Kuokoa Home Rula, Volume VIII, Number 7, 18 February 1910 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei; O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha [ARTICLE]

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei;

O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha

Aia no hoi o Kamalama ke ai la a me ka wahine me Kanewaeineikiaoha, aia no na kanaka ke mahalo la i ka ui o Kanewahineikiaoha, oia ai no hoi ko laua nei a maona, o ko lakou nei ku ae la no ia a hoi nui aku la a ma kahi no hoi o Aikanaka a hoonoho īho la ī ka wahine a me ka hoahanau kaikaina, a noho īho la no hoi o Aikanaka ma ka aoao o Kanewahmeikiaoha Ia manawa hoike aku nei ua Aikanaka Ia ī kona makemake imua o Kanewahineikiaoha, ua hoole mai la o Kanewahineikiaoha ī keia manao o Aikanaka ī hoike aku ai īaia, a ulu mai la īloko ona na hoomanao ana no na olelo a ke kane opio i olelo ai īaia ī ka hale. Ika hoole ana aku o Kanewahineikiaoha ī ka manao 0 ua Aikanaka nei, ua ku ino ae la oia iluna a koi aku la no me kona manao paakiki īmua o Kanewahmeikiaoha, me ka hopu mo ana ī na lima oia nei, a mau no o Kanewahineikiaoha ī ka ole. Ke mau mai la no ka Aikanaka mau hana-hu'a i ke koi la Kanewahmeikiaoha me ke aumeume ana, mamuli o keia hana a Aikanaka, ua ku ae la o Kanewahmeikiaoha īluna me ke pale ana aku ia Aikanaka a kaawale mai īaia aku, a pane aku la oia ī ka i ana aku: "Ke kuhi nei au he manao maikai la kou e Aikanaka 1 kauoha ae nei īa maua e hele mai īkola o ka lealea 3 eia ka he mau haiia kau 1 manao ai maluna o ko'u kmo i laahia no ka'u kane wale iho no "Ina i loaa mua ia 5 u ka ike, o keia kau mea i makemake ia maua e hele mai o kuu kmo, hai aku au ia oe me ka pololei loa, aole maua e hiki mai, aka, aole hoi ī loaa ia mau hoike ana mai la'u. "Eia ka, o kau mea ka keia i makemake ai ia maua e hele mai 1 ko la nui au i hoopunipum ae nei ma o ko elele la,he aloha oe ī ko hoahanau pokn īa Kamalama,eia ka e hana mai ana oe ī ka hana lapuwale o ka hilahila ole maluna o'u me ko īke no, ke noho nei au me ke aloha no ka'u kane, ke noho nei hoi au nhe ka hoomanao poina ole nona, a oia nae kau e kot mai nei ia'u, e hooko aku au i kou makemake e Aikanaka. "I hai aku au la oe ī ka mea oiaio loa, aole loa au e ae ana ī kou manao lapuwale e Aikanaka. Heaha la kou oi ae i kuu kane opio, ia Kamalama, ina makemake au īa mea he kane, ua oi aku kuu kino e lilo i kuu kane opio, aole ia oe e kena lapuwale." I ka lohe ana o Aikanaka i keia mau olelo a Kanewa,hineikiaoha, ua hilahila loa iho la oia, a komo pu iho la ka hoonaukiuki iloko ona no keia wahine olelo pakike a hoohilahila iaia, aka, me ka nana ole ae o Aikanaka no ia mau olelo hoohilahila a Kanewahineikiaoha iaia, ua lione aku' la no o Aikanaka ī kona makemake imua no o Kanewahinei kiaoha. E makamaka heluhelu, e waiho iho kakou ma keia wahi la Aikanaka ekoi hanahu'a nei īa Kanewahineikiaoha, ame na lealea like ole e lealea ia nei a huli ae kou heluheIu ana ma keia mahele aku o kakaua moolelo. I ka hoi ana mai o Aikanaka a me ka hunona ana me Kaeleha, ame ko laua poe kanaka a noho ī Hanaka-ape, ua noho iho la no hoi o Kamakaokahoku ma e kiai ia Kawelo, elike jne ka oukou ī ike ai ma na helu i hala e ka makamaka heluhelu. A hala ka po o Mohalu me kona la, hoea ka lau a kiai ana ia Kawelo i ka po Hua, ia po hoomaka mai la na ao e hakumakuma, hoomaka ka īho ana o ka ohu a uhi paa iho la I ke kuahiwi, a īa manawa, hoomaka mai la ke kilihune ua liilii ia po, a ke ike nei o Kamakaokahoku ma i keia mau hoailona kupanaha o'ka po, a kaniuhu wale la no laua no keia mau hana a ka po a laua e īke nei. Ua hoomau keia kihhune ana o ka ua Hilii ia po a hke a like, lohe ana laua ī ka leo o ka iole ī ka uwiuwi ana mai ma kahi o ka heiau o Kawelo e waiho ana, i keia lohe ana o laua ī ka leo oka īole, ua pane mai la o Hihnuiwa_ waeaehu īa Kamakaokahoku ī ka ī ana aku. "O ka leo ioie no keia a Komanaulu ma i lohe ai, ī ko laua wa hoi i kiai ai īa Kawelo ma keia wahi no, a kakou no hoi ī lohe i ka laua i hoike ai imua o Aikanaka, a oia no keia leo u'wiuwi o ka lole a kaua e lohe nei i keia'po " "Ae," v/ahi Kamakaokahoku, a hoomau mai la ī kana kamailio ana. "Ke kiai nei kaua i a Kawelo ī keia mau po, ake aloha nei au nona. Manao au ea, o keia leo o ka iole o kaua e lohe nei, me he mea la, e ano ola hou ana o Kawelo, akahi ke kupmai o ka leo o ka īole." Pane aku la o Hihnuiwawaeahu He oiaio kau e ole_ lo mai nei, aka nae hoi ma kahi o ke ola hou b Kawelo, he hana pakiki kona ola hou ana mai, mai ka make ī kau ia aku maluna ona. Aīna no hoi kona ola hou mai, alaila, o ko kaua imi wale no i kahi e pakele ai kaua mai kana make mai e kau mai ai maluna o kaua." Ke mau la no ko laua nei lohe ana ī ka leo o ka īoie a huli ka l'a o ka po, o ka nalo iho la no ia o ka uwiuwi hou ana o ka leo o ka īole, a pau loa ae la no hoi ko lau* lohe

ana īa mau leo, a malie ae ia no hoi ke kilihune ua liilu, a hoi mai la ka lai papuhea o ka mahe, a hoaln īho la ka meha maluna o laua. I ke ao ana ae, ua noho iho la laua nei a hookomo wahi ai, oia hui ka uala ka laua ai a o na lau nahelehele o ke kula, oia ka popolo, o ka laua ī'a la e ai ai. I* laua e ai ana, ua olelo aku la o Kamakaokahoku la Hilinuiwawaeaehu: "Kokoke e pau na wahi uala o kaua, nolaila, e ai kaua a maona, ea, alaila, hoomakaukau kaua 1 imu ncj ke kalua hou 1 mau wahi uala, i o no kaua e noho aku ai a keia po, a nalo no hoi ka imu a kaua ea, alaila, hele hke no kaua i kahakai e lapulapu wahi laulimu ai na kaua, me ona wahi Opihi, a i ole no hoi, o kahi Paoo nb o kaheka, 1 loaa hoi kd. kaua mea e ai iho me ka uala ke mo'a " Pane aku la o Hilinuiwawaeaehu: "Aia no hoi paha a huh kahi La makai, aUila, hana ia mea be imu, i kahia iho no ia a nalo, alaila, iho kaua 1 kahakai, 1 hele no hoi paha la o kaua a i ka wa kupono a kaua e ike ai, he wa maikai ia no kaua e hoi mai c huai i ka imu uala a kaua, alaila, he hohoi mai no ko kaua a ka imu uala ( nopoho iho no kaua i kahuna imu e ai ai. Oia auanei e, he nana mai o Aikanaka ia kaua, alua po o ko kaua kiai ana la Kawelo, a o ke kolu aku auanej keia po, a na kaua no e lapulapu nej ko kaua wahi o," oko laua nei ai no hoi ia a maona, a haule aku nei Hihnuiwawaeaeh" hiamoe, me ka olelo ana mai ia K.ama~ kaokahoku: "E hoomanawanui aku oe o kaua īke kiai ana 1 ke alu a ka'ia, a e hooluolu ao hoi au i ko'u mau wa~ hi maka " Ae aku la no hoi o Kamakaokahoku i na olelo a kona kokolua iaia, a noha īho 1a hoi kiai I ka pih ana iho no o na maka o Hilinuiwawaeaehu, uj oaa aku la laia ka moeuhane, ike aku nei kona uhane i keia kanaka i ka pii ana mai, mai kai mpi.hele ae nei us kanaka la a ke kāhawai o Wailua, a ike hou aku nei kona uhane i kekaki kanaka ī ka hele ana ae a halawai me ke kanaka mua ana īke ai, a ike pu aku nei kona uhane 1 na helehelena o ua mau kanaka nei, ua hale a ka ena, ma kana hoomaopopo aku, he hana ka laua e hana ana, aole i liuhu kana i īke ana aku lua mau kanaka nei ma ke kahawai o Wallua, ike ana kona uhane ī ua mau nei i kahi o -kaheiau, a maka'u īho la oia nokeia mau kanaka, me kona manao ou he kino kanaka ola maoh kana e ike nei, o kona puiwa ae la oia a ike piai la no i kona , kokoolu p noha ana ■ no, oia o Kamakaokahoku,