Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 24, 16 June 1911 — KA MOOLELO O KA EHAMEHAI Ka Na'i Aupuni o Hawaii ne KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA Ka Hi'apalole ma na Kahuakaua o Hawaii [ARTICLE]

KA MOOLELO O KA EHAMEHAI

Ka Na'i Aupuni o Hawaii ne KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

Ka Hi'apalole ma na Kahuakaua o Hawaii

•' OLP'I,O ri()AKMs-\ J .h^Vrt- fr mi i-kt> Kt- - mehimeha aoao, oia no o Kinekia, alu ,iimoku r Hnm,i. kua, 1 he mik'iakane pili olia ui r.o hoi ro K mohamehn Oiai o KaneWoa, he keiki oia t K ilanike» .11 moku me 1 kana wahine me Kailakanoa OK,h. 1 kek< Im Ihi h pia 1 koKiwalao aoio, he hoahmiu pofioi no hoi p.i lsA"tkoa, [ Aia mi ka 1010 mn o Kiwaho nn'lu n l Tilo, Pmm, l Kii,e hnipu an& Kahqi ame fC'ineltoa f m'lu 1 hnalele l ai \ ko Kimehāmehi aofn? A ma ko K-unehmieha inao h.n', e'a na'hi 1 j;ov.o pu 1 mi keU kana aiia- Keea.mmku, Ke?ue-a-1' tnlv K.i > meeiamoku, "inawa, K j kuhaur>m, ame na kailrrraj hme no hoi a K-imehameha, u .hu Kawelookaj ianf, Kalammnkolukolu ame na'li' no hoi 0 |Cona aine I Kohala. j Ua oleloia nae, uxoiaku k? nu- o ni'ln mahope 0 j Kiwalao. A1 ke kakahhWi \o- ktk<hi l.i at 4 1 K-rvka ia Rt ke kaua c Mokuohm, aua mhee .1n 11 m.'lu ena kanaka ma ko ?ran im ke f!> r .hu t > Lmia « koe no o Kameh »metij; aole oia i he'e m . koi i k.uia ana, j oiai ua au'a la oia eke kahuna o HoUe, me kana kaik.\mahme 0 Pine koua inoa, he makaula wahme Ma ka hoomaopopo ana, o keia nd,-lak"m ko Kamehaipeha aeao Aia no hoi na ko } u\alao aoao he poe kahuna alakai, oia 0 Kalamkuaiaha kkahuna poo ma u aoao, he poe ike keia ma ke kilo <ra ira euli 0 ka (anakila atne ka haulepio Ano e nana kaua e ka makannka heluhelu Ika w?nana a Holae 1 ho'ke aku ai u Kamehameha, a mamua ae oko Kamehameha hele kino rf m e komo i'oko oke kaua ma īa la, ua oieloi'mai la b leiki n ia; 1 "E Kalani—e' He ia pilkia keia " E rrake ana na aoao elua, a e make ana kekahi alu e oukou Alaila, 1 hooloi'ke akua Ika makpna ke-la Qn 2 c, -.īa.h., D ana he ain nui Aka, he au kakahiaka keia, a noUila, eia ke &u iluna kahi 1 pii ai, nolaila, na kela aoio ka pa o ke kaua 1 keia kakahiaka. Aia a aui ae ka la, hoi ke au ilalo, alaila, no kpu aoao ja au, aOO kou aoao ka j:a oke kaia, a'lee kela aoao. B īke ana kaua e ka makamaka heluheiu, i ka heoko pono ia o.keia wanana a Hoiee, rra ks Hi-Ii keiia ana 0 na aoao elua ma keia la. A aia mahope ae o keia kaua era e ike ai kaus e kuu j makamaka heluhelu ina olelo a ke kahuna ma ko Kiwa- , jao aoao, ua like loa kana ike jne ka Holae 1 hoike ae la. | īka lele ana oke kaua 1 kakahiaka, ua hoomaka a | kekaua mekapuali Hunalele, a ma keia kaua ana, ua j hee ki Kamehameha aoao, aka, au no k* nui oka make ma ko Kiwaiao aoao. 003 kanaka 1 make ma ko Ka nehameha aoao, ua | laweia aku la la ko lakou mau heana imm oka Moi Kiwalao, a ua hai ae la e la ame kona mau ko-huna. A pau ka hei ana a ka Moi Kiwalao amg na kahuna ona ina heana 0 ka poe make, ia W a i olelo mai ai o Kalaikuiaha i ka Moi la Kiwalaoj Q k gla k, he au lluna,"ua pa ia oe ke kaua {ka ehu kakahiaka. Aia a hoea ike awakea, hoi ke au īlalo, a pa 1 kela aoao ke kaua i ke ehu ahiahi, nolaila, e moe ke kaua a ka la apopo." Ke ike nei kaua~e ka makamaka heluhelu i ke kulike loa ka ike a nei kahuna o Kiwalao me ka ike a Holae, ko Kamehameha kahuna alakai. I A no keia kaohi a hoomue a Kaiaikuiaha 1 olelo.aku j. ai īa Kiwalao, no kona ike ana e hlo ana ke au q ka'lanakila ma ka aoao 0 Kamehameha, ke hoea 1 ke awakea i , ka wa e huh ai ke ad oka la ilalo, aka, aole no he hoL lohe mai 0 Kiwalao. I Ua hooi>aakiki no oia e nee no ke kaua imua, a ka- | pae ae la oia Ina oieio ake kahuna. Aīawa i olelo mai ai ke kahuna: "E kuu lani -ef Aloha wale ka he: oe f Alohano ke au P unl oau kupuna. Eia la ke au okala U» ke iho nei Halo. B kalani-e!! E noho mai kaualll Aole nae he hoolohe o Kwalao i keia leo uwalo a kona Hoopaak.k, mai la no oia e nee no ke kaua imua. O keJeumu o keia hoopaakiki ana oka Kiwalao e hoomau īa no ka nee ana 0 ke kaua jmua, no kona manao ana ika nuke ame ke hee ana 0 ko Kamehameha aoao Maanei e hoomaopopo iho kaw e ka ma]«|naka heluhelu Ike kulana 0 ka nee ana oke kaua ma keia *ufot Aia ko Kiwalao ma wahi i noho ai 1 Honaunau * —rc>ai oia f nee mai ai me kona puali kaūa. Hp wahi loihi no keia e nee mai ai a hoea 1 Keei

0 ua o Keoua Kuaahuula nfcl hoi, no ka lele-e wale tla paha okd hauoli īioko oua e lanakila ana no ko laua aoao, ua hoouna ae la oia i ljtona tnnu waa makai, CJa pleioia e kekahi poe paa mc»olclo kāhiko e pih ana no Kamehameha, o k& īke i loaa ia Holae ame Kalaikuiaha no ka mea e piJi atia ike ehu kakahiaka anie ke ehu ahiahi oke kaua, elike ine mea 1 hpike nuia ia ;ie nei, oia, no ka ikt> i iou\ i ke kahuna o Keoiu Kuaihuula. Ua hai-o nui nu ua k.vhuna uoi i,\ Keoua Kua.ihuuU e lilo an;\ ke ehu ah*ahi oko kaua nn\ ko \v,unehamt'lia aoao. A nu v keu\ kahuna no hoi i a'o m,n uua(l\.tou.\ Ki'aahuula) aia ke ala o ke ola nia ko kuu o W kumu 1.1 o ko K-'hki Kua.ihuula hooun,\ au» t o.i wa.i iiuik.u lle mo l iw\opopo, u\ hoo k» 1 t\ imch« mel a 'o, <.i 1 ke ehu kikihi.ika oke k.uui, ak.i, na luh .u' l.\ ke .u o k.i h i k.i 1010, a ke nee ao l.\ Ua h no ko ohu ahu.hi, 1 keia wa oka ho.nn.tkn Ikmi , ( ua oko kaua, a liuliu īle, ui p.ia hou iho Uko knl.ma o ua kea o .KAuiehanieha .4j.ha_he uee hou hei>ni ;tku, tmua, a i k v >.n )pu ako ai o K mioh\ireij,i h\„ ke kaua ana lua i hiki a'eu >u im ke kahiu kaua, i nana aku kon\ lian,' ī ke ka'Ui ..ua a kona m iku»kat oan t. iu. ka'kai la na uk.me airo na koi no hoi ona, \a ku i,o ika uwanui iiiwe ke aloha i'um<o o k.i eh v ,< lu\. Ii .i!j ana ika uukwihe, e alo ap.a i k'i pahuna laau polil i. e piie ani i n\ h>uua newa a kola aoao mai. E lala'3 a m na hm.. i ki hoa pa o, e kihele ?na na li'U ' 1 puia uio aa loi-o-m mo i na knni a-i ona ho v \ paio g hopn l>u p t i jioJ l ..[u £ o bcl l pa k.-nukn, a ulu.ki P uia .u l.i m.waena. Eu» iloko o leeia heome heu rna oke kaua, ua īke aku la o tiamehc n th«* i ktia \\a aiia t nana aku nei maluim o ke ka .uiia kaua, mo ka piha t nili.u>hao nui o k> na IV'. h^-0 ( i ke|<-i]ii opio oi o [<• nim u iielehe'.ena e nte an<r ma kih i u >iok\pi \h ka ī \" He k \nak i ehu keia, ine ka papa|p n.ahiele hi lu uunu na kona poo, ho w.Un kikLjvi . h.ala nv kt i a ki a a i>c 'ii.iln ula mik. .. o k.uM nviu haima oka makee haawi ana inahiu' y rja kanaka o Keou Kua.--Mi k\hr o ; poe „i l.> .i , k-n ka ehi', ua «hu <nok.iki ka iiu'm ona k-iu.ku „ i, L > kehuohim dno kaoa !uku ana, K- hulj k i hauna I riu a nei i< ii'.ika i ka henu ua ahu .hl a leukui u me. he m,k" ona ko» o keU 4oao A o keu k?n\ka ka K meh.uuelu ikiu p >no hj kana nan i <ma, a m ikem ike īho ia ou e ioaa ua kamkaopmehu L,i Jla , a'Uie, ,4„, lt 1 e ktVt aku !,. oi«» i ka leo o K-eaunoku, k\ mei naia i bot h mua ke kaua 1 ka ehu k.kihiaka, e kahe., ma. c no i ua "B e f E ku mai oe , k i i'a ' ka moi-a h f ' I-i huh ana o I£nirehamf-ha a napa .ku h n a kihi oka lea i pi-p m .tr u, „ a .U-e Au I, ou kau aua ka makuakane maluna o kekahi koa o Kiualao Ua kihele ae la na wawae o Keeinmoku ma ka pu-ana-i oua k \na.ta nai, oiai h'oi k,tr> holookoa o Kee\aumoku e lewalewa ana ma ke kua <\ku o£a koa mn o Kiwalao. Aia Keeaumoku e kau n f! maluna.o ua kanaka nei, aia kona mau manamana w d \vye ke o*e Ja iloko 0 ke kani a-ioua kanaka nei, ua paa loa ae la kona puu a manana ae U na lima. A oiai hoi kona (Keeaumoku) po o e lewalewa ana īUlo me kona manao e lei-o-mano ae (ou hoi, e k»pe me 9* aiho i bana kohu mikim hma Ja a paa ma k a ! ima ) i na 'ahui hala," kaulana o Puna, o iai mai Puna maj keta koa, ua nana mai la oia malalo mai o ua kanaka tig\ a mai Ia 033 la Kame&anieha, a o kona wa no ia j kahea oiai 31 jaia elike njs ia i la ae nei Nola.la, ua hoopau ag U p Keeaumoku 1 kona manao e lei-o-mano i pa bal„» p ka luahi e pa 3 De , ma korw ipay manamana wawae, mamuli o kona ike/ua a ha iha'i kanaka hoi, kekahi ho» o-na ike e popaai ke a'o o ka noho'na 0 keia lahui, I ka lohe ana 0 Kamehameha ! ka leo 0 ka nukuakane Ika h ea an a ma., ,a wa oia , holo mna. a hopu mat »»qaw»wo U* kanakanei a Keeaumoku e kuu ne. a hapai la ae 1 9 ilupa, omi hoi 0 Keeaumoku 1 hookuu ae a , ,na kQ-k!ko ana a kona may wawae pu-aaa-i o ua kanaka. nei, a haule aku ia oia 3 JaJo. A0 ke kanak» koa hof 0 ko Kiwalao ao'ao i paa aku la aa wawae la Kamehameha ia, 3 i hapan'a ae ai ena Uma pukonukonu 0 Kamehameha aoae la iluna, a uhae ia.ae.la, 0 kfe kau*** KC ia 1 pakele ai o Keeaumoku mai mamua la kaua ana . a 1 lilo iho la i'a mua na Kamehameha, a o Ahia kona moa, he alu keia no Puna, a oia hoj ke kupunakane o Rev. Ahia ! holo ai i na mokupum aku nei oka Hema Ika ha 1 ! EiNmelio, ke oJe nae ka mea lea-'-.u e kuhihewa. Ua oleloia, he kanaka nunui maoli no ia 0 kona kino, a he kanaka ikaika no hoi, Aka, ke ike ae la no kaua e ka makamaka heluheiu i ka hlq aaa 9 kona nw a kaumaha i mea ole loa Ina lima 0 Kamehamgha 1 keia njake ana 0 Ahia, uaiiee nou aku Ja o Keeaumaku imua ona koa o leela aoao mai, oiai hoi o Kaipehameha 1 hoohuh hou ae ai i kana hoonee ka U a ana ma kahi e halawai aku ai 01 a me ke kanaka opfo ehu ana 1 īke mua a, Aka, \ keia manawa a ua Kamehameha nei i neē aku ai, a mamua 0 kona hiki ana imua 0 ua poe kanaka nei 9ia hoi, lohe ae la ia 1 Kamehameha) 1 ka pi he uwa a hooho leo kupina, ana ma kahi a Keeaumoku i ne.e hou aku ai no ke kahua kaua. Aole 1 pa u.