Kuokoa Home Rula, Volume VIII, Number 27, 8 July 1910 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka Hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka Hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae.

MO'KUNA 11. (He Nanea e Hooulumahiehie ai na Hawau ) Auhea oe e ka malihini, ua lohe ae nei no oe i ka manao i hoopukaia ae la mawaena o makou me kou mau kamaaina o ka hiki ana mai o keia poeleele; a e ninau aku ana au la oe: "Pehea kou manao no ke kane a laua nei i hoomoe aku nei imua ou? Malia paha, aole i kulike kou manao me ko lauanei hewa e hof makovf i kou mau kupuna. Nolaila 0 kou leo wale no ka makou e makemake nei e lohe aku mai ia oe mai." "Aohe a'u oielo e pale ae ai ī ka mea e hanaia 'na ī keia po; ona mea e holo ana, ua pono iho Ia no ia ia'u. No ka mea, ua haawi mua au ī ko 1 u ae īmua o laua nei ko'u mau kamaaina i ko'u wa ī hui mua ai me laua nei i keia la iho nei. I ka lohe ana o Keawe ame Kamahuilani i keia manao maikai o Kauluhinalo ī kamaiho aku ai īmua o laua; ua hooholoia iho la ka hoao ana o Kauluhmalo me Keaweulaokalani. Iki holo ana oka hoao mawaena o Kauluhinalo me Keaweulaokalani, ua pane aku la o Moohakuikalani kahi elemakule i ka olelo ana aku> u Ua maopopo ae la ka hoao oke alii opio me ka malihini a wahine ui no hoi a kakou e ike ae la, a o ka la ka maua e makemake nei e 'maopopo, i hiki ai i ka leo aln ke palala ina makaainana no ka hela ana ī ko kai, a pela no hoi ko kuahiwi. E ae mai ia'u,' wahi a.Kauluhmalo me ka hoomau ana aku i ke kamailio: 'Aohe he hoololoiahili hou ana aku Iko maua Ia e hoao ai; ua holo iho Ia no ko maua hoao mawaena o kakou i keia po, aua manao oka mea po no wale no la kakou ke hooholo ae, o ko'u pili aku ma ka poli o kuu kane. I ka pau ana o keia mau olelo a Kauluhinalo, ua kulou īho Ia ke poo o na makua o Keaweulaokalani ame ke poo o na wahi kamaaina o Kauiuhinaio e noonoo āna no keia manao oua ui malihim nei a lakou, No Keaweulaokaiani hoi, īaia i lohe mai ai i ka manao o ka ui ana e lol°ku hala ole la iloko o kona puuwai, ua hooholo koke iho la oia i kona manao; īna e ninauia aku ana- iaia keia manao o ka ui maiihini, eAE ana oia. Oiai, he mau hana hoapaapa wale no ka hooloihi ana aku i ka laoa-ku ana a kona makemake, A liuliu keia kulou ana a lakou, o Kamahuilani ka mea o lakou i ea mua ae kona poo a ninau mai Ia \ ke kane ame Moohakuikalani ma: Pehea keia m&nao o ka maliinni, a wahine hoao hoi a ke keiki i olelo mai nei ia kakou." Pane aku la o Keawe i ka olelo ana aku: "Aoie no he hewa o ka manao o ka mahhini i hoike ae nei, o ka<ma n ao kane paha ia Ia ke kaukai ole mla akalae hoao ai; a nolaila ea, ma ko'u manao, ua apono au i ka manao o 'ka hunona a kaua; a pehea la ko oukou manab?" "Ua manao au, he mea pono la kakou ke ui aku 1 ka manao o ke alii opio:' wah! a Moohakuikalani i hoomau aku ai i ke kamailio ana, 'E iohe ae no kakou i kona manao, a i pono mai no laia, o ka pau iho la no ia o ko kakou noonoo ana maluna o keia ninau no ljo laua la e hoao ia ai. I keia po no hoi, hui ae "na Opua o Keawauia," a na ke ao ana keia po e hoikeaku jna makaainana, ua hoao o Keaweulaokalam me Kauluhinalo ka "U'i mai ke kai mai." Ika pau ana o ka MoonakuikaUni mau olelo, ua apono mai Ia no o Keawe; a nona hoi kaapono, ua apono mai la no o Kamahuilani ka wahine a Keawe. Ia manawa i waiho ia aku ai keia manao imua o ua Keaweulaokalani nei, a e like me ka oukou i .ke mua ae U l 00 ka hlklWawe °ka haina >" loaa mai ia lakou. No ka mea, ua loaa mua ka pane ma ko iala aoao he ae aku no ko laua hui ana ae ma ia po. I ka maopopo ana la lakou ko Keaweulaokalani ma~ nao, ua hooholo iho la iakou e hui na op,o ma ia po , ma la waht īho la e maopopo ai la oukou e na makamaka helu heiu; ua hoao»a iho ia o Keaweulaokalani me Kauiuhmalo, I ke ao ana ae ī kekahi la ae. ua holo ae Ia ka lohe a puni o Keawaula; F "Ua hoao o Keaweulaokalani ī ka wahine, a he wahme u i hoi i ioaa oie koha iua roa ia mau kaha. A i hooi ? i U t Ol k ° lak ° U Pi ° loke ' mamuli 0 kolakou ikeana aku i kekahi mea ula-weo maluna jho 0 kaupoku o ka naie o Keawe ma.

Ua hele mai la na makaainana e ike i na alii op>o me na hookupu: Iko lakou hoea ana aku i ka hale o Keawe ma, a waiho na hookupu a \akou, ua kahea ia aku la na alii opio e hele mai e īke i na makaainana. Ua hoea mai la laua iinua o na makaainana, a ike aku la no hoi na makaainana ia Keaweulaokalani nja, a houkanikani pih-e ae la na kanaka no ka ui o Kauluhinalo. Ma-keia noho ana aku a Kauluhinalo me kana kane me Keaweulaokalani, a hala he mau mahina, ua ike iho la o Kauluhinalo 1 ka oni o keia mea iloko o kona'opu, a olelo aku la oia i kana kaiie'ia Keaweulaokalani: "Auhea oe kuu kane, e Keaweulaokalani, ke ike nei au ika oni o keia mea iloko o ko'u opu, me he mea la, he keiki keia e oni nei iloko o'u." Pane aku la ke kane, "Pono loa ia eka wahine, ma he hua keiki 10 kena iloko o ko opu e ka wahine e om ,la, alaila, ua ola kaua, ua loaa iho la ia kaua ka hua mua o ko kaua mau puhaka o ka wa opiopio, a ola no hoi ko kaua mau la hapauea o keia mua aku o ko kaua noho ana." 0 ka hele ia a pum pono ke keiki iloko o ka opu, a maopopo loa ae Ia ia Kauluhinalo a me ke kane me Keaweulaokalani ke keiki, a oiai, ke om la ke keiki me ka ikaīka, a i ka Mahoe mua, hoomaka mai la na ao opua a paa ka lam, pouli pu īho la ka aina mai o a o. Aole ī liuliu keia mau ouli o ka lewa lani īa holo ana ae, oke kui īho la no ia o ka hekili, olapa ka uwili, kahe ka wai o na pali mai kela a me keia aoao o na pali o Keawaula, ke hiolo la ka wai me ka «kaika, ku ka punohuula ma ka moana, pio na anuenue elua, a ku poai ka uakoko a puni Oahu nei. 1 keia mau ouh o ka lani e hoike e nei, ua ike iho la kekahi mau kahuna e noho ana īa Kauai i keia mau ouli, a olelo ae la kahi o laua: "Ea, he ahi nui ka mea nona keia hoailona a ka lani e hoike nei, he wohi a he kama mai ka po mai a oili mai, mai ka puhaka mai o kekahi mau alii, eia la ke ku lua nei ke aauenue, nolaila t he elua keia mau aln e oili mai ana, a he hookahi he wahine a he hookahi he kane, eia nae, o ka wahine o laua ka mea e maopopo ole ana kona ola. A ola ke alii kane, a nohea?" Pane aku la kekahi kahuna ika i ana aku: "No Kauai nei keia ahi e hanau mai aole nae i ka aina o Kamawaelualani nei, a īa la i ka moku mawaho aku taei o Kauai, na la nei nae e noho mai ana na kapu eiua, oia hoi, o ka malo a me ka pa-u laukoa, A e ku ana ka haunu kapu i ke kai, No ke kai mai ke alii opio a ola—e, Ola ia haha 1 hi'a ia, I ka upena makolu'a Kaneulupai, Ka hoa lawaia o Kehaulani Kapunohui'la—a—e Nona ia kai, ke ku nei ke oka, Ke paoa nei ke one 1 ke ala, He ala makahinu, Ua hele ia Oneone-i-honua, Ka wahine aukai o Kalolo, Ke aihemu 'la 1 na hakina, Piao maia a Pahla, Ua maholehole i ka nokea e ke kai a luhi, Ka pua e kaha i ulu 1 Uluoma, ' I hoohalahala ai o Moananuiaikalehua, Ka wahine halaulpa o Kaieie waho, I poi hewa ai o Manaiakalani, I ka makau ai kanaka (a Maui mua) I keia manawa e holapu nei a ka īno, a ia o Kauluhinalo ke nahunahu la, ke ikaika loa mai la ke kuakoko haakohi hanau keiki, ia manawa i kui īho ai kekahi hekili ikaīka loa, a pili ka hanu o na mea a pau, olapa iho la rio hoi kekabi alelo uwila me ka ikaika, ia manawa i hanau aku ai o Kauluhmalo i ki mea nona keia moolelo a ieakou e hoohialaai nei a lala ana iwaho, Ua oleloia nae ma keia wahi o ka kakou moolelo, he elua keiki i hanau ai o Kauluhmalo, oia hoi he kaikajpabine a me ka mea i hanau ae la, a he mau mahoe laua i ha=nau ia aela, ka mea apiki nae aole ka lua o ke keiki. E na makamaka o na Hawaii oiaio, no kak'ou ka moolelo oiaio mai ka Po nui hoolakolako ako halau h»le A o ia keia: Hawaii nui o Keawe-mahuna, A Maui a Kamamalawaiu, Ewalu kaha ku Ia Molokai a Hina, Ia Lanai o Kanaloa, Ia Molokini, o Mololonui a ke ahu akua, Ku ia Oahu nui a ka lāpu. He ajna a ke akua i noho ai Ke aihumuhumu 'la j na waa pap Komo halnu o Kauai lpwa ilupa, (He lemu np Keolew?) a he ama akua, Hohono he uahi na ka wahme imi a}ng, A punil a punil! a pun»ff| I kini a ke akua,' I mano a ke akua, I lehu a ke akua, Eia ua aina akua la Oahu. Aole i pau MIDDLETOWN, July 6,—0 kekahi ulia ino Jpa o B'B 1561 " ei ' ke,a ,a ' oia no ** hookui ia. ana o kekahi mau ka ahi laweohua ma kahi kokoke i koia kulanakauhale. Ua piha pono keia mau kaa ika ohua a e holo ana laua me ka puahia nui a hiki i kahi a laua i uk»fr«!°uweir k * anai ana aku ° kei,at " ka '' oilU * ' raake 87 1 h0 " !ll8ia n " mull 0 1 » 1 »