Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 10, 10 March 1911 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNA H. l/e Nmiea e Hooulunialiiekie ai nu Ilawan " Heahi ibo la ka hoi ka mea o ka hoolana ana o ka waa e kahi keiki aka hoonahoa nui wale? Auhea ito la ka nala o keia wahi o kau manao ana la e kela wahi k'<i i <\ 'anii ui E h\u aku hoi paha k\ holo ana o kawaa*imuae ke keiki, aole hoi 1 uhi kekaj Ike kuahiwi, oka lana īho la no ka hoi ia o na waa o kakou, aole hoi 1 hiki 1 ko'a Kohola. Pane aku la o Kalanialnloa la Ainaike: "Kai no hot ua aehke mai nei kaua, īa'u ko kaua nalu e pae ai, a īa oe hoi ko kaua pahu hopu, a heaha hoi kou mea.e olelo mai nei i ka loaa ole o ko kaua nalu, oia ae nei-e, nau na ka holona o loaa ole ka nalu. "Auheaoe e kuuhoa hee nalu, oke'u wahi keia, ia'u ko kaua pae ana 1 ka nalu ame ka ole, a īa nei la īkeia ko akamaihee n&lu ame ka ole." "E ke keiki, aole he nalu e loaa īa oe o ka moana nei, he kai hee ko ka moana," wahi a Ainaike. "Anhea oe e kuu hoa heenalu," wahi a Kalanialiiloa "Aole keia he wa no kou hoopaapaa mai la'u, eia i anei ko kaua nalu eloaa ai 1 lohe mai oe." "Aia i hea ka nalu e loaa ai īa kaua, au e paakiki mai nei?" wahi a Ainaike i olelo aku ai. "He nalu ina oe e makemake ana e Ainaike i nalu nui nou, ina au e kahea ae ana la, o kou nalu no īa pae ana 1 kula, i hookahi no kai ou a ike īa Pohakomo, Nolaila, e huh ka īhu oka waa'no ka aina. *A e makaukau oe 1 kou papa' a eia no hoi ko'u papa, o kuu hoe nei no, oiai he Uihune au o kaua, oia ke kumu nele la mea he papa, aohe he waiwai, hookahi no waiwai, o oa iwi nei tio 1 pih mai nei me oe, nolaila, e holo aku auanei kaua a ī kahi e haule mai ai, oiai he opiopio, he kamalu, he īke huepuewai no kuahiw . E makaukau kaua no ka holo. Ia manawa i hulj ae ai ua Kalanialiiloa nei a olelo aku la ina poe o luna o ka waa Q Amaike. "Auhea oukou, e kalokalo ae au i ou mau kupuna, O ke kai uli, o ke kai kea, 0 kai popolohua-a-Kane, 1 ulu a pua iluna, A oo iluna, A pala iluna, A helelei i ka papa nui, A moku i kai huai, E ulai na kakaka poha o hoolua, A moe, a moe i ke kai o kuu mau kupuna, Ia holo a papa, i pili aiku, Hoopilua ta Kanepukoaku ī kauhale, O Hikiaunui o Leiopapa,

!S6 H&i $£e&kele eia hiai' D ku kapun^iiika,, Eia mai ko W&a, Ko-papa hee nāl'u Ku rtlai be rialu mai Kahiki a kam-ā-ula, Uina paa o ke aumiki la, I 010010 a hoea o Pokipoki, O ko 'puni hoi o na maka, A-i-na e Moanaiiui kauhaie, 0 Lipo ke alii ai maka, 0 kai pualena, 1 kai'inu no Ainaike ame kona mau hoe waa, E pae! e pae!! 1 nalu nui, No ke kanaka akanwK o Waimea nei, I uka ka pvmakea, E kau e lono —e, Hoolono 1 kahea a ka pulapuL, 0 ke kai nei la, 0 Kalanialiiloa, A ola —e. Ika pau ana o keia mau olelo a Kalanialuloa, oia kona wa i kepakepa ae ai me ke kaukau ana me kahi leo jki, a keiki a Kapunohuula a lauao Kalikopuahau, 1 ke alakai moana o Keweula. Keiki a Kauluhinalo, ame Keaweulaokalam, na kupuna o Kalanialnka ame Kohauohalawa. Na'lu nui īku ka punohuula īkala o makalii, he ahi pih kua a pili alo. I koa laukam a ke kui ala, Ina papa mua a kau a Heia, 0 Heia ka manuai kanaka Ka manu i paa 1 ka puluniu, 1 hou īa ka īhu e kamaln, Ka lalani pae kapu a Kiilohelohe, Ke akua kani oeoe oKeolewa, I ku ka pulou kapu o Kanenuiakeakal?ni, A lewa ka auwae ī kahi haiki, E ola o Kalanialiiloa Ia paq ana o keia mau kepakepa a ua Kalanialiiloa nei, ia wa o Laauokala i kahea aku ai ia Ainaike ma, me ka olelo ana aky; E makaukau ko oukou waa, e nana la hope o ka waa o oukou, eia ae ka makani ke hli mai nei ke kai, e kupee, e uli ka hoe, e kupee a ka hope oka waa, Ia Laauokala i hoopuka ai ī na olelo ana i olelo aku ai ia Ainaike ma, oia ka wa ī ala mai ai ke kai an*e ka ino, ke īho iho la ka pouli a haln īka moana, la wa ua komo ih® Ia ka maka'u lioko o L&auokala no ko lau?i \vaa no ka mea, ke nui mai la ka ino, o ka moana—paa mai la o uka o ka aina 1 ka pouh, a mihi īho la ī kona ae ana £ lawe ia Kalaniahiloa. Humailakona aloha i kana wahi'ne, ame na keiki—kulou īho la kona poa ilalo me ka uwe ana īka ohana o ka hale, īaia no e uwe ana, lohe ana keia ike kahea ana aku o Kalanialnloa la Ainaike. "E pae hoi paha e Ainaike, eia hoi ke kai o kaua e pae ai. O kou kai keia e pae ai iuka o ka aina me ko waa ame ko papa." "Aole au e pae i keia nalu o «aua," wahi a Ainaike me ka hoomau ana mai ī ka olelo ana "o kaua pu no ke pae," "Aole," wahi a Kalamaluloa "o oe o kaua ke pae mua aku ī keia kai, oiai oia īho la ka hee ana o ke Jcai o ko makou kahawai o uka lilo, he kai kua, he kai ahulu. He poe īke oukou ī ka hee nalu, no maua īho la, aohe ike i ka pae ana o keia mea he kai pae me ka papa, o ka heepuewai kahe, oia ka makou mea ike." I kela wa i pane kikoola mai .ai s Am&ike jne ka piha mama; "He keuoe a kahi keiki a % ka hooluhi nui Wale, ke kuhi nei au he keiki ike oe ī keia mea he hee nalu i lawe mai nei oe ia kaua a kai nei o ka moana kai uh nei. Nohea no la J?a ike o kamalu ika hee nalu, O «o'u puni wale ana mai nei no hoi j na olelg 3, keja wahi keiki." Ika pati ana no o keia mau olelo a Ainaike, ia wa ī kauoha aku ai oia ina hoe waa ona e hoi. Ika lohe ana 0 na hoe waa ī keia kauoha a Amaike la lakou, hoomaka īho la lakou e kapeku i na hoe a lakou īloko o ke kai, ka wa a Kalanialiiloa i olelo aku ai la Ainaike"Alia hoipaha e hoi ka waa e Ainaike, pela iho, c pae aku op ) ka palu, a waiho īho na īwi ou īke kai uli nei " "E kahi keiki aka hoopunipuni nui wale," wahi a Ainaike ī olelo mai ai, me ka hoomau ana mai. "O ko'u make ae no koe, lohe ana au i kau' olelo i ka waiho o'u mau īwi ike kai uh nei Nau ka hoi au e olelo mai ppla, 1 lohe mai oe, ua īke a ua kamaaina au ī keia mau kai, a ulu a ka wowo, a o ka'u ai keia ame lea'u i'a i ke alo o na alu, o ka holo moana, a pakaka ame ka hee ana i ka nalu, j lohe mai ou mau pepeiao kuikui. Pau no hoi keia mau olelo nuku a huhu a Ainaike ia Kalanip.lnloa, o ke ku mai la no ia oke kai me ka hele o ka ohu ale a pali-kahako, īa vva i pIi?)o a}cu luloa me ke kahea ana aku ia Ainaike. "Auhea oe e Ainaike, e pae ua kar,£kaike i ka hee eia ae ko {eai, p ko ka; no ia la pae aku, a' o ke kai holopapa mai'mahope, o ke kai lei o Moku, o kek?i ia, haawi ke aloha pp e Amaike i ko wahine ame au mau keiki." Pau no hoi kela mau olelo a Kalanialiiloa, oka pae aku Uno ia oua Ainaike nei, a e w/aiho ae kakoq la Ainaike e pae ana i kona nalu, e nana ae kakou ia Kalaniainloa. Ika pae ans o Ainaike ī kona nalu, ua olelo mai U o Kalanialiiloa i kahi kanaka ona īa Laauokala* Aole ī pau.