Kuokoa Home Rula, Volume VIII, Number 23, 10 June 1910 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka Hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawauia, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka Hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawauia, Ma kua, Waianae

MOKUNA II j ( 'le \anea t Hooulumahiehh' ai na Hnu'aii ) A lohe na makua o Keaweulaokalani i ka olelo mai na waht elemakula kane a me ka wahine o ki hiki ana aku īmui o laua, ua olelo m ii la o Keawa, ka makuakane o Keaweulaokalani "Heaha auanel hoi ka hewa o ka olelo, ua pono- hoi paha ia, auhea olua, ua ku īho la ka olelo, o ka manao wale no koe ma ko maua aoao aku, alia nae hoi maua e ae aku 1 ko olua manao < hoike mai Ia, e kahea mua ae au i ua alu opio nei a kakou, a īmua ona no kakou e waiho aku ai 1 ka manao, a ī pono mai no īaia o ka pau ne Ia no īa a waiwai no hoi ka olua huakai o ka hele ana mai nei " "Ae," wahi a laua nei, me ka hoomau ana aku no nae 0 kahi elemakule kane i ka olelo ana "He pono la manao ou e ke alu 1 olelo mai Ia, oiai o olua wale no ia e lohe nei 1 ka manao, a koe hoi ke alu opio He mea pono 10 no e kahea aku oe īaia, i lohe aku oia ī ka manao o ka maua huakai o ka hikt ana mai la A maha paha hoi, kuka kakou a holo ka nianao me ka hoike ole aku īmua ona, a t hoole mai kela mamuli o ke kuikahi ole o ka manao, hewa loa hoi kakou, noLiIa he i mea pono 10 ke kahea aku īaia " Ia wa kahea ta aku lao Keaweulaokalani ekn nic>k..akane, e Keawe A lohe no hoi ua keiki ne 1 a Keawe 4 leo kahea o ka makuakane iaia, o kona hele mai la no īa a hoea īmua o ka makuakane, a īke mai Ia ua o Keaweulaokalani ī keia mau elemakule he kane a me ka wahine, e nonoho hke ana me ka makuakane A noho ua Keaweulaokaloni nei, īa wa i olelo mai ai oia, ma ka ninau ana mai 1 ka makuakane, u Keawe /'Heaha ka manao o kuu haku makuakane i kahea ae nei i kana keiki, ia Keaweulaokalani?" Pane aku Ia ka makuakane, o Keawe ī ke keiki, me ka olelo ana aku "I kahea īa aku nei hoi paha,oe e hele*mai, eia la he manao nui e waiho īa aku ana imua ou, aoie nae he manao no ka, pihkia o ke alu opio, aka, he manao waiwai no, e ku J$i no hoi i ka oiwi kino o ke aln opio ke haaheo īho, ke ae nae oe e ke keiki. Aole no'u ka manao, no iaua nei ae e leuu keiki "Ua kuka'īho nei no makou ua q iiui nei, a ua maopopo iho nei no la'u ua nianao la, he manao mai-

kai no, no ia maopopo ia maiu i k,i maikai o ka manao, u-i aku nei hoi maua ia Uua nei, e lohe hoi oe i ka muliao, a, ia oe ka ae a me ka oie " "A ka manao o ka hiki ana maiiP" v/ahi a fceaweuiaokalani i mnau aku ai Hai aku Ia no hoi ka makuakane, o Keawe, i ke keiki īa Keaweulaokalani i ka manao o na wahi elemakule kane * wahine o ka hiki ana aku imua o ua keiki nei I ka lohe .ana o Keaweulaokalani i ua manao nei i hoīke īa aku ai imua ona mai ka makuakane aku, ua kulou īho la kona poo 1 lalo, a liuliu iki me na manao like ole e kikeke ana i kona waihona noonoo, ua e-a ae la kona poo iluna, a kau mai la kona mau maka maluna o na makua a pane mai la oia i na makua me ka olelo ana aku: "A, ua hoike īho nei no olua 1 ko olua manao unua 0 Uua nei, e pili ana hoi ika manao o ka laua nei huakai o ka hele ana mai nei?" "Aole la e ke keiki," wahi a Keawe, a hoomau aku la 1 kana olelo ana. "Ua waiho iho nei makou Ikaae iko laua nei manao oka hiki ana mai nei, īmua ou Ia oe ka ae a me hoole mai 1 keia manao Ia wa 1 olelo mai ai o Keaweulaokalani, i ka makuakane īa Keawe a me ka makuahme me Kamahuilani 1 ka 1 ana aku. u Auhea olua e o'u mau makua, nani īa ua waiho mai nei oukou j ka manao na'u e pane aku 1 ka hatna, alaila, aole a'u mea e ae e olelo aku ai imua olua no ka laua nei huakai īmi haku lani, 1 kane na ka nialihini kipa a laua-nei, hookahi wale iho no o kuu ae aku t ko laua nei manao o ka hiki ana mai." la wa, huh aku la ka nana ana a kona mau maka maluna o na wahi elemakule kane ame ka walune, a pane aku la īa laua nne ka olelo ana aku"Ua lohe ae ia au 1 ka manao nui o ka olua huakai o ka hiki mai nei, a ke kau mai nei paha ko olua.manao o ka loaa aku o kekahi leo e hoohauoh ia ai ko olua noono a e waiwai ai nō hoi ka elua huakai Nolaila, ea, ke haawi alru nei au i ko'u manao, ua ae au o ka'u wahine īa, wahine īa na'u a kane au nana." la wa 1 oielo mai ai kahi eiemakule kane, īa Keaweulaokalani. Nani ka hauon oko niaua naau nou eke aln opio, ua loaa mai la u oe ka huaolelo o ke ola ī hoolana īa ae Ia ka manao, a ke haawi aku nei maua 1 ka hoomaikai palena ole nou e ko makou alii opio Auhea mai oe e ke ahi opio, e Keaweulaokalani—e, ua makepono īho la ke kmo o ke alu opio ī ka lilo ana j ke kaikamahme malihim, nokamea, he m kona i kupono ole e lilo aku ī kekahi mea okoa aku He ui kona ioi akn mamua o ka ui o na kaikamahine o ko kakou mau kaha nei, a īa no hoi oe la a ike aku, e Keaweulaokalani " Ia wa, olelo mai la o Keaweulaokalani ia laua nei Ae, ke akena mai nei olua ī ka ui o ka malihim a olua, aole au ī ike ī kona ut, aka, e ike aku ana nae hoi. Ua haawi aku nei au ī ko'u ae ia olua no kona lilo m.u 1 wahlne na'u, e mnau aku ana au ia olua i na nae ia he mea hiki, ou keia: "Nohea ke kamawahine o ka hoea ana mai ī olua la?' Pane aku la kahi elemakule kane, me ka olelo ana'ku īa Keaweulaokalam "Olelo mai oia īa maua, ma ko maua wa 1 ninau aku ai laia, ua 'noike mai la oia, mai ke kai mai oia " "Ae," wahi a Keaweulaokalam, a hoomau aku la i kana olelo ana 'Ina mai ke kai mai ka wahme, alaila, he kupua ka wahine ī kipa ama mai la, a ua pono kuu ae ana aku la īa olua ī wahine īa na'u " Uj hiki e ke ahi opio," wahi a kahi elemakule kane, 1 hoomau aku ai i ka oielo, "nani īa ua ae mai la oe me ka maikai, a e hoomakaukau tnaua no ka hoi ana, i hoi aku īa a hoike aku ī ua wahine la au, i ka manao o kahi ona ahi, i hai pu aku iaid, e hele mai makou i o oukou nei no ko olua hoao ana " Ua holo ae la keia mau inanao iwaena'o lakou, a he omakaukau iho la ua mau wahi elemakule nei e haalele i ko Keawe ma hale." Ia laua nei no a makaukau, ku ana ka wawae o ke akua ma ka puka o ka hale o Keawe ma, a o iho la na aleJo o k,i uwila, a hoomaka iho la ke ku'i o ka hekili, o ko laua nei puka aku la no ia mai loko aku o ka hale a hoi aku la no ko Uua wahi pupupu hale, kahi hoi a Kauluhi. nalo e hiolani mai la me niolopua, Ia laua nei e hoi la ke mau la ke ku'i ana o ka hekih ka olapa ana o ka uwiia, a'ike ae Ia no laua nei 1 kekahl wawae o ke anuenue ma ka ipuka o ko laua nei wahi pupupu hale, a u manawa pu no ī ike aku ai kaht luahine ; ka puoho mai o ka ula wena me he ahi Ia maluna o kaupo. ku o ko laua nei wahi pupupu hale, a olelo aku la ua wahi luahine nei i kana alnkane* "Ea, pau hoi ko kaua wahi pupupu hale i ke ahi, ane kalohe paha ua malihini nei a kaua ika hale Hele nohoi a kalohe oia, ea, he keu aku no h°i a ka makona o kana ha na Alaila, o kana uku iho la ka palia ia oka kaua malama an 4 ame ka kaua hana maikai uia. oka hoopihkm mai )a kaua, ea, e auau aleu kaua," P.uie aku I. kahi elemakule kane, me ka olelo ana'ku. Aole paha kela he ahi au e kuhihewa akn la e ka wahme nawa. , oWo mal e, pela ,ho la ka « ana o ke ahi, i hookahi no w ,Ju e paa nui ai o ka uta wena, aohe he palahalaha ae ma o a .n,unci o kaufx>ku o kahi pupupu hale o kaua Nolaila, ea, mai huokanikani ula leo oe, no ka mahhini a l'au.. Ile inanao ko u, aohe kela he ula okoa aku au e ike L nie he mea la u ka ula uo u o ni papalma « ua malihun la a kaua, oia kela e pi-a-o mai la, au no hoi e kuhihewa la e ka wahine lie ahi Aole i pau