Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 26, 30 June 1911 — KA MOOLELO NO KA MAKUIKA O Ke kakela Mauna KE ALAKAI WIWO OLE O NA POwA O KA WAOAKUA O AUKEKULIA A I OLE KA PAIO ANA NO KE ALOHA [ARTICLE]

KA MOOLELO NO KA MAKUIKA O Ke kakela Mauna

KE ALAKAI WIWO OLE O NA POwA O KA WAOAKUA O AUKEKULIA

A I OLE KA PAIO ANA NO KE ALOHA

0e maw la mahope mai, ua| kipa iiui iam-ii lr« ke IC»kela, Mauna e na omkaamana a me, na nialihini i ake n\ii e hui me ka Makuika, oiai ua pahola ae 'A ka lono a puni ke kulanakauhaleo Ladana, ao b Makuika waleno ke kanaka ī kaapuni ī na kijhi apau o ka honua, mai kona mau la opiopio loa mai ana ī kaapunj ai no kekahi n>an makahiki lpihi loa, ua hele ia e la na owawa, na kuahiwi, «akula panoa, na muliwa], na kulanakauhale, ua holo ia eia la kaikuono amp na moana, ua pau keia mau wahi iai» i ka ike |a., XJa koho a hoomaopopo ia aku e k>*kahi poe i kua papao)eJo n.e ia īloko o hapalua hora he kanaka opio dia 1 piha me ka ike a naai'H» tt»amuli o keia hele loihi ana iloko o keia mau makahiki he tebulehu wale, ua noonoo wale aku kekahi poe he kanaka oia ime kekahi moolelo iloko okona ola ana o keia mau makahiki ) nalowale at mai Enelani aku, mamuU o kona pane ole inai 1 )cekahi ninau i ntnau ia aku ai laia. I kekahi manawaehahai mai .ana oia i kekahi poe i ke ano o ka noho ana a kekahi mau ama a me ko laila mau p»ea kaulana, me he mea ala e lieluhelu ana oia mai loko mai buke, a ltto ī mea e hoolihiloa ia ai oia, a nni nui loa loi na rnea apau no ka hui a kamailio pu c<na hoi me ka aka, ma oia e ninau ia. aku. no Aukekulia, ma paha ua noho loihi oia malaila, ka hoho ana oia wahi a pela w.ale aku, he hookahi a elua a ekolu ninau e pane ta mai, ua ae la oia ! kana kaimi|io maluna o kekahi kumuhana okoa, a i ole e akaaka ae ana oia a nui, a noi mai la e kala nwi Jaia, oiai e hele ana oia ma ia a pau ae la ka launa ana a ku ae la ka Makuika a hoi aku la no kona rumi no Ka"hoomakaukau ana Nui na goē kakau buke 1 ake nui e Ipaa kekahi mau mea nui e hooholopono ia ai ka lakou mau maolelo oaa wahi hke ole a lakou i ike ole ai, a i maopopo loa īa lakou o ka Makuika wale no ke kanaka hookahi i īke, ua hookola aku kekahi mau mea a lakou i makemake, ai aka, ī ko lakou manawa,e ninau aku ai jho ua hana aiwaiwa nei o Aukektilfa, aole i loaa maina mea a |a%m i iini nui ai e loaa. I kekahi manawa, ua hoao' aku ® Ruee ninau no ka mea aaa no Aukekulia, aka, pana i l oa a aku iaia, a iaia f aku ai i ka Makuika e ike aku ana oia i ka huhli mai mau maka iaia, aka, nja ninau okoa e ae A aole oia e ana~i ka hulili o kona mau #wka> ike aku ia , 0 ue i kekahi mau* hiohio ka Makuika. Ua ;BUt ka mahalo ia o ka Makuika «na mea_apau mamuli o ka piuolū a ohaoha inai j ka poe e

kipa aku aoa ma ke mai ka hadhia a ka uoe kukie| a i ka poe ilihune a ka poe wai~ wai hoi Ina oia e haawi i kekaiu k,iu-| olia i kekahi o na kauua e pono e hooko kokeia me ka hakaha ole iho, a o na kauoha apan i hooko kokeia, e panai la aku ana īa lakon me ka minoaka ma kona mau papalilina, aole hoi me ka huaolelo mahalo, a i iloko w?Ie no o ka pule hookahi kona noho ana ma ke Kake-

la me he ala ui maopopo i na mea apau ko ka Makuika ano, pela pu hoi me na i!«'o a me ka lio keokeo nui piena o Kekokia. K.a lio hoi 1 manao oieia e laka r )rn a hiki ole i? hoi ke kau maluna o kona k«a, aka, he hookahi no leo o ka Makuika, ua hiki īaia ke hele mai mailoko mai o ka halelio » ku ana imua ona, a ku malie īho la me he k» mabala ala, a kei ani oia 1 kana uwepa īluna aia| na īlio apau tna kona mau kapuai wawae me ka nana pono ana īaia no ke kauoha i make- j i make ia

0 kekahi hana mua Joa a ka Makuika i hana ai, oia nokona ana ma ka ama hanai holoholona a makeke hot e < kuai ia ai na ho nunui a me na lio Arabia luln, a kuai mai la oia 1 kekahi lio Arab»a Inlii no AroI, aole e hke me kona lio Arabia mua ke ano kepalo a holo ole ' no hoi Me keia lio Arabia hou o Arol, ua hele aku ota i ka holoholo me ka Makuika inaluna o ka lio keokeo ma ka aoao o Arōl, e a'o ana hoi oia 1 ke ano o ka holo ana i ka ho a me na loma no apau, i htehie ke nana ia aku, a e <i'o pu ana hoi īa Arol i ka hoolele ana

( 1 ka lio maluna 'o ka pa, i ke ame hookahi hora mamua o ka ama ahiahi e hele mau o Arol ī <a holo ho me ka Makuika, a 1 na wa apau a AroI e hoi mau maj ai e ikeia ana ka ula ma kona mau papalnia a hauoli no hoi oia no ka. loaa ana laia he waht makaukau īki mai kona Onele mai ka Makuika. Ua lilokeia helemau 0 Arol i ka holo ho ī metje hoohauoh loa laia, a pipih | oa hoi kona puuwai ī ka Makmka. Ua hlo hoi ka Makuika i mea Aui loa i na poe apāu e noho ana , maluna o kona okana ama, oiaj , he mau olelo oluolu aku kana 1 kona manawa e.aloha ia mai ai e na kamaluwahine a me na| kane. I kinohi, ua ano maka'u j lakou, aka, t ko lakou kamaai-1 naana mamuli o ka hele mau o'' ka Makmkaa me Arol i ka holo' 1 ho, ua makaala mau ae na ka-j' maln, na wahlne a me na kane' no ke ake e kama- ho pu lakou ■ 1 me ko lakou Haku ka Makui- 1 ka, aoiawaleno Makuika' hookahi i ku īho ma ka ipuka o 1 ko lakou home haahaa a kama- ; Hio pu me ka lakou ke'iki hilii i me ka oluolu apela no hoi i na '* wahine a me na kane, he mea hoi i ule w lakou nn j

kupuna o makuakane no hol o ka JIaku Makiuka n Iakou ke keiki hoi, ka Haku JMakuika a lakou i lohe wale he ahiu,/ ahehuhu, a no la kumu la kona mea i kipaku īa ai e kona makuakane i laina niau Li opiepio loa, a īloko 0 koia manawa loihi i kauwale ai e'a ka he kanuk.i u'i oia, i piha me ka oluolu ,imc !o waipahe O keui n en apnu e ikeia nei a e kimaiho nui la ai īwaena o na ohana hke ole, a e lohe ana no oLeir t ni imi .i Aiol c>ku, a ma j ka m ikuahuie al<u no ht»i o ka ' hon.e, uiia e kipa aku ai make k.ihi oiu nmi lmme ī kona mau luu.i iKKuiN.ha r k.i auuia lu no k,i nui w.iui uik». 1 kekahi manawa o k iu ana o Leinani ma kekia ke hele pu o Arol me ka \v»hine tnabma hale, īna |oia wale no, e hele wawae mau j ana ka hapanui o ka manawa, oiai aoleoi.i i malemake e haj |a\\ u me ka Makuika, oiai tnai

ke kak thiaka ī ai ai ki Makuika iik' Leinani miloko o ka rumikula a luki u la, aole loa oia ī hui iki me ka Makuika Mi kek<hi kikahiakanui ae ua al.i ae la o Leinani, a kahiko ih-> la īaīa wehe ae la i kona puka aniani a noho īho la maluna o Kona noho pulu a a nana aku la iwaho i ka loleo-n-ai a me na ulu Uau, e hanu ana lioi i nn ?a aala huihui liiai n<i mai e hoopmii ana i U« ILlūela a me ka Paka, a e noonoo ana hoi oia iloko opa, no k-ina noho mehameha īloko 0 ke Kakela, a iafo* e noonoo ana loko ona, aia hoi hemo ana ka puka o ka rumt, a komo 1 ana o Arol me ka pihoihoi a lele ana iluna o na uha o Leinani "0,-e Mjss Grdhame," t hoo r ho ae ai oia me ka paupauaho Ua noi mai nei ka Haku Makuikiia'u e hele maua t ka holo ho, a ua h.u aku nei au laia o ko'u manawa kula aku keia, a ka, e hai aku au la oe e hele pu kakou, no mea, oia wale no kona mea e pakele ai mai kela poe mai i kipa mai nei Tke Kakela nei he nrau minute mamua ae nei, a eia lakou iloko o ka rumt hookipa kahi ī *noho ai i keia minawa, pela o Haku Makuika i hawanawana mai nei "Ae, e hele oe e kuu aloha," wahi a Leinani ī pane aku ai me ka hanu hoomaha ana ae, oiai e noonoo aiu.oia o ko Arol hoi koke mai oia " no ka rpea nana i hoemama a hoopoina mai no hoi i kona nohond tnehameha ana Nana pono mai la o Arol iaia me ke pahaohao no kekahi manawa pokole aIaila huli aela laa holo aku la ī waho Aole t piha ka elima minute mat kona holo ana iwaho, aia hoi ku hou ana no o Arol īmua o Leinani "O, e Miss Grahame," wahi a AroI me ka mai nei o Unele o oe kekahi". "Owau?" wahi a Lewani, me ka pihoihoi. "Olelo niai nei hoi oe e hele ana olua ī ka holohlo e Aroi" "Oia nohoi," i pane koke raa, j a: o Arol; a o oe pu hoi kekahi 1 j makemake la e hele ī ka hololio. Aka, aole hiki ta'u pehea 1 maopopo ai i ka Makuika, he hiki ta u ke hololio?" i ninau aku ai o Leinaai "Auwe, na'u nohoi i hai aku nei īaia, 5 ' t pane mai ai o Arol me ka eleu. "Nau ī hai aku nei iatal" i liooho aku ai o Lemani me ke pahaohao nui iloko ona ī oi ae i ko ka mua. "Pehea e hiki at 33 oe e, kamaiho iaia ia mea?" "No kamea ua īke no au he hiki no ia ee ke-hekho*-'

Hopu mai la o Aroi 1 ka lima aLeinani aaiakai aku la no iaia iloko o kona rumi komo lole, wehe aku la 1 ka puka o fca ume kaiilole, a kuhikuhi aki) la o Arol me kona lima akau 1 ka loleholoho o Lemani, a Leinani noho 1 t opiopi ai ' a hookomq iloko o kona paiki j!i laia n\a Melehone (Meibourne) a mamu.ihoi o kona k r.i ī k\ moka no Enelcyn "A!" t£«.\ 11wahi a Arol me ka haahei Iko c»u i kekahi la aku nei oui o Maiy e hooponapono an,i i kou nuni nei, ai koua wehe ana i ka pahu ume ktu lole nei uo ktj pilalu and i, ko poe lole, oia ko'u ike ann, tu; ku'u 1 ke .vtia īho riet i kou mau lehehelena kaiinmha nohoi a haikea kou niui p.ip.Uma, hoomao koke ae ue, au 1 keia loluhololio ou, a oi.i ko'u me<t i holo aku nei e hai īa Unele lie ike liololio no oe, d oia kana i kauuha mai nei me ka leo nui a lohe la e kekahi e ae E hele oe a hai aku la Miss Grehnme, e hauoli no oia īna oe e hui pu mai me maiui no ka holoho, a olelopu mai nei oia a hopohopo oia no, kon oma'ima'i a lioi iho neihoi aole onajke iki ia ee ī keia mau | la ae nei he eono ! Nolaila, e a%uu mai oee| kuu Miss Crahame, a e hoomakaukau la oe iho. E hoi ae! ana au e komo i ko'u i.iie. B! |ū4;\ hou atia ona p t mlolp p(,u, ; pela mai nei o Haku Makuiku u'u, aolt? hoi o ku.i paaleie veJfcveta, ī kupopp w.ile no ī na keiki lnln "AIm, e ku »ho oe, i huli koke mai at o Arol n > ki pukp. aku iwaho Aole lnki la'u ke ke hele nie oe e Arol Ku lohaloha īho la kn Haku Opio Arol no kekahi manawa. "O'*" wahi a Arol' Aole ka oe e hele ana ? O keia anei ka'u pane e hai eku dt ī ka Maku'ka? "Ae," wahi a Leiuam Hai aku oe i ka Haku Makuika, ua nu» ko'u mahalo Hia, dka ua oi -aku ka pono aole e hele. E holoholo wawae aku no hoi j au —aole— he mau leta ka hoi ka'u e kikju uku ana." "Ina pela," wahi a Arol i hooho ae ai me ka o kona manaolana, a puka aku la oia īwaho o ka runn me ka nuha. 0 ka holo lio ana ī ke kakahiakanui o keia ano r īaia e nana janaiwahoo ka puka amani ipaioko o na owawa ame na kuls uhu|.i e waiho kalae mai ana imua ona, a e kuko ana no ka ike ole i keia map nani e waiho mai la īmua o kona mau maka, lohe ana oia 1 ke kitceke mawaho o kona puka ame kona hult ole ae i a olelo aku la oia, "Komomai,"'

Alaila, hemo mai la ka puka a komo ana ka Makuika. Ua| kah'koia ou me ka pial >le veleveta holo Iio i hanaia a pili' pono, me Jca molma veleveta' kaula rQa kela ame keia aoao o kona lolewawae, apela pu po hoi me kooa kuka. E paa ana oia t kona papalekapu ma kona nipa akau arng kan.a uwepa rna kekahi hma, a u[u ae la ilo)so o Leinani na haliaha ana no ke koa kalaiwa kaa ana i īke ai mamuai kona wa e no. ho ana me kona makuakane ma ka aina mehameha fo Aukekulia, oiai he alakai oia no na powa o ka ululaau o Aukekulia, a e hoike mai ana i kona kula03. wiwo ole me ka hapa o kona i uhna a paa. O keia hoi e ku nm imua pna i0

ka Haku noia a Jdal?mk& hoi q ke Kakela Mauna me kon a paalole holo lio, aka, o ke ku.lanakilakila ame ka haaheo aole īa j alo ae mai ke kulan» o ke koa kalaiwa kaa ana 1 īke

maemae o ka Makuika ana e ike nei r ua 01 aku ia i ko ke koa kalaiwa kaa, i hoo» loa īa ae hoi e kona mau . maka pomponi hulili 1 piha me ka oluolu ame ka wajpahe, Ua ku ae la o Lemam iHeona huli ana mai a īke aku la o ka Makuika ka, ka* mea ana 1 ae aku ai e komo mai, haikea ,ae U' kona mau papnlina no ka manawa, alaila, kokolo ae la ka ula, oiai ua maopopo oleiaiai kana mea e p,uie aku ai,oiaii ua ike iho la 011 no kona hoole eina aku ke kuu.u o keul 1 e!e ana mui o ki 1 kona !iumi ; "E kala mai oe ia'u e Mms ( Giahame no keia komohewa marla," wahi a ka .Makuika me ke kunuu haahaa ana mai, aka, no, ka u nei pane i lawo ae net ia'u mo kaleha ana ihti o kon i maka la Arol, e ku ana ma kona aoao, a me ke kauaha i haiwna m.u uua, ke hop[)hopo nei au, uh h.ina kolohe oia nei īa'u a i ole, ua pulapu puia kaua e nei w ihi keiki koU he L)a hoouna mai nei au i.iia nei no ke noi ana ia oe e hele ī ka hnlo li i me īa nei a ,me a'u p'i no hoi. "Oia no ka'u 1—o—le —lo," waki a Arol ae ai. Ke hoike m..i nei kou nuu helehe llena, mai ko'u ike htj.e loa ana !>a ee he eono ia i hala ae nd. 1 Ua h'»r)pa >hao loa f e ip i p jfio lloko u kci,t p„nH t ie 1» ka Makuika ni.. u 'a inaanei i ku rai„!— a ke p.ae īho la ee loaa ole ofia ea huiiun hou o waho. "Eu no au ke he'e nei iwaho 1 pa )a apau e Iiaku Ereak|spedre," a Lemani i pane aku ai. "* j "Ua īke ile aHa| 0 ka hapaha nule a hiki i na pukapa a jhiki loa aku i na kauhale aku niawaho' Aole oia ka'u l mai leemake ai O ka mea kupouo loa nou, oia no kou holo iio ana maloko o na owawa, maluna he»» o na puu, a ma na kula uhul.i ame m ululaau o keia mau kuahiwi i? ku mai nei "Ae," i pane aku ai o Leinani. He mea ojaio no la —aka, ya paa īoa u au | ka hana i keia wa, e kuu Haku, "A pela no hoi ap," 1 pane aku ai ka Haku jp£ ka Ipo puanuanu, Ua hoopaa ia au no ka hele ana me Atol nei ame oe; e oluolu oe e awiwi rhai. Aka;-M hoomaka aku ai o Leinani me ke kuoo, a aneane loa hai kona leo ī kela wa ka hmhqi me he hau ala |iuji la qa nuka o ka NUkuika maluna mai o kona • poohiwi, ua hele a huī»li ka pupuku ana ae q kona kue ma■£a, 1 maopopo loa hoi īa LeiI3anj kona hoailona, hai mai oe īa'u ī kekahi kumu kupono laa no keia hoole ana ou e Miss Grahame, a aole au e kamaiho Hou he hookahi }iuaolelo. Ina pela ke |>aa\yi npi au ja oe he |5 minute po kou ana tja mumule iho Iao Leinani ao kekahi manawa pokole Mohala ae la na helehelena o ka Makuika a akaaka ge la oai. 3 ihi ae oe a ka. puka mahope e huli a{a i ka malapua, piai ao au i ho nou malaila. Ma hopohopo oe a haalulu hoi \ Hoomaha īho la oia me ka nana P"no ana mai ia Leinani. E wae mai ana auaoka lio maikai loa kou."

hoikefkt pua aloalo o na I ann jike olp iipau (kl ( ii>hIimuhi, IT h 1 ! JU , 1 , n0 l » 01 " nial ke molm'uhalM no hoj u i Jj a uu j n o ka Puukolu ns) P,| la klJ) ka Iiilie hoikeikeo na men hou o Ha«'«II npi, lua ka HoteI« Uawan ina laila īho 1 nn maliaikw Nani no hōt na pua ——|