Kuokoa Home Rula, Volume VIII, Number 35, 2 September 1910 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KUAIALII Ka Luaole o ke Kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KUAIALII

Ka Luaole o ke Kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

Nona ka Nani Pali ke kua Mahina ke alo—lmi i Kana Ipo ma na ale Kualoloa 0 KA Moana —Loaa o Luukia ka Ohia Noho I KA Malu 0 KA PUA HAULNA I KA WAI 0 WAILUA—KA H'lApaiole o ka Ikaika—-Lukuia na Kupua o HaWAII NEI —HUEIA NA MEA POHIHIHI 0 KONA Hanauna MOKUNA I Ika pau ana o ka paina ahiahi a Kaumalumalu ma ma ka po o Muku, ua haule aku ua ui nei o ka Papalohi o Apua hiolam maluna o kona moena Polohinalo, a uhi mai la 1 ka Ouholowai o Laa maluna o kona kino holookoa, puia ae la o loko oka Hale Halau a lakou e moe nei ī ke ala o ke kupaoa, ke kupukupu, ka maile, na mea hoalaala o kela ame keia ano, a na ia mau mea ī hookupa oa ae 1 ka halau holookoa i ke ala ei hiki ole ai t kekahi mea ola ke hoohalahala no keia mau aala e puia nei īna poe hiamoe oia po, Ia manawa hookahi, aia no hoi oKu kalaula ke hiolanl ae la ma kon<? hiki-e-e, a pela no hoi kahi kahu o Keakakilohi O kahi kuapuu nae ka ī h'aa wale īho no a kulu ke auamoe oia po, ko kona lohe i ke kani a na manu o ka lae iliih, a no ka mea, mai mua mai a hiki īa po, he ha'o wale no hoi ke kani i-ku-wa o na manu O keia mau manu e kam nei, oia no ka Ulili holoholo kahakai, ka Akekeke kau maka-lae, ka Noio aukai, ka Iwa kau īka la malie, ke Kaupu hehi al« o ka moana, ke A-ki kaehī ale, o keia mau manu apau, ī hoīke ia ae la ko lakou mau inoa maluna, o lakou la e kani ikuwa nei i ka lewa, a pau hoi īho ana ī luna o Mokuihih, a pau nee ae ana ī luna o ka aina, a na keia mau leo īkuwa o ke kani ana a ka le« o na manu, oia īho la ke kumu n«i nana 1 hoo hia aku īa Keakakilohi, kahi kuapuu kahu hanai o Kaumalumalu Aole oia wale ka 1 loaa ī keia haawina hiaa oia po, aka, aia o Apua ma laua o Kealakomo ke hiaa pu mai la, no ke kani hoopahaohao o ka manu ma keia po, a na keia hana a na manu ī hooulu ae i ka illnau īa Apua ame Kealakomo, l ke ano e o keia kam a na manu. He ha'o wale hoi keia hana a na manu, aole hoi mua mai o ko kaua noho ana, ua kau ka hina i ko kaua mau poo, a ua nui hoi ka kaua lei hapuu he kaikamahme, o ke kana wale aku no hoi koe, akahi wale no a ike la ke kam oehaa ana kiai lae kahakai o ka hapuy a kaua Heaha la keia hana a ka manu? I ninau ae ai o Apua īa Kealakomo. aku la o Kealakomo ī ka oleio ana aku. Malia paha he hana no hoi ka ka manu a hiki mai, oiai ke īke nei au 1 kela ao nanlu c kau mai la i ka lae o Maniania, me he poo kanaka la, a ke okuku ae la na ale o ka lae o kamilo Paekanaka, me he mea Ia he malihim a hoea iho i keia wehena ka.ao, a malia paha, o.a ka hana a na kia. o ka hapuu a kaua e hoolale mai nei, e makaukau no keia kakahiaka, a mai noho hemahema kaua," Ikaloheanao Apuai keia mau olelo a kana kane, ua hoouna ia ko laua mau kiai ma na wahi a pau a laua 1 noho mana ai ma la mau ahupuaa, oia o Kahue, Kealakomo, Panau nuume Panau iki, Keauhou, Halape, Kaaha ame Kalue. Nolaila, eka mea heluhelu, e waiho kakou i na kiai a Apua ma e hele la lmua ona ma kaaimma, a e huh ae kakou a nana hou no Kaumalumalu ma e hiamoe l a „ 06 nei ' Ua lkG aku la ola he ika ° Moku P u P u > (he wahi lae no keia he ekolu paha mile ma ke a-na o keia Wrf , oia ka loihi ) laia i ikp aku ai i ka waa me ehma kanaka i luna, ame na (mohai) k " U P U ana ' ua P'hoihoi loa kona uhane no keia waa a me keia poe kanaka. I keia wa ona e pihoihoi nei aia o īa i ka lewa maluna o ka eheu o na manu, a mai lun'a aku 0 ka eheu o na manu, ī īke aku ai oia i u .a, ana. Ao.e h e „ aa c . ]ho ai e ka mea heluhelu t o ka waa „„ ke.a o Kmla e holo ana ek„, ua la , wah.ne hoao na Holualoa ii hoomaopopo hou mai eka mea helnhf.li. i wah, oka moolelo Ika„a a kah, kuapnu Ke a kat, 2 1 pauhia loa la ai ika hiamoe, ai ka P l waa" a „ ma °' 1 ' a r n0 h °' k;l bkou k *"' -a, o,a U „ P o n ka wa a na manu i kn mai a, ia Kaumalumalu a kaili aku la luna aku o kona wOii e- ana ilokn n J l lau, oia ame Kuka.au, a, a o f.h, ™ keia alahele a na manu e lawe nei n | a im„ , mahuka, „„ ka *> Apua, e hoao kana hanai me ke keiki 'Uii a i m ° Keauhou. A. pela ,ho la ī malu ma maluna o ka eheu n n,, mnn„ U--I«awa , kau o Kaumal u malim, a ka ehe u o

nu 1 hoike ia ae nei na īnoa maluna, ua lawe la aku la lakou 1 ka ululaau loloa o Polokeawe, he wahi no ia, a īa mauka o Apua a hiki 1 keia la, he a-na keia e waiho la ua hana la o loko a maikai i kupono no ka noho ana o na ahi aimoku oia wa, a ua īke maka no kou mea kakau īa wahi, ama keia a-na no i hooaumoe ai o Kaumalumalo ma, ma ia wanaao, me ka ike ole ae, eia lakou 1 waen<t wao nahele kahi 1 hooluolu ai i ke koena oia po I ka wa a Kaumalumalu 1 īke ai 1 ka waa me na kanaka elima ma ka moeuhane 1 olelo īa ae nei mamua, mai luna aku no īa o ka eheu o na manu, e hke me ka oukou 1 īke ae nei E waiho kakou ia lakou e moe ana maloko o kela ana, a e huli ae kakou a nana ia Kihiloa ma e alo mai )a i na al« o ka moana, mai Kona, Kau, a hiki ma ka lae o Mokupupu, ua ike mai la o Honaunau i keia ao pouhuli ī ka pu ana ae a hapalua ke kiekie mai ka honua ae, ua kamoe aku la ua mea eleele nei- a nee ana no ke kuahiwi me ka mama nui Ikawa o Honaunau ī īke ai i keia mea ua kani īho la kana uhu me ka lohe ole mai o Kihiloa ma, aole keia mea eleele e nee nei no ke kuahiwi, he mea e, aka, o Kaumalumalu ma no keia e lawe īa nei i ke kuahiwi e na manu no uka o ka lae laau e huna īa ai, i ōle e loaa ia Honaunan ma. I ka wa a Honaunau ma ī »ke ai i ua ao poulmh nei e puhi la ana eka makani no ke kuahiwl, ua oili ae ka Hoku Loa ia manawa maluna o ka īlikai, oia ka wa a Kihiloa raa i kaalo ae ai ma ka lae o Mokupupu, a e īke ia ana na kukui o na hale o Apua ma, me he mea la e au mai ana īke kai me he manu la Ua olelo ae la o Honau nau ia Kihiloa: Auhea mai oe e Kihiloa, aohe a kaua wahine, e ho_ ea aku ana kaua i kauhale ī kahi o ka wahine a ke ahi a kaua ī alo mai la i ke kai loa, ua puehu mua ka hulu, aia la, ua lawe īa aku la ma ka eheu o na manu, a īa la ī ka wao, wao laaij f wao akua.he Akua ka ka wahine au j upu ai na ke»alii opio a kaua. I nui ko aho, wahine kaua ī keia mau la, no ka mea, he poe kino manu, a holoholona ka mea nana e hoopuhih nei īa kaua e kuu hoa īmi wahine na haku ahi, a kaua." Ika maamaama loa ana ae, a ike la ka īh o ke kanaka ke hele ae, pae aku la ka waa o Kihiloa ma, ma na aeone o Apua, a ike pu aku no hoi lakou nei ī ka hi-o mai o na kanaka ma ka ipuka hale o na kamaaina, me ka a mai o ka imu puaa me ka ilio, ka īmu hoi o ka uala me ke kalo, a oili pu mai la hoi he kanaka a ku ana irnua o Ukou nei, a nmau mai la me ka olelo ana rnai. "Nowai ka waa, a heaha ka huakai o ka hiki ana mai o keia kakahiaka nui?" "No Honauoau "ka waa, o Kihiloa ka elele. He huakaikii wahine r ia -Kaumalumalu, hanai a Keakakiiohi a kaikamahine a Kealakomd a laua o Apua."