Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 52, 24 December 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

/ hoopmwpouo hou ia elike me na. maawA-Muolel liiialea a k,o FTaivaLi ame Maui. MOKUNA IV Hoomaka ukau o Hiiaka-i-ka-poli-o-Pei,e no ke Kii ANA IA LOHIAU—KA HELE PU ANA ME PAUPALAE me Wahineom'ao—Pa na Pau na AKUA PANAEWA I KE'OKIIA E HIIAKA. f HOOMAUĪA I Alaila, pane mai la o Hiiaka i ke aikane ia Wahineotnao: "Paa mai n'o oe a pa.i ia'u, o lilo oe iwaho, pipilikia kaua." 0 ka ke aikane. no ka oleiei mai, o ka hooko wale aku no ka Wahineomao. Paa aku la nohoi keia i ke kino o ke aikane. Haia ae la nei puu make o laua, aohe no i » iho a hoea hou ana no ua mau kino moo oei. Lele like ia no laua maluna o lliiaka ma a puliki iho la, ie-iele like lakou nei iwaho o ka pali. Aia ua nrau kupuino nei o ka pali o ICauai, ke haawi 'la i ko laiu ikaika pau, e nahn ana, a e haehae liilii ana ia Hiiaka. Oiai lakou nei e lele ana iwaho o ka pali, unu ae la no o Hiiaka i ka pa-u ona a hili ae la ua mau muo nei, he nunulu o ke ano bipi bulu ka mea lohe iano ua mau moo nei, a lilo ae la ko laua mau kino i lehu; a hoi no ua kaeaea nei 0 ka liiia nie ke aikane me Wahineomao, pili i ka pah. ' la laua nei uo a j:ili i ka pali, ia wa i olelo mai ai o Hiiaka ike aikane; "Auhea oe e aikaneP" " aku ia no hoi o W:.hineomao me ka ninau ana aku ia Huaka: "tleaha ia e aikane?" Pane aku la o Hiiaka: "Hookahi a kaua hakaka hou ana i koe me na wahine moo, na hoa paio hoi o kaua/ O keia ka hakaka i maopopo ole ia'u ka hopena. "Nolaila, ea, i hakaka auanei au mena moo a i pilikia au, ea, uhi iho oe i ko kino a paa i ka lau nahelehele nei a pau o ke kuahiwi a o kou ope no ia e kakaa ai a hoea ilalo 1 ka homm. a ma ia wahi aku; imi aku oe e ke aikane i ke ola. Aka hoi, i hakaka au a kaa lanakila ma ko kaua aoao i neī la, aohe hol he olelo ana oia, hoi no hoi kaua me ka hauoli. Oia, paa hou mai no oe ia'u." He keu no ka hoi oe e aikane," wahi a Wahineomao i pane aku ai, "alua hoi au kaumaha e hapai ai. O ka eha ame ka ikaika o ka hakaka mai a na hoa paio o katia; a o ko'u kaumaha iho nohoi maluna ou. E aho no paha owau o kaua ke moe puu ae imua o kela mau wahine i mama ai oe e aikane; aole hoi i elua mau kaumaha e auamo ai?" Pane aku la no o Hiiaka: "Aole pela, eke aikane, o kou pili ana mai ia'u, he mama ia nou. O kou kaawa 3e mai ia'u aku, he kaumaha ia no'u. Aia kou pilikia api likia au. Nolaila; mai haalele mai oe ia'u." 1 lawa no apau keia mau olelo a Hiiaka, o ka wa no ia i hoea hou mai ai o Kalamainuu ma me ko laua mau kino i oi aku ka weli-weli i ko na wa e aeapau i ikeia ai laua A ia-wa i pane mai ai o Kalanamainuu: "Auhea oe, e Eiiaka) Ua hai mai nei na kupuna o maua ika po, aohe oe e ola ana īa maua rkeia la. E make ana oe ia maua, nolaiia, eia ka olelo o ke ola ia oe e haa lele mai oe i keia w;-hi, a o ke ala no na hoi ia ]aio o Haena,a ku ae a hoi aku>jno Hawaii. Aohe aukane o neiwahi. Na maua ke kane." Ia wa pa-e mai ana ka leo hea o Lohiau ia Hiiaka: "E Hiiaka—e!- Moea imual! He wahi iki wale no koe a loaa au ia oe."

Aiaila, olelo aku Ia o Hiiaka i ua mau kupueu nei o na pali o Kauai: Kahaha! Aole hoi au i make ia olua ina kāua mua iho nei a kakou,"a i keia ka hoi, me ko olua kupapa mua ole ana/olelo rnai olua ia'u, e haalele au i ka pali o Ke~e nei. He wahi aho wale 110 paha na no olua e punaiawele mai nei no. Oi paha—ka olua make mai hoi." 0 ka wa no keia i lele hou mai ai ua mau moo nei maluna o H:iaka ma, a lele ana keia iwaho o ka pali me ke aikane. Hoi aku Ia no keia loaa ua mau moo nei, a hakaka iho la no lakou nei. laia nei aku, lele nohoi ua mau moo nei iwaho, a mai waho mai ka laua hoi aaa pili hou i ka pali, a noke no i ka hakaka me Hiiaka raa. Unu ae la o Hiiaka i ka pa-u ona. a hiii mai la i ua inau moo nei, a lilo ae la ia mau kino o laua i mea ole, a iloko o ka imo ana a ka inaka, ku hou atia no he mau kino hou. Pela ka lakou nei nonoke ana me ka ikaika a hiki wale no i ke noi ana mai o ua mau moo la ia Hiiaka, e ola laua. L). wa i hoole aku ai o Hiiaka me ka olelo ona aku: Aohe olua e ola ma ko'u manao ana; he ino ka nlua mau hana ia'u, ahe aloha ole nohoi. Ina paha i hookuu ia mai e olua ia'u ame kuu aikane ialahe no maua e pii mai ai me ka mainoino ole, ina la paha,ua aloha aku :ui ia olua, aka, aole pela ka olua hana i hana mai ai maluna o'u, lele a koae ka hoi au iwaho o ka pali me kuu aikane nei. Owau hoi paha keia o Hiiaka ua hoea mai la imua o olua, a olua 1 kuamuamu mai ai ia'u i ka pupnka, ho oku ka pupul.a a olua imua." Okawa no keia o ua triau moo nei i le!e h<»u mai a. maluna o Hiiaka mē ka olelo ana uK'i: ''Ua ike maua i kou ikaika e Hiuk.i, a oia ki m.um wahi e makaala ioa aku ana ia oe." He ike ana ka Hiiaka i ka nee ana iho o koiu kino ila!o, eiā ka auanei, ua paa mai la ka pa-u ona ia Kalanamainuu, a o Kilioeikapua hoi, lele ae la ia a paa mapuana-i 0 Hiiaka, a pau pu nohoi kona mau lima anle hiki iaia ke oni ae. 1 ka ike ana hoi o Pauopala-e, eia o Kalanamainuu ke hooikaika nei me kona ikaika npau e hemo ka pa-u o Hiiaka mai kona kinoaku, oia ka wai popo'i iho ai na kinO launaheleheie o Pauopala-e maluna o Kalanamainuu, paa pn kona kino holooka. Pela nohoi i poipu iho ai ia mau kino /au ona maluna o Kilioeikapua, e noke ana nohoi ia rne kona ikaika apau e umii ia Hiiaka, a e puliki paa i kona mau lirna. Kokolo iho la na aa o ke ama'uma'u, kapakii, ka iwaiwa, ka pala a me na ano launahele a pau a puni na kinoo ua mau moo nei. Paa na wawae me na huelo. Aole o keia wale ae la no, aka, ke kolo la no u i m.iu aa Ia ma na onohi maka, ma na puka ihu a me na waha o ua man kaeaea nei ona pali; he kihe mai hoi kau a koe o ua mau kupueu nei. Lil° ua mau kupueu nei i ka pakaawili i na kino o laua 1 mea e hemohemo ae ai na kino lau nahele o Pauopala-e 1 puliki īho ai a paa laua, ia wa i hemo pu ai na puliki ana 0 ka maiuu o Kalanamainuu i ka pa-u o Hiiaka; a hemo pu ae la no hoi kaKilioeikapua paa ana i ka puana-i o Hiiaka. E ka makamaka heluhelu, he pono ka me kakau ke hoakaka aku ma keia wahi.' Ua hoike aku ka mea kakau nei i ka noho ana o Pauopala-e i Kawaihae, Kohala, mamuh o kona hoohihi ana ia Kaohawai, ko Kawaihae 'keiki ui, a iamo ma ka lele kawa. Aka, ma kona noho ana ia Ka~ waihae, ua hu mai la no kona aloha i ka haku alii ana ia Hiiaka-i-ka-poli-o-Pele, nolaila, nana mai no oia fke alahele oka haku ona me ke aikane me Wahineomao, a hiki 1 ka ikeanamaiuao Pauapal-e ia Hiiaka ma ua komopono laua i ke iwaiwa o ka hakaka, nolaila ua kahea ae la oia i kona mau kino nahelehele apau e ulu a popo'i iho maluna o Kalauamainuu ma. elike me ka kaua e ka mea heluhelu i ,'ke ae la. Nolaila, eka makamaka heluhelu, e hoi hou ae oe malun a oke alahele pololei o ka kakou oiai, ua maopopo aku la ke kumu o ka ulu ana o na lau nahelehele. Oiai ua mau wahine nei o na pali kaulana o Kalalaue hooikaika ana e hemo ae mai na puliki paa ana a na kino lau manamana o Pauopala-e, ia wa i olelo ae ai o Hiiaka i ke aikane, ia Wahineomao: A k.-ui iii".