Kuokoa Home Rula, Volume VIII, Number 22, 3 June 1910 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KUAIALII Ka Luaole o ke Kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KUAIALII

Ka Luaole o ke Kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

SfONA ka Nani PALI KE kua Mahina KE alo—lmi I Kana IPO MA NA ALE Kualoloa 0 KA Moana —Loaa 0 Luukia ka Ohia Noho I KA Malu 0 KA PUA HAULANA I KA WAI 0 WAILUA —KA HI'APAIOLE 0 KA IKAIKA—LUKUIA NA KUPUA .0 HAWAII NEI~HUEIA NA MEA POHIHIHI 0 KONA Hanauna MOKUNA I He nam īa ua Hoao na aln opio, ua palala la no na la he uttn. me na po he umi, ua hui na makua ahi, na kahu hanai na makaaihana, a ke hai ala'kela a me keia no ko lakou mau wahi i hele mai ai, e pono kakou e nana 1 ka noho ana 0 na aln opio a me ko laua moolelo © ko laua mau la Ua olelo īa ma keia moolelo, he ahi oluolu no 0 Kailua, a me kana ahi wahine, o Keauhou. Ia laua 1 noho ai, he mahiai no me ka na hana maa mau īa Kailua, ae oia, aole no e poina īaia ka heenalu, pakaka waa, na hana hooikaika kmo o kela me keia ano, Ika hala aua ekolu anahulu la, ua hoomaka 0 Keauhou e ono 1 ka i,a, o kana ī'a 1 ono ai, oia no ke Kole maka onaona, ua olelo aku la oia īa Kailua 1 kekahi po. "He noho wale ae nei no hoi-a a kahi no hoi ka ono 0 ka i'a," mnau mai la 0 Kailua 1 ka wahme ia Keauhou: "A ono, heaha ka'i'a?" "He Kole," 1 pane aku ai ka wahme. "Ina pela, apopo holo au 1 ka lawaia nau, maliapaha, he ono hookauhua keiki keia ou. Ina 10 he ono hookauhua keiki kena ou, ea, pomaikai kaua " I ke ao ana ae oia po, ua hala aku la o Kailua no ka lawaia palu, aole i mahiki lea ae ka La īluna, pae ana keia no uka 0 ka aina, paa ae la no keia hookahi kauna Kole, ku ana keia īmua o ka wahine, a mama mai la no hoi kela, "mama no ka hoi oe." "Ae, eia ko ono la ua loaa mai la." I loa do a pa ! koi ala lima, o ke kupenu īho la no īa me ka paakai, kau mai la kahi miki poi, pela koia nei haupa ana a pau na Kole eha, 0 ka maona no hoi īa, a komo mai Ia ka wat, pau ae la ka ono ī'a -Hala hou he mau anahulu, ua īke īa ka oni okekeiki īloko oka opu o Keauhou, ua maopopo loa, aia he keiki 1 loko 0 kona opu. Ika hoomaka ana 0 Keauhou e nahunahu, ua kn īa na pale keiki e hele mai e hooponopono no ka hanau 0 ke aln wahme, a pau ka lakou, (na pale keiki,) ua pouh ka lewa, ua*o mai la ka uwila, ke nakolo aela ka hekili, pihhua ka moku a ehu no keia mau ouli ] īke ole īa mamua aku. Ua hanau mai Ia ke kama, he lewalewa, ua kapa ia aku kona inoa o Holualoa 1, hookauhua hou, o ka lua ia 0 na keiki, kapa īa Holualoa 2, 0 kona eweewe no, hanau hou ke kolu 0 na keiki, o Holualoa 3, o kaha o na keiki, kapa ia no 0 Holualoa 4, he poe keiki kane wale no keia a pau, mai a Kailua mai a me kana wainne o Keauhou Oia īho k no ke kumu i kapa la ai kela mau ahupuaa e waiHo ,mai la ma Kona Akau, ma ka moa kela poe keiki a Kailua laua o Keauhou, "na Holualoa." 'Nolaila, e kuu makamaka heluhelu, ua hiki mailakaua 1 ka hamiu ana 0 keia poe keiki a Kailua ma, a e nana aku kaua no ko lakou noho ana, a hiki 1 ka wa i loaa ai na wahine-a hiki pu aku i kahi 1 hanau ai ka kakou eueu Kuaiaiii. I ka wa e hanai la ana keia poe keiki alii hanau o ka aina, o Holualoa 1, ke kanaka ui loa o keia ohana keiki aohe puu, aohe kee M pali ke kua mahma ke alo, a pela no kona m&u pokn, aia no nae lakou a ekolu malalo 0 ka nani a me ka ui o Holualoa 1. Ua hanai la no me ka nene ihikapu ua poe alu opio ūei imua o ke alo alii o na makua o Kailua ma, 0 na hana 00 ihe kekahi hana a na alu opio, ka mokomoko, ke kulaku lai, Kauma pūlīma, Uma uha, ka Heeholua, Keapua, 00 īhe, Puhenehene, Konane, Loulou, Heenalu, Pakaka waa, 0 na hana hooikaika k.no no a pau oia wa, oia na hana a na ahi opio 1 hana ai. Ua kaulana 0 Holualoa 1, i ka īkaika hakoakoa, a me ka ooihe, be wai auau ia no Holualoa 1, 0 ko lakou kahua le'ale'a, aia no 5a ma Puapuaa, he wahi no īa e pih ala me Holualoa, a me na Kahului, aohe wahi hale e ku nei malaila 1 keia wa, i ka pu ana aku 0 kahi one o Kahului a hoea 1 kahi ahua, oi«* kepoo malalo nei, a o ka palena mauka ae 0 na Hale o Adamu ma, kokoke 1 ka Hale Halawai, oia ka palena ma—o. Ina e ke'a 0 Holualoa 1 kan<* pua ma keia poo ke kahua le'ale'a, aia no ka haule ana 0 kana pua 1 ke awa pae 0 Kauo, u* hoao na kaikaini u hana hke, aohe no he kokoke aku 0 ko lakou īkaika. Ini no e maika 1 kaĀa Olohu, aia no ka palena i Kaiimalumalu, na keu mau hana hookekkela i kono aku 1 na kaiiaka īkaika eaeoka moku a Ehu, e hele mai e-hoopapa m(f. Hohulna 1, na p„n w.ile no

ka haule īa Holualoa 1, aa mai ko Kau, poe keiki īkaika ou aaa no' pau lakou a pau 1 ka pa'ipa'i ia e Holualoa l[ a hookahi keiki 1 aa mai e pili me Holualoa 1, oia no o Kapukapu, no kai keia keiki o Kalue, (o Kapapala kai la ma kekahi olelo ana.) Ua hele mai keia keiki pukonakona oia kaha, ua hele kona mau a—a uwala a wikani 1 kaua mea he oolea. I ko laua hm ana a kuka 1 na pth a laua, ua hooholo like laua Ika nui o ka. laua pili. He lau ka puaa, he lau ka moa, he lau 1110, he lau ke Kapa, he lau upena, he lau moena, he lau ka waa, a pih pu me kona kaikuahme, oia no o Kukalaula. oko laua le'ale'a mua e paam ai, oi a no ke ke« Ptia, he la piha kanaka ia o ke kahua le'ale'a ī na kanaka, na kane me na wahine, na alu no hoi. Ma īa U, ua hume iho la o Holualoa 1, ī ka malo Pliakai, a e kau ana ka ahuula ma kona kua, a o ka Papale mahiole hulu ma kona poo, ma ka nana aku a ke anaina he kanaka ui maoli no o Holualoa 1, e hiki ai ke loi o/e īa e mea e nana aku ana, ma kona lima e paa ana oia i kana Ke'a ia Onikalani, a ma ka aoao hoi o Kapukapu, e hume ana ou ī ka malo Ouholowai Olad, me ka aahu hulu mamo, ma ka nana aku, ua hele ua keiki 'la o na pali a noho ke-a ka helehelena he ku i kaua hoa, ma kona kulana a pau, ua hoike mai 1 kalawakua o kana hana ou U Ua uhaele hke aku la akuma ke p OO oke kahua le'ale'a' ua ninau mai la o Holualoa ia Kapukapu: "Owaii o kaua mua ka ke'a i kana pua, owau, a i ole o oe paha?" ' ' No keia nmau * Holualoa 1, ia Kapukapu, ua pane mai la oia: c ''O oe no o kaua ka mna, a owau aku ka hope " Ia wa no, ua wehe ae la o Holaaloa i kana pu-u pU a o ke ano o ka pua he "Hau" ua wae la mai Joko ma, 0 na * h , au auJll ona Hau O Maihi, aa olaU la ike ahi me ka wih ia mawaha iho i ka m o ka hau, a ina ewehe ia ae ka īli e īke īa ana no ka panio e wili ana ike kino h'olookoa o ka pua, he hiohioua nam no ke nana aku. e " ae a H a , a kall4 P u a i makemake ai, aī ka loaa ana, paa aela oin keina p Ua ma ka hma, hoopuka aela oia ī keia mau huaolelo* "E lele oe e Onikalani B lele oe e Kau^heahe, E lele oe e Kaumaile, E lele oe e.Nahau aulii q Maihi I ka wekiu i keaouh o lalo iho, ' I k«i pa'ena o k > maiku