau olela oiaio wale no kau a pau i olelo mai nei ia'u, he mau hana naaupo io no ia e ka wahine a'u i hana iho nei, aole io hoi au i make i ka laau palau a kuu hoahanau kaikuaana a Kauahoa, elike ma kau i olelo mai nei ia'u, a ua hewa au ma keia hana ana iho nei a'u, a eia ka leo o ka iole ke hooia mai nei i ka pololei o kau mau olelo apau ia'u. Pau nohoi keia mau olelo ana a Kawelo imua o ka wahine 'ana ia Kanewahineikiaoha, ia wa hapai hou aku la 6ia i kana paha imua o Aikanaka penei: PAH\ HKLU 57. NA KAWEI.O KEIA. 1 "He alii ka moa, 2 Kau ana ka moa iluna oka hale, 3 Ah/ia ko poo e Aikanaka, 4 oka moa kou mea e ala ai, 5 He alii ka moa—-e he alii e." Pau keia paha ana a Kawelo, ua lohe aku la no o Aikanaka, a huli mai la oia a olelo aku la imua o na kahuna i ka i ana aku ia lakou, penei: "E, ke olelo mai la o Kawelo he alii kamoa." Ia wa, olelo mai la na kahuna ia Aikanaka ika i ana mai: "E qlelo aku oe iua o Kawelo, he kauwa ka moa.." Ia manawa, olelo aku la o Aikanaka i na olelo a na kahuna i a'oa'o aku ai iaia imua o Kawelo. A lohe nc> ua Kawelo nei i keia mau olelo a Aikanaka iaia, ia wa, hapai hou o Kawelo i kana paha, penei: PAHA HELU 58 NA KAWELO KEIA. 1 Haku nae ika hu3u oka m&a, 2 I kahili imua ona 'lii, 3 Kahili ia nae hoi ko kua e Aikanaka, 4 Nolaila, he alii moa, 5 He alii ka moa e Aikanaka—-e 6 Aohe he kauwa—e. Pau keia paha ana a- Kawelo imua o Aikanaka, ua noho iho la oia a kali o ka lohe aku i ka Aikanaka pane hou mai, a liuliu iki ka ia nei kali ana, ua meha pu loa iho la, aohe wahi mea a walaau hou mai o luna'o ka puu o Nounou. Ano ka lohe hou ole oua Kawelo nei ika hauwalaau mai o hma o ka puu, nolaila, huli ae Ja ua o Kawelo a olelo aku la i ka wahine ia Kanowahineikiaoha: "Auhea oe e ka wahine, e pii loa ae au iluna o ka puu o Nounou nei e nana ai, akahi ka meha aohe wahi mea a hauwalaau mai o luna, nolaila; e noho oe e ka wahine maanei e kali ai ia'u, a i ike au aohe kanaka i koe o luna ea alaila, hoi mai au a loaa oe pipipii like kaua iluna, alaila' hort kaua ihe ahi." Ae aku la nohoi ka wahine ina olelo' a ke kane. la wa, ua pii aku la o Kawelo a kau iiuna a kau pono iluna oka puu o Nounou, i kona hoea ana iluna, ua ike iho la oia aohe kanaka i koe, aohe nohoi ka hoahanau kaikuaana alii ona, oia Hoi o Aikanaka., Ia wa, ua hiili ae la ua Kawelo nei a. hoi aku la a loaa ka wahine e kali mai ana no o kona hoi aku, a hui iho la o Kawelo me ks wW ;-hiHe me Kanewahineikiaoha, ua ninau mai la ka wahine o Kanewahineikiaoha i ke kane ia Kawelo: "Pehea kau huākai o ka pii ana aku nei iluna e kuu kane e Kaweloleimakua?" "Aohe kanaka ī koe o lunā o ka puu o Nouou nei; hele au a hoea iluna he neoneo wale no aohe hauwalaau mai, aole nohoi i ka hamumu wahi leo hoi la e lohe ia aku ai, he oki loa no," wahi a Kawelo i ka wahine ia Kanewahineikiaoha. A pai aku la o Kawelo'i ka wahine no ko laua pii ana iJuna, ua ae aku la nohoi lea wahine. - Oko laua nei pii nohoi ia a kau pono iluna o ka puu oNouuou, oko laua nei puku mai la no i a ina laalaau a ku ka puu, ia wa, ho« ae la laua nei ike ahi. A « ke ah' a ua Kawelo nei me ka wahine ana rae Kanewahinelkiaoha' ua ike mai la o Kamalama me na keiki a lakou o Kaiaumeki me Kaeleha i k a a oke ahi a Kawelo iluna o Nouno», ia wa o Kamalama i hooho ae ai me ka leo nui: "Aia o Kaweloleimakua iluna o kapuu o Nounou—el Ltio o Kauai a puni ia Kawelo-e!! Ke kaikuaana haku 0 Kamalama--!!!" Ia Kamalama no e noke la i ka leo nui ku ana o Kawelo ame ka wahine me' Kanewahineikiaoha imua o lakou, a hui ae la lakou a pau, h e manaW a iho ia o ! akOU auoh ana ' a P au ko lak <™ hauoli ana, ia manawa ua hoomaka ,9io la o Kawelo e mahelehele i n:i aina ana i niakemake e haawi no na keiki ame kona kaikaina punahe le, oia hoi me kona manao ma ikai. Aole oia 1 anunu a makee wale ae ika aina ame ka waiwai. Noua lawe mua ae oia i kona noonoo maluna o kona mau hoa lawe hana ma ke kaua. A penei ka mahele ana a ua Kawelo nei , na aina no kona kaikama ame na keiki: Koolau, no Kaiaumeki, Puna, no Kaeleha, Kona no ILamalama, Kauai a puni, no Kaweloleimakua ' ; Pau keia mahele ana o Kawelo i na aina n.aluna o ke kaikama o Kamalama ame »a keiki oia y Kalaumeki me

Kaeleha. Ua holo ae la ka lohe ia Kauai a puni, ua lilo o Kauai holookoa ia Kawelo; a ua mahelehele aku ua o Kawelo i ka aina ia Kamalama ame na keiki hookama ana. Ma keia lilo ana o Kauai a puni ia Kawelo, ua noho īho 01 a 1 Hanamaulu ame ka wahine me Kanewahinoikiao}ia. E ka makamaka heluhelu, e ae mai i kou mea kakau nei, e hoakaka ikl ak« iaoe ma keīa wahi o ka kakou moolelo, a e haalele īho kakou ia Kawelo ame ka wahine e noanu 1 Hanamauki, a o Kamalama ame na keiki, o Kalumeki ame Kaeleha, ua noho ae la lakou ma ko' lakou nuu kalana pakahi, elike me ka Kawelo i haawi aku ai ia lakou,a e huli ae kakou no Aikanaka ma. Ma ka wa o ka paha hope a Kawelo i paha aku ai ia ikanaka, ua huh mai la ua o Aikanaka aolelo aku Ia i na kahuna, ouu, ua ko.no .ho Ia ka wehweli o ka maka'u iloko ona 0 P au lua lak(JlJ ika make iu Kawelo, u i aku la; "E ku olelo mai ln o Kawelo, he alii ka moa, aole he kauwa '' a noomau aku la no i kana olelo ana: "A olelo mai no i ka hi ia „ kuu puo, a haku i ka hulu o ka moa ikahili īmua o na alii. Nolnila e kihun, 1,e.,1 M aku ka pono o kakou »1 I i ; T,' "' el " '"" ike il,u h ht ole O hew a k a lakou , ~'u ai ,a A.kauaka, nolaila ua l,anuu ,hu i.i u„ poe kal,unj ~ ia aku ai „ Alkj . naka i ua poe kahuna la ana: "Aohe „ kaUo,, po„„ , ko,-, UJ :i |„ ke kauwJ , o]c . I, ,ku l a , 1,, , t „ Kawdo i im . &"la, ku 1,0 ka1.,1, n„ ']ji, „k„ ~„M „ kj)m ' ' k"" ' i' h " IN " ' I,ak " IJ 1° kc P"° kajju f» na 'hi, !iolaila, u., a lu o K ,«,,.1 , he katr.v;i ehkr m e k,ūi ] ~[t - lo a : aj ', °' '° L Aole i pau.