Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 29, 21 July 1911 — KA MOOLELO O KA KAMEHAMEHAI. Ka Na'i Aupuni o Hawaii nei KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA a o Ka Hi'apaiole ma na Kahua Kaua o Hawaii [ARTICLE]

KA MOOLELO O KA KAMEHAMEHAI.

Ka Na'i Aupuni o Hawaii nei

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

a o Ka Hi'apaiole ma na Kahua Kaua o Hawaii

Pn lakou nei a wawa hnu I mai la no na leo hauwahwalaau | 0 na kanaka m-iuka mai, he poe i lanakila no keia Aole no ī liuliu, halawai mai Ia ua pne lanakila nei rne lakou nei Elike no me ka ntnau a na kanaka mua, pela no keia, a o Keawo mauhili no hoi ka mea pane e like no nie kana i pane mua ai < A mamua oko nei komo ana aku iloko oka ululaauj loloa, lohe hou aku la no lakou nei i ka hauwawa mai o na kanaka koa o Kamehameha I keia wahi, huli mai la o Keawemauhili ī kana alnwahine la Ulu 'lani a olelo mai la "Ei nei—e' E haalele ke kama a kaua, ma he aloba kou īa'u?" "E aha ? " wahi aka wahine ī ninau aky ai i ke kane ia Keawemauhih "E haalele ke kama a kaua Hele aku auanei no paha kaua a o ka ia nei hana mau no o ka uwe, a loaa mai kaua, a oko kaua ma-make no īa. 1 ' Ku īho la o Ululani a nana īho la 1 ke kaikamahine, a na ka waimaka no e īho makawa--knma kona mau papahna:. Hu mai lakona aloha no kana lei i luhi ai, aole ī kana mai Ae na wai ole hoi ke aloha, a aloha wale īa ka hoi o Kaunuohua, he wahi pohaku wale no . A ke hiolo nei kona mau waimaka, mokumokuahua ka naau aka, iaia i hoomanao ae ai ina olelo a kana kane no ka pakele 'okolaua ola, oia ko.Ululani wa i huli mai ai a olelo ma; la ī ' ke kane: "Heaha la hoi' E waiho ae au i ka lei a kaua, a na ko kaua mau kupuna o ka po e aloha mai īaia." Honi īho la o Ululani ika ihu o kana kaikamahme me ka walohia launa ole o kona naau apau, lawe aku la laia alihoomoe ihu la īloko o ke opu nahelehele. A hoonohoia aku Ia ej laUa nei he elua kahu e kiai ai I lua kaikamahine nei Ona | .QOB o keia mau kanaka, oia o j Keliilelepa a me Kuaele, iīala aku la o Keawemauhih ameUlulanī, e ahai ana iko laua ola iloko o ko laua mau poho lima iho, a waiho īho la t ka lei a laua īloko o ke opu naiielehele. ona wahi kahu hoi keia i hoonohoia ai e kiai ī ua kaikamahine nei, hoolalau aku lalaua makahi e--ohi olaolao wahfe au C7iai laua e ohi wahie ana, hoea koke mai ana do na koa i lanakila, a ike ae la lakou ika waiho mai o ke keiki īloko o ke opu nahelehele, a ike mai la no hoi i aei mau wahr kanaka e ohi wahie ana, ia.wa ninau mai la ua poe koa net i ua mau wa-l hi kahu nei: "E! Nawaikela kamaiki e uwe mai la?" "E na wai hoi," wahi aua m a u wahi kahu nei i pane mai ai. wa hele aku la m koa lanakila o Kamehameha ao kahi a Kapiolani e waiho ana, a hele' jpu aku la no hoi me ua mau I

01.T?.T0 HOAKAKA

jwaht kahu nei no ka nana ana. i Ku ikt mc\i ld no laua nei ma !kaht kaawale mai, a o na koa rto kai hele loa aku a lona ua wahi kaikamahine nei, a lalau iho la kekaht kanaka o lakou a hapai ae la laia ildna. I ka nana pono īho o ua wahi kanaka nei, oiai ua ano owehewehe loa ae la kai ao īa wa, a īke iho la īa ī ka ui a he nani na helehelena o ua kaikamahine nei, me he ala he keiki ota na na aln 0 ka opeope pono ae la no a ua wahi kanaka nei a pja ua> kaikamahine nei a lawe aku la laia i kai. Ke hele la no hot ua poe koa lanakila nei mamua a ke hahat hoolalau aku la no hoi na wahi kahu mahope. A hoealakou nei t kai o Kahaluu, ua malamaia īho la o Ka piolani me ka pulama īa ana me ka hookapukapu. 1 ka ike ana o na wahl kahu oia o Keinlelepa a me Kuaele i keia malama hoopunahele loa ia o ka lei a ko laua haku alii ua hoi aku la laua no Hilo Pela i loaa ai ka pakele kupanaha ai la Kapiolam, a he ku no hoi i ke "kamahao latma ole mai ke hoomaopopo īho ī keia kulana A hoea aku la o Keawemauhili a me kann. wahine me Ululani ī Paauhau, a mailaila ae hoea loa 1 Hilo, a lilo no hoi oia ī aln no Hilo a me Puna. Nolalla", ī keia wa e ku nei ka mokupuni o Hawan, ua ike iah6 ekolp mau moi nui ku kaawale o'ko lakou noho aimoku ana. Ka mua o KamehameHa, oia ka moi o Kona, Kohala a me kekahi mahele o Hamakua. Ka lua oia Keoua Kuahuula, oia ke aln a moi no hoi no Kau a me kekahi hapa 'o Puna 0 ke kplu oia o Keawemauhih; oia no hoi ka moi o Hilo a me kekahi mahele o Ha-| makua a me kekahi mahele no hoi o Puna. Mamuli o ka hlo ana ae o Kamehameha i mot no na Kona no Kohala a me Hamakua, ua hookoia ke mele wanana a Kea ulumoku i haku ai, oia hoi ke mele o "Haui ka Lani," a o ka pauku ekahi no J la o ua a mele nei, O Haui ka lani, malolo ho-i nua He mauli haui lant, malalo auhee, Ea malolo auhee huli moku . keia, He ?naha nui keia, no ke auhee keia, He manomano no ke auhee huli moku, Ke hai mai nei ka po i ka hee, Ua kōia īlaila. po auhee, Hma wale i ke ala, Ke one ka ke au me ka honua, _ Ua luo eia la ia kalani, Ua hele kino alfi 1 ka hano, O ke kmi hoi i ke kiekie, Ua ]uia ; ua helelei, ua hun«

ua ilalo* CJa pepehu wale Jcada "wahine—e, Ke ku la na'lii elua, Ika hale 1 Jka poup4 u make ia lakou, Auhee īa lakou la, fCa ha!e make ia lakou, I Ka lanakila iaia nei, Ua hehee ka aina, he alii make, He malama ai nei o Hoku, Ulu kama-ehu, owela ula weJa ka lani, Uahoa ka lam, ua kama e, Ke kau nei na omea lani, Ka omea |lani Nakoko, Maea ke ao, mahana, koe hana ka po, Ua maea lani, owela ke kuahiwj, Ua koi opua, kaiawe na mauna, | Ua lele ka hoaka o ka aina,« Kau ka neo o ka uhane o ka moku aia īluna, Ua ikeia na īlnln a Palila, Ua hooleua i kahi make e kau Ma ka mea hoi e pih ana la Kapiolani i hoikeia ae nei, oia no ke alnwahme kaulana o Hawaii aaaa i aa aku e paio ika [ mana o Pele ka wahine oka Lua, Ona huaolelo a Kipiolam "i aa aku ai la Pele ma ka malama o Dekemaba 182,3 paha (wahi a ka papa kuhikuhi manawa a S M. Kamakau) ola kekahio, na olelo kukala ali' kaulana loa a nei wahtne i kiloi īa ai e kona mau makua iloko oka nahelehele elike me ia i hoikeia ae nei. Ma keia malam,a a ma keia makahiki i īho aku ai ua aliiwahine no lalo o ka lua Pele, a hoopuka aku la 1 keia mau huolelo. u O lehova ka'u Akua, a nana i hana i keia ahi ai-honua, a nolaila, aole o'u maka'u īa oe e Pele. Ina waū ē make ia oe e Pele 1 keia wa ano, alaila, e ma naoio oukou e kuu mau hoahele ia Pele. Ke hilinai nei au īa lehova, a nana au e hoopakeie mai ka uhaki ana i ke kapu ai ohelo papa me ka «ike maka o ko'u mau hoa makaamana nei Ke make ole au liia ano, alaila e hilifiai mai oukou la lehova, oia ke Akua Kiekie loa iloko o ka lani a me" ka honua Aole o keia Pele hiki ole ke lele iluna o ka lani me kona iho. Ma keia wahi o ka moolelo o Kamehameha e nana kakou e na makamaka heluhelu no ke ku ana o ua Kamehameha nei i ka moku. Ua lilo. na moku o Kona, Kohaia, a me kekahi hahapa o Hamakua i mau kahua hoolulu a hoomakaukau na'i aupuni na Kamehameha. O na pohaku kumu iho la no ia o ke aupuni o Kamehameha, ka mea no i hoopuka īmua o Kealoewa a me na'lii e ae, a mamua oka lele loa ana ae o kona aho hope loa ma keia ih honua, oia hoi ''E na'j wale 00 oukou ī kuu pono aole e pau," } hoopuka ai raa keia wa, oia keia, "E om wale no oufcou i kuu pono a—" Aole-ipau (oapiai na huaolelo hop6 i ka hoopuka ia, oka lele loa ae ia no ia c kona hanu. Aka, e hoomaopopo ia n«« ua hoonohonohaia ke kahua, ua A'e ia a piha kona mau alualua, ua ku na pou; ua paa na hale ua'i auppni o Kamehameha, ua ku hoi Ika pioku, a ke hooko ia. nei na oielo W*%ana a Holae 1 hoopuka mua ai, oiai oja pi& Mūui. Aole i pmi Mh ke pule uui & keja ae s lauahi k&kou i „ a P a j Hoopii mai o a o k* aina no k» muau Kiaaina ia Peresidena Ta<t a i ka Aha Senate.