Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 4, 27 January 1911 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNA 11 He ynnra f (I'>o>dn»t a> n i ih'e m ie mai la ua wihl kukini nei ia K.ilanialnloa "Auhe? oe eke ahi opio, aole he mau i olelo īa mai aei hookahi wule no olelo 1 olelo ia mai nei, o ko'u lawe mai 1 keia mau laui i Inpuuia a v,aiho aku imua o oukou." ,l Ae/' wahi a Kalamaluloa, a hoemau aku 3a i ka olelo ana, "O hoi, a olelo aleu lau maualii, e hoike mai i lee anoame ka manao o keia mau hipuu ]au-j a na aln waiwai o oukou, a e ae mai oe īa makou i keia mau'lpu -©lelo-au e oielo mai nei īa makou, he ipu olelo na ua mau alii nei au na makou e paa " "Ua pono," wahi a ua, wahi kukmi nei, me ka olelo hou ana. "E hoi 10 ae au a hoike aku lua mau ahi ner a'u. A maopopo mai ka manao, alaila, hoi hou nai au a hoike aku ia oukou." "Ae, e hoi oe," wahi a Kalanial..!o?, "aia hoi oe a hoea hou mai ea, alaila, lohe ia hoi ka ipu oielo a na'ln o kela aoao, ilaila, hoi e maopopo ai ko makou ae aane ka ole," Pau no keia mau olelo a Kalaniahiloa 1 kahi kukmi, Dka huli aku la no ia oua wahi kukini nei a helu ka manea ona wawae, hiki ole īa Kalanialnloa ma ke īke _ku i ke kino o ua wahi kukmi nei, 1 ka paa i ka ehu o ka lepo e wih aia ka okai iiur>a ona I kahi kukmi 1 hala aku ai, ua huli mai la o Kalanialiiloa a olelo mai la 1 kona mau hoa e noho pu aia"E, auhea oukou, e o'u poe o ka uka lilo ]oa o ka waokele, naai la ea, ua hala aku la kahikukini, a ua koe Iho la o kakou wale no, a no ko'u makemake no hoi e kaawaleaku kahi kukim mai ko kakou alo aku, i loaa hoi he kowa e hoike aku ai au 1 ka manao o keia mau hipuu laui i lawe ia mai nei īmua o kakou, a oia keia u He ka: ahulu keia. E hoike aku au iaoukou ena alii noho kuahiwi, eia ke ola o kakou, ae« ka make o kakou. Eia ka waiwai o kakou, e hoi ai oukou fflē na haawe oka waiwai ena alii noho waokele, a Ia nei la haawi ka ike o kakou apau i lanakila maluna o kahoa paio, a'u no hoi e hoike aku nei imua o oukou " "O keia hipuu la, he pih hee-nalu ka manao o keia hipuu, okamea e pae e ana i Pohakomo, īlaila ka pahu eo, alaila, hlo laia ka pili. Nolaila, oka manao, o na poe akamai hee-nalu apau o Waimea pei e aa aku ana, alaila hee-nalu me ko laila keikī kaeaea i ka hee-nalu "A o ke}a hipuu lau-i hoi 1 ka welelau o ka Jau-j he hipuu wa\wai ia, oka i'a,'o ka ai, ka puaa, ka moena pawehe o Nnhan, o kapa atne na ano no apau "O keia hipuu, okekolunohoi keia o kahj F uu, o ko kakou hlo i poe kauwa na ua poealu Ja o kela aoao' o Waimea nei ina eo ana kakou, A, noJajJa, e nana ia mai kamaeaoo ka hlpuu olelo o keia mau hipuu a'u'i "wehewehe d.ku la imua o oukou." "Pane aku la ua poe nei, aua m&u ha rei ro hi o ua Kalamalnloa la. "Auhea mai oe eke alii, ua ike no oe i ko makou akamai hee nalu, eia koke ae no ko makou wain ike i ka ama nei, aole hoi elike me lvOu ike akamai hee aia'i ka lipolipo o ka moana kou nalu," "Nolaila, ea, ooe o kakou ke het> nalu me ke keiki hee .-alu o kela aoao o Waimea nei, amahope nukou ou e pili vi e ke ahi o Wailua " Kahuhu, no ke «iha iho )d ko oukou mea i makau ai," wahi a Kalanuhiloa "MaJia no hm h e wahi ike ae nei no hoi kona a kahi ae nei, eia nae lioi, kau e ka lia o ka makau ia oukou, e o'u mau hoa. ' "Mahaiopoha, ua pololei oe e olōlo ia ma>cou, aka, i hai aku makou ia oe, e ke ah, aohe hee oalu akahi ae nei o kahi ike a akamai, j ka hee an d o keia mea he aalu, e hoouna i ke kukim me na Jpu oleio o kapili i ka mea e aa aku ana no ka hee nalu ana n"-e la ao]e, koewale īho no ka mea u a hele a he ula ma ,*=, J&34a he hee naly. A, nolaila ea, aole kela k«k« he maukauka he hewa, aka, ua ike ia kona makaukau ame ka lawa piha i ka ikehee nalu, e hiki oie ai ika īke hee nalu o kekah. p&e ke;hoopapa aku īaia. A pd a makou i a-a ai maheee ra*kou ou e ke alii opio, e pili ai no ko kakou lanakila." Ia lakounoe kamaiho ana. hu ana ka makam me ka ikaika a wih ana ka okai oka lepo mamua 0 lak.uJ aku ana ua wahi kukim nej īmua o lakeu, )a wa kir( . aku aua wahi kukini nei iloko, a nohe iho la, , a wa r, ar ' ie mai la o Kalanialnloa: ' "Mama mai la no oe e kahi kukini a na'Jj 2 " Ae mai la uawahi kukim nei, "Pehea mai nei ka olelo ana aln ouke.u u < \ t a Kalanialnloa i ninau aku ai. "Oleio mai nei ia'n ma ma ke, a mau h.puu ea » w.h, ft ua kukim neij "he hipuu waiwai." «u 1 5 ' Ka,ania3l ' iloa . "a peha hou aku?" 1».-!» li°n ! T Ula ' 'a makou, a hlo oukou i kauwa na na aln o m»!™,, "

"Ae " wahi hou no a Kalanialiiloa nei, "a pehea uua aku?" '"A, ma he waiwai ko oukou, alaila, e pih me na ali 1 waiwai o ko makou aoao, oia lho la ka olelo ī hai īa mai nei īa'u" "Ae, a, auhea oe e kahi elele a kukini mama a na aln waiwai, e olelo aku au īa oe, a e hoolohe mai oe." "Aole a makou waiwai o kai nei, aole "nahoi makou i manao, oka īho ana mai īka nana hee nalu ana alu o kai nel he pih hee nalu kekahi hana a makou elike me ka hoike a ko mau hipuu lau-i a'u e paa nei " Ia Wa olelo mai la ua wahi kukim ner. "Ua ike no ka hoi oeu ka manao o ka olelo o keia mau hipuu, hoouna oe īa'u i hope e hooluhi ai " "Aole au i ike," wahi a Kalamalnloa, "nau mai la no hoi ī'hoakaka mai la a maopopo ae la ia'u ka manao 'Une ka nui oka waiwai a na aln ou e kahi kukini ike ole ika noho ana īke alo ona alu," wahi hou no a Kalanialuloa e olelo hoomahuakala nei i kthi kukmi. Aia wa, ninau aku nei ua wahi kukini nei ia Kalanialnloa "Pehea ko oukou aoao? he mau waiwai no KeKahi o oukou e pili mai ai me na waiwai ona ahi o makou?" Pane aku la o Kalanialnloa me ke a-nopnkike." Aole makoU ī īke i kau mea e olelo mai nei, ua ike oe, aole a makou puu wanvai e like rae_na alii o kai nei A no makou iho, ua nele makou, aohe a makou puu waiwai e hiki aJ ke pili aku me ko oukou aoao, he aeao rele ke rrīkou; lie uka lilo, he poo hohono i kauwahi olomea. "A, ma he nui ka makemake ona aītt o eukou no__ ka pih me makou ea, alaila, eia ka makou pili, o kuu mau īwi nei, a ho aku no ko oukou makemake." Ia Kalanialiiloa e olelo nei ī kahi kukini o kona mau iwi kana waiwai epili ai me na alii o Waimea kai, ua lohe aku la na kahu i keia mau olelo a ua aln opio nei, īa Wa lakou ī olelo aku ai i ua aln ne- a lakou* # "B kalam, aole paha o kou mau īwi e ke aln kau e haawi aku ai no ka pili ana me na ahi o Waimeakai, aole 0 ko makou mau īwi ke kupono au e oili aku aj, aole o kou. Oiai ao hoi, he aui kou raau waiwai, a he nui no hoi kou mau kahu eka makou lei-aln a makou e malama nei Aka, aoie nae o kakou mau waiwai o kai nei, aia no 1 uka ko kakou mau waiwai, ahe hiki no nae ke kii ja e kou mau kanaka ī na nae oe e makemake alia/' "Aole," wahi a au Kalaniahika rei, "o ki i k rcrti no ka'u kumu waiwai e pili ae ai me na aln waiwai o lakou nei, mai makau oukou. O kela mau puu waiwai Ia e pih ia mai ai me a'ue kaumaha aku ana oukou i ka lawe i kela mau waiwai ke hoi īa uka. ""Nolaila, maj hookomo oukou īloko īhoooOkou ī ka | manao hookawakawa u o ka makau wale, aele ctkcu e mmamina i ko'u psli ana 1 kuu kino, a mai hookuihe ī ko oukou manao no'u e kuu poe kahu, Ua īke au i ka lakou mea e hana mai ai no'u, a'u nae e hooliio aku aj i ke akamai hee nalu o ko-lakou kanaka i mea ole 1 kuu ike hee nalu." Auhea oukou T mai hopohopo oukou no'u, e kii ae kuu kmo hookahi ī kela puu waiwai apau mai ia oukou, alaila, hoi ana hoi paha koa uka, ua loaa kahi hūinia, a hauoii mai hoi paba ka hohona o kokauhale pce> i ij?e mai hoi, e hoi aku ana me kahi puolo." "Aole keia he kaua e makau ai oukou, p keia ea, h<£ pala ko ke kua o oukou, ina e hlo kelamau ana alu o Waimea nei Oka waiwai no kela a oukou, a paa ka mano wai o uka." ' ia Kalamalnloanae eolelo nei i ra kahu ona, ke la kekahi P oe > ake hakanu wale ah no na kahn ponoi o ua Kalamalnloa nei, aole a lakou huaolelo pane. la wi huh ae nei o Kalanialnloa a olelo aku net t kahi kukmi "O hoi a hoike aku ina ali. au, aohe a makou waiwai e pih aku a. me Uk y ti, a hookahi no waiwa. ina nae eae mai ana ua mau al U ala au, oia hoi p kuu mau ,w, nei, ehke me ka'u , olelo aku nej , a oe. ' A ma ew mat lakou, alaila, holo hou mai oe e hojke ia'u " Ae " wahi a kahr kukim, ka mea i lohe.a aku, o ka nalo aku ia no la mai a lakou nei aku.' O.a hoJo hoi ko ua wahi kukim nei a hoea imua ona ai,,. ia manawa i ninau ma. ai na aln iua wahi kukini nei "Ka hua i ka waha weheia ma,, a heaha ka plelo ma. ke alo mai o na alu o kela aoao?" Ia wa i ho.ke aku ai kaiu kukini , na oieJt> o Kalaniahiloaa l olelo aku ai īaia īmua o na aln I ka lohe ana o na'lii , ka manao o Kalanialnloa ma| kahi kukini aku, ua olelo mai la ua poe ahi nei ī kahi kukini. " "o,a ma , ka olelo a na'l„ o kel a a „ J0) okalm Q kekah, ali, o lakou ke p,I, m ai, aole ka he mau wa.wai e ae a lakou e pih mai ai." _ "Aole," wah, a kab, kukin,, "e kaia ma, nae ouk M e . a , U ma , U al "' 0 "" ua ne, au t mua 0 ou ko u ,na Olelo wale „o , olelo ia raai nci fau , ak J ° D ° Uk f" kino o ka mea nana ka ju-a pih." Oua mea ala ī a-a mai nei p }iee n iin 1 i ■ aZT k k r a 'J U hee " aIU he C P«f° o-a keikl ka «dka ui no e hiki ole a, ke p [la ,h u m „ „ fe ° lUk °" ke .te aku «n 0 noa nae o uaopio la, aohe au i 3r} jP a mnnn koaamoa Ao na kahu ona kai Kooie ac i o « la, „o ka p,J, ,„ a , kea fe , no a„k „ " 0 hol ke P»l» mai, ua hoole paakiki loa no U1 n a ; kona kino kana t pih mil [ e „fe olelo aku nei la oukou e na alu," ' Aole i pau