Kuokoa Home Rula, Volume VIII, Number 21, 27 May 1910 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka Hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na—ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka Hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na—ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, ma kua, Waianae

MOKUNA II" (He Xmmi e Hoonlumalui'hie ui uu Iluiiuu ) I-a Kauluhinalo e noho la, aia na maka o na elemakule ke kau pono ala maluna o na heiehelena ui o Kauluhmalo, ke ike la laua i ka puai o ka ula ma na papalina o ua kaikimihine nei o Kauai, a la manawa 1 olelo aku ai ka luahine i ua Kauluhlnalo la. "S ke kaikamnhine, e pama ai mua oe, mahope aku ke kamaiho, aia hoi a piha aku oloko o ka houpo, ea, īkaīka ka leo ke olelo, aohe e hemo pu, malia paha, he loa kou alahele o ka hele ana mai nei me ke komo wahi ai ole, hoi ia ua loaa iho la kou hale kamaaina Aohe no hoi ou hopohopo ana elike me ka maua i olelo aku nei la oe " Ia manawa hoomakaukau _mai la ke kane l mau mea ai na ua ui nei o Kauai, a ku, kahea mai Ia oia 1 ka laua mali hmi e nee aku e ai Ia manawa nee aku nei ua Kauluhinalo nei ma ka papaama, 1 hoomakaukauia nana a ai iho la la Kauluhinalo eai ala, aia wahi elemakule ke o humuhumu Ia 1 ka ui o ke kaikamahine a laua 1 īke ole ai 1 ka lua ole oka ui ehke me-keia kaikamahine Ake olelo la laua, ma no hoi e ae ana keia kaikamahine, i ka laua noi, e lilo i oia 1 wahine na ke keikialn Keaweulaokalani Ia manawa 1 pane aku ai kahi elemakule kane Aia a maona mai, alaila noi aku kaua imua o ua kaikamahine la, manao no hoi au aole paha oia e hoole mai i ko kaua manao 1 na e hoike aku ana kaua īaia." "Ae, ua pono īa manao ou e kuu kane," wahi a kahi luahine 1 olelo aku ai. la Kauluhinalo e ai la, aia ka m o ua kaikamahine la ke puīa la maluna o kaupoku o ka hale o uamau wahi elemakule la Ana keia ulaweo oka ui o ua Kauluhinalo nei 1 puka ae maluna o kaupoku hale me he ahi 'la, 1 hoopuiwa aku Ina kanaka o Keawaula, a hooho ae la lakou me ka leo nui 1 ka pau o ka" hale o ua mau wah: elemakule ala i ke ahi.

0 ka ai no hoi īa o ua Kauluhinalo nei a maona, ia manawa, eleu mai nei ka elemakule kj>ne \ na paipu, a ku a kaawale ma kah» e Hoi ae nei o Kauluhinalo a noho no hoi ma kana wahi mua 1 noho ai a noho iho la. A kuu nohoi ka maona o ua Kaulahinalo nei, ia manawa 1 olelo mai ai kahi luahme: "Auhea oe e ke kaikamahine a ka ui nui wale, e ae mai hoi oe e ninau aku au īa oe i kou inoa, ame kou wahi i hele mai nei, a hoea iho !a oe i ko m.iua wahi pupupu hale nei. <c Owai ka moa o ke kaikamahine? a mai hea mai ka aina o ka hele ana mai?" ''Kauluhinalo ka īnoa o ke kaikamahine imua o olua e noho aku la, a mai ke kai mai ka aina o ka hele ana mai," wahi a Kauluhinalo. Olelo mai la no ua wahi luahine nei i ka i ana mai. "Pau ae la ka'u nmau la oe ma ia mahele, oiai, ua maopopo ae ]a īa maua kou moa, ame kou wahi oka hele ana mai " "Eia hou keia manao o'u īmua ou, īna hoi e oluolu m mai ana e oe. Oia keia/' ''Ua makemake maua e hlo oe i wahme na ke keikialn o Keawaula nei, oia hoi o Keaweulaokalani, ina nae hoi e pono ana īa 1 kou manao." Ia manwa 1 pane aku ai o Kauluhinalo" me k«i olelo ana aku. Heaha auanei hoi ka hewa oia manao o olua, ua pono hoi paha ia, akahi ka hoi ke kane ua loaa mai la ia olua, heaha aku auanei hoi ka'u e hoole aku ai. "A aia īhea ua kane nei a'u a olua 1 haawi mai la kahi 1 aoho ai?" "Aia 1 kai aku nei la kahi ī noho ai Nani hoi īa ua ae mai la oe ī ka maua ī noi aku la īmua ou, nolaila, aohe a maua u-i hou ana aku īa oe. A na mau«i no hoi u e hele aku a hoike aku miua oua keikiahi la ī keia manao a ka~ kou ī kuka iho la "Aia hoi a aui ae kahi La makai, akila, haalele iho maua īa oe ī kauhale nei, e noho no hoi oe no ka hooluolu ana ī kou wahi kmo, a hiki ī ko maua wa e hoi mai ai. Aohe no paha maua e h'uli'u loa aku, hoi mai no maua, oiai, aohe he nui aku o na oleio o kahi o na 'Iu " Ua ae aka la o Kauluhmalo ī keia mau olelo a kona mau kamaaina Ia lakou e nanea wale ana no, kau mai ke poluluhi o ka maka hiamoe maluna o Kauluhinalo, a olelo aku la oia 1 kona mau kamaaina: Akahi mai 1« ka hoi ke kaumaha o'u mau maka, hele mai la au a makemake e hiamoe?" Pane aku k kona mau kamaaina īaia- "Kahuhu} Heaha īho la auanei hoi kau e kanalua ai Oui, nou no ka hale, ehke me ka maua mea olelo aku ai ia oe. He hoi no hoi paha e hooluolu ī ka maka." _ 0 ko Kauluhinalo hoi aku la txo la a ma ka hakala o ka hale haule aku Ia oia hiamoe Ia Kauluhinalo e hiamoe la, ke olelo wale Ia no na wahi elemakule kane me ka wahine. "Ina paha na kaua keia hapuu kaikanaahine a ka ui nui wale. Ola no hoi ko kaua mau īwi, aole, na hai keu ui i maopopo ole īa kaua." Pane aku la kahi elemakule kane i kana wahi luahine wahme. "Kahaha heaha kau e houpuupu nei īka nani a kaua e īke aku la Na kaua hoi paha la, ua lawe ia. mai la ako kaua īpuka hale, nolaila, na kaua īa He kahi wale ae nei no paha keia, ua hele no hoi kaua a o ka hina o ko kaua mau poo, loaa no hoi ia kaua ke keiki, ma o keia pomaikai ili wale mai no n>e ka ehaeha ole ou e ka wahine." Noho īho nei iaua a aui ka La, hoomakaukau iho nei ka laua hele ī ka laua huakai no kahi o Keaweulaokalani, ke kane hoi a laua ī hoomoe aku ai na ke kaikamahineahi Kauluhinalo. A makaukau laua nei, oko laua nei ihoaku la no la. E ka makamaka heluheiu, e waiho kaua ma keia waht o ka kaua moolelo, a e hoakaka. iki aku kou mea kakau no keia keikialn e o nei ma ka inoa o Keaweulaokakni. 0 Keaweulaokalani, he keikialn oia i hanau u ī Maui a mai Maui mai kono holo ana mai a nohp u Keawaula, Makua, me kona mau makua, a ua hlo maoh ke keikialu ī mea punahele loa i na makaainana o Keawaula, a oia hookahi no hoi ke kanaka ui oia ka-ha, Ona kaikamahinealn(no hoi oia ka-ha, ke loloku Uno hoi ko lakou noonoo no ua Keaweulaokaiani nei, me ka manao mua ole o lakou o ka ula wena e puau ia maluna o kaupoku o ka hale o na wahi elemakule a lakou e ike mai ana me he ahi maoli la, he ahi 10 no la u, eia ka, he kaikamahme nona ka ui ; pahikuhikuia ka nononō ula o kona nuu papahna, a oia aku ana ka wahme a ke keikiain Keaweulaokalani a iakou e hoomoamōa la īloko o ko lakou waihona noonoo 1 ka makaukau ana o na wahi elemakule o ke kane a me ka wahme, ua heie aku la Uua no kahi o Keaweulaokaiani a me kona miu makua e noho mai ana. Ou hele no hoi ko laua nei a hoea ana nnua o na makua o KeuweuUokalam, a īke mai U laua 1 ko lauanei hoea ana aku, a mahamaha mai k ua mau makua la o ua Keaweulaokalam u Uua ī ei, a pa mai la ka leo kahea e komo maloko, o ko Uua iiui 1 omo aku U no la ,i nohu iho la la manawa 1 olelo uiai d\ o la } alJa j k.i 1 ana m u. "Mama v/alt ka olua o ka hiki ana m u U, he auo iiui no hoi ka nunao o ka hiuku, ,iole anei pel«?" "Ae," wahi a laua nei, me ka hoomau ana aku i ka olelo ana. "He huakai imi haku lani ka mau-a i hiki mai la, ī kii mai la maua 1 ke alii opio ia KeaweuUokalani i kane na ka maua malihini, ke kaikamahine ui hookah a maua ī īke ai, aohe lui, ma nei a [mni " A k-eia pule ae.