Kuokoa Home Rula, Volume VIII, Number 20, 20 May 1910 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KUAIALII Ka Luaole o ke Kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KUAIALII

Ka Luaole o ke Kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

ONA KA NANI pALI KE KUA MAHINA KE ALO—IMI i Kana Ipo ma na ale Kualoloa 0 ka Moana -Loaa o Luukia ka Ohia Noho I ka Malu 0 KA PUA HAULANA I KA WAI O WAILUA —KA HI'APAIOIE 0 KA IKAIKA—LUKUU NA KUPUA 0 HA-W-UI NEI— HUEIA NA MEA POHIHIHI 0 K.ONA Han\una MOKUNA I "Aia paha ko kaua hoea ī kai ī ka noenoe poeleele ana o keu la?" Ua paae mai la ke alukane ī ka wahine la Hualālai "Heaha la auanei ka hewa oia e ka wahine, he kuahiwi no ka hoi ua hele īa e kaua a o ka make wale ae ne koe, a he kula no ua hele īa e kaua, ua ike no kaua ī ka loa a me ka laula o nei mau kula " Ia laua no e kamakamaiho la me ka hoomau no ī ko laua īho i kai, aia no hoi na aiaio me na alu ke hahai nei mahope o laua, aia hoi, he malu ana me ka naue, ka pau ae la no īa o ko laua *ike ana i ke ala hele, o ka laua wale no i hoomaopopoa iike īho ai, uakokoke laua ī kahi o Kainaliu ma,a komo iho la ka haohao īloko o laua, pehea Ia laua i hiki koke ai no ia wahi? A, pehea la laua 1 hana la ai a pau ko lana ike a me ka noonoo, a i ko laua hoomaopopo ana, eia ka laua ua kokoke no kahi o Kainaliu ma? E ka makamaka heluhelu, maha paha ua pahaohao īa oe no keia pouli pu ana o ka ike o na ahi, oia o Kona a me Hualalai, ae, he oiaio kela, he mea pono e hoakak» iki aku kou mea kakau. 0 ke kukim kaulana a oia o Kihiloa, ua oleloia oia kekahi o ke kanaka īkaika, he leo nui, he koa a he kukim mama no hoi. Oiai na alii e kuoe hele ana ma ke kuamoo no kahi o Kainahu ma, aia no ua Kihiloa nei i kona pupupu hale kahi noho ai a nana mai la Ika huakai a na ahī, oka hele no hoi īa a nalowale ka huakai a na alii mai ka īke ana raai a kona mau maka, haule īho la keia hoonanea iki, Oia hoonanea no hoi ko ua Kihiloa nei a liuliu īki, o ke ku ae la no ia o ua Kīhiloa nei a puka aku la mawaho o ka puka, huli keia nana i ka La ua aui makai, a e like me ka oili ana aku oka pana pua mai ke ka-kaka aku, pela iho la ua Kihiloa nei i holoai aku me ka mama nui, hele ka pola o kona malo a ku pololei i hope, oia holo no hoi ko ua Kihiloa nei me ka ike ole mai o na poe e hele nei me na ahi i ka hoj»aku a ua Kihiloa nei, aKe hu ana na ka makani ka lakou mea ī lohe, hlo ana o Kona a me Hualalai a kau lunaokekuao ua wahi kukim nei hele ana no kahi o Kamaliu ma, me ka ike ole o na poe apau e hele pu la me na ahi i keia fflo ana o Kona a me Hualalai īa Kihiloa, a i ke kokoke ana aku no kauhale, ua hookuu iho la o Kihiloa 1 na aiu, a huh aku la oia hoi ma ke alahele okoa. A pela īho la o Kona ma i ike ole ai i ka manawa i hapai ia ai laua e ke kukinī Kihiloa, a pouh pu ai no hoi ko laua īke, nolaila, e hoi hou ae kaua ma ke alahele o ka kaua ,moolelo Ia Kona ma e u-ha-ele aku nei no kahi o Kaawaloa ma, ike aiu nei laua i na makaainana e hoomoana ana ma kahi o Kainahu ma, ua hiki mai la lakou no kahi i kauoha me ka lakou mau hookupu _ No Kahaluu hoi, aole 01 a i hiki mai no kuuhale o Kai nahu ma, aia nooia ke kuoe mai la , ke ala loa, m e kona manao ou ana Ia hiki mua, a e lohe mua ana la hoi o Kaawaloa ma \ ka hiiaolelo mai iaia aku, eia ka aole la hoea ana aku o na alu no mua o kahi o Kamahu ma ua ike mai la o Kaawaloa, ua nee mai la oia i ka uwe me kumakena "o ka hoea ana aku ona alu lm ua o laua A pau na kipona lauluu o ke aloha mawaena iho o lakou o ka w a r i , a ' , ; a , olal, , keklK TO ' lilna oka ike wahi helehelena aku o na aln opio K,lr S P3 r *"* ° lakc ' l uwe ana ' 1» » Kamahu la Kona ma" "Ua lohe aku nei paha olua i ka olelo mai a mau* aku nei, ma o Kahaluu Ia?" "Ae » wahī a tna, a hoomau aku Ia , ka laua kamailio ana Oia ko mau mea oka h.ki ana mai I a , Q lohe »» raai ne ' ,a maua ' ua h,ki " 40 ka maua īa e kali akn no, i o ua „ wahi no ho, a Kai n 7 h °' maa i ,ke,a e nl kah UD a. PiU anJ ' ola hra 1 ka pau ana o keia mau oielo a Trnn a naliu ma, ua maopopo ae Uia | dUa ke k"? ° nai e moe pu mai nei, aole la he mea o , " a ha " kunane o Kailua ' 0 ke kaiIka maopopo ana o keia niau mP , P „ »1» la o Hualalai a Kaa„ba, ,„ a raa a lCe W

aku ai, e hiki ke hoopuiwa oleia ka manao pihoihoi 1 na alu opio A holo keia manao īa laua. ua kauoha. ia aku la na'lii kane, oia o Kona a me Kainahu e hele mai t ka laua ahakuka,a o lakou wale iho no, ua hele mai la no hoi laua a nohoihola īmua o na ahi wahme o Hualalai a me Kaawaloa, ua olelo aku la o Hualalai 1 na alnkane īa Kona ma: "I kauoha aku nei troi maua la olua e hele mai e kukaae kakou. Oia hoi keia, pehea la kakou e hana ai no na ahi opio? Oiai, ke olelo mai nei o Kaawaloa īa'u, ma; nehmei mai, a hika l keia wa a he po wale ae no koe, aohe wahi lihilauna aku o laua nei 1 naahi opio,aole he aia mai e paina, a i ole, olopu wahi wai hoi, he oki loa no, nolaila, e noonoo ae kakou i ke kuamoo pololei e hiki ai e ike aku i na ahi opio." Ia lakou no e kainakamaiho ana, ku ana o Kahaluu imua o lakou, a he mea ka puiwa o ua Kahaluu nei 1 ka ike ana rrai, eia ka na aln ua hiki mua 1 ka hale, a o na'hi hoi me na makaainana, eia ke ku-o mai nei me na leo uwe 110 na aiii opio. Ia manawa ninau mai la oua o Kahaluu ia Hualalai ma i ka i ana aku. Pehea hoi olua 1 hiki koke rnai nei no kai nei, a ma ke kuamoo hea oiua 1 īho mai nei?" ' "Mai nuiau mai oe, nokamea, he alaiki ko kahuna," wahi a Kona ma 1 olelo aku ai. A na keia mau olelo a Kona ma i hoopau ae 1 ka u-i hou ana mai a ua o Kahaluu 1 na alii, Pau no hoi keia mau olelo mawaena o a me oll ' ana 0 Kamakahonu me kana rnau mohai no hot i hoomakaukau ai no ka hulj ana no kdna hanai. 0 ka mea ī hooholo īa ma ia ahakuka & iakou, q\a xiq ko Ukou hookuu ana na Kamakahonu e hana ī kana hana elike me kana mau mohai ī hoomakaukau ai ma kana hua--1 uh ahi « oia hm » kdna hanai » aua pono w manao imua o lakou, a ua heoholo īa elike me la. Ua u-i īa aku keia mahao imua o Kamakahonu ua ae mai la oia nana ka hana mua. Nola.ia, W ebe ae Ia o,a * ka puaa h.wa paa, ka moa lawa, ka awa lau, ka ,'a ula ka mu hwa Ika pau pono ana o ke Ia md u mea imua o Akou, ua kahea pu ia Sfeu la ka poe ike ī ka hahau pahu ka ike jke kaeke, a hiki lakou , mua 0 Kamakahonu! ua ku iho la o i ka pule ,mua o na akua oia wa ; pene», Kane, Kane Kanalou, Kaneapua, Kanehekili, Kane wawahiUni, Kane ikapohaW, Kane wawahimoku, Kane huh honua, I ke papa lani. i ke papa nuu, I kukulu o Kahiki ku, I Kahiki-moe, Moe ana na alu o Ololam, O Nuumealani, He lani ai, he lant ī'a Na Kamakahonu, No Kailua me Keauhou, Eli eh kapu, Eh elt noa, a hdnu ua l^le