Kuokoa Home Rula, Volume VIII, Number 26, 1 July 1910 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KUAIALII Ka Luaole o ke Kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KUAIALII

Ka Luaole o ke Kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

)NA ka Nani Pali ke kua Mahina ke alo—lmi I KANA ĪPO MA N\ ALE 0 KA MOANA —LO/VA 0 LUUKIA K\ OHIA NOHO I KA MALU O KA PITA IIAULAN\ I KAWAI 0 WAILUA —KA PAIOLE 0 KA. IK\IKA—LUKUIA NA 0 HAWAII NKI —HUEIA NA MEA POHIHIHI 0 KONA HANA.UNA MOKUNA I Keia wale no kahi kee īki o keia ui o Puna Ua haale īa no e Kihiloa a kapae īa ma kuono ano kahi wa ku hoomaopopo, o keia kino pohaku o llopoe e waiho 'la o a hiki ī keia Ia } i ka wa mamua loa, ina e pa mai ke pu nalu e lewa ana keia pohaku me he lewa ana ala na a wahine hula maoli, ī like ai paha me ke mele a kahiko "Lewa Kaunalewa lewa ī ka makani, Lewa ka ohīa kunewa i ka malie A i ka wa i hiki mai ai o Kaleikini, ke kanaka hookaa Kupua pani ina Kupua oia mau la. Ua olokea pu la Hopoe Pohaku i ka laau Kauwila a hiki j keia la kou nea kakau e olelo nei, o na kamaaina no o Puna kai īke a naa no la mau mea a kou mea kakau e olelo nei a. aia no ela pne laau KaWla ke waīho olokea ala no a hiki ī keala pau īa trau eleio hoonanea o keia moolelo Ua nele :ona lilo ana i ipo na Hoīualoa ■3oea keia i Kahuoi, o ko laila wahme no o Kookooau, he Lae uiahak noia e ulu nei a hiki i keia h, o Kooeoolau, he wahine poli aala, he onaona kona ih, he ak <ona hanu, o ke ala no o ka pua hala ame kahmano, oia xiau aala la oia no ka aala o ke kmo o Kookoolau, o kona #ahi apiki he loloa kona mau a —u kuku, he kioea īluna, he auhaka, a ma īa ano haalele o Kihiloa īaia. Hoea i Opihikao, o ko laila ui, oia no o Puaiakanu,he m no, he nani, o kona kma nui, he oopa, he o'i kana hele ana mā ke ano helg, a maia ano kma iho la no la wahine, 1 haalele ia ai e Kihiloa H<?ea oia i Kaimu, ike i ko laila wahine ui, oia no o Ka lapana, okauinola o ka lau ona niu, Kahi keia e olelo nu i la "Ka niu moe o .Kalapana," he wahme ui no, pali no ke kua mahma ke alo, hookah! no wahi oia no kona kioea ano like paha me Limaloa ka loihi, a I ole me he kumu mu 'la, a ma īa aao, makemake ole no o Kihiloa. Hiki keia ī Kealakomo, lohe keia 1 ka ui o ka papalohi o Apua, oia no o Kaumalumalu, hiki keia ī Apua, oia no ka moa o ka makuahme o Kaumalumalu, o Kealakomo ka inoa o k-i makuakane, ehke me ka mookuauhau i hoike Ja ma na heiu mua o keia moolelo, i ka hiki ana o Kihiloa i Apua, a lohe oia no ka ui a me ka nani o Kaumalumalu, i kona hookolo pono ana i ka moolelo oiaio no kona wahine maikai, He la heenalu īa no Kaumalumalu,, oiai ka La ua kaha makai ma no na keiki kane me na kajkamahine ame Kaumalumalu, ī na kulana ualu, e kah ana o ka opuu i i ole, ohu ae o ka nalu maikai e pae ai. I hakalia no a opuu ka nalu, o ka hee aku la no ia o kela ame keia a o ka pae like aku Ia no ia i ka nalu, i keta wa e pae nei i ka nalu, o Kaumalumalu kekahi e p'ae pu nei, a ke hakilo mai la o Kihiloa no ka uwa, hookamkam pihe ona poe makaikai, a i waena konu oia poe aia mAU anueciue ke pipio ala ma kela a ma keia aoao o ka mea heenalu, ame ka pohai manu e paa 'la maluna pono ae o Kaumalumalu, na īa mea ī hooi ae i ka hulaai a me ka pihoihoi īa Kihiloa, no keia niea heenalu e pae mai nei la Kaumalumalu e pae mai nei i ka nalu, aole kona papa i haule iho i ka honua o ka nalu aka, «a wale no kona papa ke kau aheahe mal.e 'la i ka mau o ka nalu, a ua iike ka holo o koaa papa la manawa me he mea 'Ia he nua r h , ak , U mal ka P ° h ° ]!ma ak »°ka meake'a ? ke h< ; 10 ala kona P a P a Ika lala ake hoi aela ika mua 101 loa aku lna e P i P , O ame ka pohai a na manu e nee nei i-o a lanei me ko lakou mau leo kani hol\7 T IUe i Pa6 ? ei 1 nalu ' holookoa o Kaumalumalu, ke waiho mai Ja, o kona ilme he ala he okooko o ke ahi, o kona mau ow,l, lauoho e luhe ana mai kona poo a hiki ī kona mau 010010 wawae, ua hke ia me ka aeae o ka hmu palawai. O kona nau maka „a I.ke » mc ka maka o ka MahoZ!? TT; aW<!aWe °ka° U ° kona n'ho, ua 1,ke rne ka Palaoa pae, 0 kona mau papalina, ua l.ke me ka oh.a TO h OI kamal u ka ula ha uW , aohe ona wah, aka maka e hoohalahala at, o.ai kona pauku kmo e kau ana maluna o kona papa Heeualu, io he hoi he pulu aku i huna eJiu kai, oiai o.a, e kaba ana ,ka oka me e iwa aa e kau ana Ika malie, aia no o Kihiloa ke oni wale ala no iaia iho me kona olpln ihn, ina aohe wah, kma o Keia ui, o keia ka wanme kuno HO na kuu haku aln opio, p

Alaila, ua make pono ka'u huakai a make pono no hoi ka luhi o ka alo ana mai ne: o keia loa Xa Kaumaiumaiu no a kokoke i ka makena o ka pau ana o kahakj ana o ka nalu, he kokolua no kona e pae pu la, a he wahme ui no, aole keia he wahme e aku e hee pu ne t me Kaumalumalu, aka, o Kukalaula no keia a kakou i ike mua ae nei. Ua hiki mai no ia la mamuli no oke kuhikuhi a kahi kahuna Moakeawe, a pela iho la i hiki ai o Kukalaula 1 ka Ia hiu -wai o Kaumalumalu,eia ka e hiki ana ka elde huh walune a ka aln opio Holualoa ma u la, a mahope aku, uapih paa loa ke aloha o Kaumalumalu Kukalauk, i kekahi a me kekahi a hiki i ka hoao hke ana o lakou ma h °Pe ae, ahe hooko ana ia ika wanana a kdhuna a Moakeawe a kakou i ,ke ae nei mamua. Ia kua 1 pae max ai, ku like mai Ia no laua a hoi like a loaa aku la .na kahu hanai me na pa -u puakai, p aa na hope i ka pa-u, komo i ko laua haUu, pau ka ike ana a ka K »hiloa, ona manu e ukali nei la Kaumalumalu ma, ua hoi aku la no a ka puu pohaku o ka Mokuili a mala,l a no ko iakou wahi noho. Hookolo aku la o Kihiloa no ka hoomaopopo ana i ka moolelo o kela mau wahme o p lo ui, ua hahai mai la na kamaama ehke no me īa i ikeia mamua i na helu 1 hala. Haalele ke kukini Kihiloa īa Apua, hiki oia i Punaluu, oko la,la wahine uio Kawaihuokau,] a , a nokanunuio kona mau maka wae no o Kihiloa nona. Hoea keia i Honuapo, o Kawelohea ko laila wahine «I, milkai ma na ano a pau, ke nana aku, oia no keleahi wahine a K.hiloa i i,n. loa „, a hookah, no wah, k,na ,ki oia no ka nuku, ko uko'u, kaukolo, a no keia mau kunfu' hoowahawaha no Kihiloa Hoea oia i Kealakaa, o ko la,i a wahme ui, oia no o Kauahaao, a hookahi no ona P u U) he kalakoa koiu ili, oia hoi, keokeo kekahi wahi, a hauh hoi kekah, wahi, aka raa ka paukukmo, aohe hoohalahala ana, a o kekahi he u»e wale no o« ke nema ia mai, a no o,a ano haalele no o K.,hba nona A ma, lalla ak„ kona hul, ho, ana a h,k,, ke alo ona al„, na kupuna a |„, na kahun. ame na a,alo ona 1.1. E^Tl opop ? ho ? ,a ma ke,a wati ° k » Hookah, no la oka elele K,l,,|„a , kaapuni a, ,ka moku o Keawe a pun,, ma, ka hiki ana a ka la a hlk, , k4 napoo ana o ka la u lahookahi no, a oia kanae hoike nei i m„s h o'Krr nte " ™ k -'