Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 13, 31 March 1911 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNA II He Nanea o Ihouhimahiehn' oi »<i ilawan "Aole no hoi 1 u iho īa noho ani a makou, ku ana na maki rni ka p'ua, a mileaukau mai la ka papa aina, o a makou haule ao hoi ia uhao mai la i ko waho īa loko, na ko mikou maona ana i hooki mai ka uhao ana 1 na ino i panai īa mai īmua o makou. Pau no hoi ka ai ana ua ahi opio nei, pane mai la kela ia makou nie ka ninau ina mai i ka manao nm o ka makou huakai o ka hiki ana iku, ua hoike aku la no hoi makou elike me ka oukou ī nakemake ai. "I ko makou hoike ana aku ī ko oukou manao apau mua ona, a īka pau ana o ka makou mau olelo ī hoike iku ai, ua pane mai )a kela j kona manao imua o makeu mie ka olelo ana mai, e lawe mai makuu i ka olelo a imua 3 oukou ī na no ko oukou ae." "Ae," wahi a ua poe keiki nei o Nnhau, me ka hoomau ana mai Ika lakou olelo "A heaha ka manao oua apio kaulana nei o Waimea i ka heenalu i olelo mai nei la oukou?" "I lohe ma( no oukou ī kona manao," wahi a na elele, 'ua aa nei oia no ka oukou aa pih heenalu me īa. A iia hou ia manao ona, e ae oukou iaia ka nalu o oukou e hee ai, īna ae oukou, a makemake oukou i nalu nui ko oukou e hookuku.ai me ia, aiaila, haalele īho oukou īa Nlihau nei, a holo aku oukou a Waimea, ilaila oukou e heihei ai me ua opio ala. Ua olelo mai nei oia ia makou, aole oia e holo mai no Nnhau nei, īna makemake oukou e īke iata, holo aku oukou a hui me īa ī Waimea, inaaole e loaa iiaila, alaila, loaa aku oia 1 Wailua Keia īho la ka manao i waiho ia mai nei īa makou. Ika pau ana o keia mau olelo a ua poe elele la, ua ninau hou mai la ua poe keiki nei īmua ona elele "Oia wale iho la no na olelo a ua opio kaulana nei o Waimea ia oukou?" "Aole," wahi a kekahi elele ī hoole aku ai, me ka hdomau ana aku ika olelo "He mau Olelo hou ae no kekahi, a oia keia Ua ninau mai oia īa makou ika inoa o ko kakou kai o Nnhau nei e hee ai oukou me ua opio ala, ua hai aku makou, o Ohia ka moa o ke kai. A ninau hou no hoi kela īa makou, o Ohia ke kai, a pae īhea? hai aku la no hoi makou, pae ke kai o na keiki oNnhau ī Punwai. Pau no hoi ka ī ala ninau ia makou, eia nae, olelo mai la no nae kela la makou. "Ina no ko oukou ae, elike me ka makou i hoike mua aku nei no la oukou, oia īho la " Ika lohe ana o ua poe nei 1 na olelo a na elele, ua hui ae la ua poe keiki la a akoakoa i kabi heekahi, ro ka noonoo ana 1 na olelo a Kalaniahloa iwaiho īa aku ai īmua o lakou mai na elele aku. I keia akoakoa ana ae o ua pee keiki nei, ua kukakuka a hoohoolo īho lalakou e hoouna hou lakou ī mau elele imua o Kalanialiiloa, ma Waimea. I ka holo ana-o keia manao ī waena o lakou, ua hoomoe iho ia lakou ī ka hoouna ana ī na elele i Waimea, no ka hoike hou ana aku ī ko lakou manao īmua o Kalanialnha, a kahi la ae. keia wahi eka mea heluhēlu, he mea pono e ae mai oe, e hoakaka aku kou mea kakau moolelo no ka mea e pih ana 1 keia poe keiki i kaulana ai lakeu ī ka heenalu ma Niihau. A i mea uo hoi e kohu ai ka moolelo a waiwai no hoi ka heluhelu ana. Ua oleloia ma keia moolelo no keia poe keiki, īloko o ka wa he umi makahiki wale no, i ke kai wale no lakou i keia la ame keia la o ko lakou noho ana, a e īke mau īa aaa lakou ī kahakai me na papa heenalu A o kekahi hana a ua poe keiki ala, o ka hele mau ī ka lawai'a ī ka lipo lipo oka moana. Hoi mai la ua poe keiki nei mai ka lawai'a mai, a komo ka waa ī ka halau haule aku la ua poe keiki la i ka heenalu me na papa o lakou, pela mau īho īa Ukou e hana ai ina la apau. I kahi manawa, e pak« ana lakou T ko lakou mau waa 1 ka nalū, a i kalii manawa, e au ana lakou i waho o kuanalu me ka papa ole, a hee um auma mai la lakou iluna o ka nalu me he kaupu hehiale ala no ka moana ke kikaha mai. 0 ke kai no nae a ua poe' keiki nei e heenalu mau ai, o ke kai no Ohia, ke kai hoi a ua poe keiki nei e makema ke nei e ieenalu me Kalanialiiloa, ko Waimea aiwaiwa i ka heenalu, aua poe keiki nei nae i ike ole ai, p ua hi'apaiole nei o Waimea ka mea i waiho ai na mi o Ainaike ī ka moana. Oiai ua poe keiki nei e hele mau nei i ka lawai'a ame ka heenalu, ua ike ia ko lakou makau maoli i ka hee umajima ana,pela no hoi ka hee ana me ka papa ame ka papeaka ana ika waa ika nalu. O keia mau mea a pau a pa kanaka e ik? nei no ua -poe keiki nei, oia ka lakou i ihaawi ai i k* mahalo no ua poe keiki nei, me ke kaena ana no hoi no lakou. 1 kekahi ja nae, ua piha mai la na lae kahakai o Niijhau i na kanaka, a o kekahi no hoi keia o ka la ino loa o i ikeia, kaikoo ka moana, ku ka punakea ī uka

oka aina. Aia nae ua poe keiki nei Ika moana kahi i hna ai rae na waa o lakou 1 ka lawai'a. A, eia hoi na kanaka o uka o ka aina ke pilihua a kaumaha nei o ko lakou noonoo no ua poe keiki nei, oiai, ua īke īho lakou, aole na waa o ua poe keiki net o loko o ka halau. waa, a manao ae la no ua pae kanaka nei, ua holo no ua poe keiki nei i ka moana t ka lawai'a. He mea oiaio, mamua o kapuka ana o ka Hoku Kauopae ia wanaao, aia ka waa o ua poe keiki nei iluna o ka ilikai kahi 1 lana, a hoe aku la lakou me ka malie wale no a lana 1 ko'a ī'a, a ike mai la lakou 1 ka oih ana ae o ka Hoku Kauopae, a kali iho la lakou o ka wehe mai o ke ala ula o ka malamalama, aka, īke iho la lakou i ke oalaala mai o ke kai, aole no hoi 1 liuliu īho, ua ptmi ae la lakou i ka ina, ehk? me ka mea i hoike ia ae nei maluna. A, eia hoi na poe makua o ua poe keiki nei, ke uwe nei, a ke paiaumanei hoi ma kela ame keia pe'ao Nnhau. A ke haawi nei ua poe maleua nei o ua poe keiki ala i ka olelo 1 na kanaka, e haawi no lakou i kekahi oko lakou mau waiwai 1 na poe e aa ana e holo ma na waa no ka holo ana 1 ka moana e huli ai 1 ua poe keiki nei a loaa alaila, hoihoi mai lua poe keiki ala Ika aina maloo. Eta nae, aole hookahi ona kanaka i aa e holo me ko lakou mau waa, no ka mea, ke ike ala na kanaka 1 ke kaikoo o ka moana, aku no hoi ka punakea o ke kai i uka o ka ama, a ua hele no hoi ka nalu a kohu pali kuahiwake kiekte. I na makua nae o ua poe keiki nei e nauaua nei lohe ana lakou Ika hoohp ana mai oka leo o rja kanaka i ka olelo ana ae: E he poe waa ae hoi keia e paia īa mai nei e na ale o ka moana. He mea oiaio, ua īke aku na kanaka 1 na waa e paia mai ana e ka nalu, aka, koe nae o lakou ike aku ike kiAole i pau