Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 35, 1 September 1911 — KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

Nona k\ Nani, Pau kf Kua Mahina ke alo—lmi I KANA.I , Ipo'ma n\ Al k Kualoloa oka Moana—l A0 1 l'U ! KIA KA OniA NOIiO 1 KA MALU O KA PUA IIAULANAI' I" Q onKĀ"IKĪWT.II" 1 KUIA NA KUPUA 0 HAWAI HJ'U\ NV P,)l I j HIHL ō KON\ lĪANAUN'\

fJOKUNA 11. 'a ua'i ku mai ai 0 Kapuka-" pu ke aikane aloha a Holualo«t ma Lon fioao, apm 1 1 am c ke kiloiloi ana ae ona 1 ka puil I m.iwaena nna a me Keakakilo-I hi. I E hoomika penei 1 OKa uakahi 2 O M unaka"lm. 3, O K.uneikoUi 4 O Kaha'hi 5 NalunaniM 6, Nionoama 7 0 KeawehiLi 8. O KamahUau-1 walu 9 O Kaholokuaiwa. 10 j 0 Kaumiunii) alaila, hoopuku j I au 1 heuvnaaū olelo; j | Puili ai ohtlo ka uui iu, ke' | ai holoholo U 1 ka uka 0 Puna , 0 l J una peua-aala 1 ka hala me kal'hua. Lehu.. puuleua ka j makini unu o Hiio, al.ula, hoo- ! puka ae la 1 keiamau olelo; "Leileī—e, leilei la/' Ina ua kaa la Kapukapu ka hopu.ana 1 ka puih hope loa, oiai o Kaumiumi īa hjpuna oleb hope 1 hoopukaia ai e laua me Keakakilohi ma ka hopuhopu puili ana. Alaila, na Kapukapu me uim mau kaikamahine īke ole 1 Jse kane e haa mai īmua 0 ke anama, > ghke paha me ka haa ana o ke Salome īmua o ke aiu Ki&ajt>;£ Pilako, ano ka eie: lua ole o ka haa ana a keia kaikamahme me ke kuhr ana o kona mau hma ame ke kiloi ana a kooa mau kapuai wawae, ka awihi ana a kotia mau maka, na ia mau nani lua oie o ka haa ana a keia kaikamahine imua 0 Piialeo, 3. na ia mea 1 hoonakanaka aku i na kul? 0 ke 'lu Kiaaina Pilako, a p4ti£ rpai ljioia īmua o ke kaikHmahiaae e haa ana. *'0 oa mea apau au e hoi maL ar, e ae no wau. Ina paha o ka hapalua 0 ke aupuni Ua paae aku la ke kaikamah)pe haaheo 0 īa po. ke J3oo 0 lone Babariko ka'u 1 makemake ai," Ua hookoia ke noi a ka ui hula anapuu, Eka makamaka heluhelu, e ae mai ia'u e wehewehe iki aku ao keia poe hula puih. O ka Hula Puih, he punaohe īa i okioki lnln eljke me ka [ pu-a ia ana i na niau a elike po 1 hoi me ka Idloa 0 ka punaohe I pela no ka loloa e okjokjia ai a jput{ika punaohe, Ina heumi Lkaikamahme ma kekahi aoao a pelama kekahi aoao, ai ole emi mat malalo na kaikamahme 1 kahi wa, alaila, noho like ilalo | a kiloiloi hke aku la lakou Ika |lakou mau punaohe me na hua mele ma ko lakou- mau waha, ,oia iho la ka hula puili. ! !Pela hoi keia jjbokuku kiloiloi puih mawaeaa q Kapnkapu a me Keakakilohi, A i ka hope loa oka laua kiloiloi puili ana, ua kaa mai la no ia Keakakilohi ka hopu hope ana i ka pujjj f oia hoi "umi o Kaumiumi" 1 ke kaa ana ake eo ia Keakakilohi. Ku aku la la īluna me na kaikamahme ui he umi, a,haaaku la mai kooa kala aku a hiki i ( kahi a Holualoa e opho ana me' ( .ka laau i kapaia he Maile. Hp laau loihi la.

K honkap ihli'ia nn-i La wejlelau o ka laau e na n.ea e paa 7tss^^nmī\^ t k nkmmhīI ne e hopu ke kiloilol pu 1 'na puilr, a ke kani n u 110 hoi na mea kani, a kfc kau kapahh nei ka'laau iluna o iuthi o llolualoa e noho iviva, a Ih\l\u ke kipalih aua o ka hiau ;!mi 0 k thi a 110 lualoa e noho ua 11 ipa ao id ka u >ilj, kin La ln. «.īu, naue ke oia , a na keia u.'U hoil e vi,io e 1 koi .k(i la h\>lu. lo •, u.i t jnk4o, tja ir«ki iii u'l ■■ 'ui ,iua 1 ,1 t Kv J u. 1 .4 1 ( i",i l ! v u .1114 r:-i ke iil ' ,11 -k I 1 au m ile A Kl lU.kii 111 e . ULi' nei no k>hi a kau.na'umalu 1 uoho ana, 0..u 110 nae ki noe e Lalil pouli diia il 'k > 0 k 1 h ilan a, ke enu hope iiti o eak »ki|o- j hi a ke nee ui,n m> hoi 0 Hulualoa ma no mua, a hiki i ke kupono ana o Holeaioa mannu o kd Puloulou a ualum lu e noho ano. llaila, 1 haa «111 ai o Kupukapu a me kona poe, a kau at Ia 1 kana ma.le niahiua o k'ihi a Kaumalumalu e nohu nei. It wa 1 oih mai ai o K'iunralumalu maluna o kona-«iaim kuipu me lona kapukapu <ii'i mai ka pOj mai,-ia yra k«3U pu ae ai o Holualoa a pie ma luna 0 ka kaup'i Liko' o jka īkuwa o ka leo uwa o na makda(nana a ne na'in, a iloko hoi o ke kani a na mea kani a ! me tia, mea ouli kupanaha o ka lewa a me ka honua e ikeia ana ia manawa. ua kau like ae la na paa male ma ka olelo o keia v,a, j "hoao hoi ko kela wa." , £a |laua īluna q na eheu o ka jsanu kaupji, ua kikahakaha ae ta i4 |pko 0 ka halau iloko 0 na manawa elima, alaila, pip ae la kona ma u eheii i hope e. pili a# la ma kona pupua, a oil| aku la jno wsho o ka halau nui kahi a na makaamana a me na makua ahi e pioo nei no kahi e laweia ppi na alu opio e keia mauu hoo! 1 ano like me no paha me 6a fealuna mpkuea e lel£ mai nei ma ka lewa, pda 90 keia manu e Uwe nei i na'lif opio no ka lewa. J {Sa puka .ina o na alh mai ka halau akn, ua kaha aku la jug. manu kaupu nei 9. lele polo,lei aku la oiajna na ae kai no 0 Kona, a e lele ana po kahi o ka |makuakaneje noho mai Ia ma Apua, oia 0 Kealakomo, no ka ,mea, la Kaumalumalu ma 1 hoi hou ai 1 hope, ua kauoha oia la Panau ke kupunawahme penei: Ina ap e lohe 1 ka leo o ke kaao e kani ana, i>a haalele au ia Kona, kani ka leo o ka Alala, āia maua me ka'u aloha i ka pa li o Pojjjna., kani ka.leo ke A-a kani kuamauna, aja au a ipp kuu aloha i ka waL hu a Kaujla, kaai ka ieo o ke Elepaio e olelo mai a»a īa oe, "e ono kaia, e ono kaia," aia mau a elua. 1 ke| ko eli 0 Halaln e pupue aoai,' 1 ke kumu o ke ko, a kam ka leo '] 0 ka Ou, aia maua me kuu kane j e auau ana j ka wai eh o Kuka- , i»ula, a o iowahi-k-a-ieo-o-l^a-Oo—l Kaiwi Makapalena, Kaiwi Ula,i

a me na manu apa-u, aia maua i ka Papapalohi o ty[aukele e kui l«hua ana vna lehua_>o Onaokuuluu, a kani ka leo h ka ulili, aia maua i Mokupupu e kulai ana 1 ke kano o ka, uwila, kani ka leo o ke Kolea, ata raaua me kuu kane iloko o ke kaina pa-u--pu-u autīolowai o Laa la oe me o'u kupuna apau e ike ai ui nuua a 1 wahi luau no kaht i'a me on<» uia momona no o M.»nulele nie na poi ono o Mokuoniki me ona wahi 10 wana palupalu o Mawae, 1 kamau maua.a huii iioi i oiralru <iu i iiope, o ie le ituu aiuinei ka oili o mama no niaua " Keia na olelo a Kaiuna lumalu uua i iele ai e ike ia Panau, a Apua hoi i liaoliao ai, īa lakou mawaena o Koiia a me Kau, a huli hou ai o Apua no hope e huii ai īa Kaumalumaiu ■a ia i-atva-e-krtfiMka( me KeaU'<M\ i ka kumu o kona huii ana no hope, wa ora i ike ai ui Kau ualunulu e " ee ana ma ka iewa 1 like ai hoi me na uiea 1 hoikeia ma iu iielu j hala, H ka mea heluhelu, c tHna kaun i ka wa a ka niauu upu e kuupau nei 1 koaa mama leie. Aia 110 ka ua ko«_> ame p~iiiohn ke uln ia iio ru<tluna ma !)a auau u Ka liunu, a u m aia-IT-1 e ae ij j Uot, at t u ,CsJ t > > i'u ! Ut ' | Ika maiui i hui ai ika pali o i\hma, e noho aua no kola>iJ ito īea i ka hauo, oia e Kawel.'he», a no ko īa iks ana Uhii ) aluwahme o Puna, ua jlotkrt)ll at ia lio hpi j.u ) hano, a oia keia Ji Kumaiumaiu ka ui 0 Puua, ka Papaioh 0 ipua— e J:iaho-£iaEo-haho ii ka ui o ke kai maokioki— e, iJaho-uaho-haho, a no ka maopopo ole o ke pu u a me ke kam ana o na lakui Jiope u keia ineie i Pohina la Hoiuaioa, ua u: ae la oia a uinau aela i kaua ah wahine u i£ ka ui o Puna, a.'i 1 iohe wale ai, akahi no wau s ikemaka i kou nam, ama ke kaua huaO ana 1 keia po, heahe ifa'u ē |)ai)a aj pp Jceia wahme ieo Jpa i ka hpokan} hano a l na lalani meie hope hoi o kane kono la kaua aohe maopope ia'u, 0 hope aku o kana wai huaoieio, haho-haho-haho. H< aha ia ia m.ui oleio e kuu aloha? Eia kekahi, akahi no kaua a hui like a ike mai . oe ia'u a īke aku au īa oe. Pehea ia wau e hana aku ai ia oe, a o" oe hoi ia'u, Nakeia mnau a Holualoa ia Kaumalumalu kana wahine, ua mmoaka iho iaoia i keia 'mau ninau a kana kane, a pane ae la ī ka huaoielo e hu ai ka aka a iauaAuhea oe e kuu aloha,? he maukauka oe, a he no hoi au. n Aole' paha oka ninau ka. mua, o ka hoopapa mai-ka mua a pa hoi au ia oe alaiia, hiki ke olelo ja ae, "ieā kulou aka iawaia, tia malie." Pehea auane hoi au e hik» ai ke hoopapa aku ia oe, a no ka mea ua kaupaleia kaua,eia keia anuefjue kp moe ke'a nei mawaena ou a qie a'u 5 me hs mea aia ua pukuia a paa kaua. Pehea la ko'u pono, oiai hoi ua liio au i kane nau, a o oe i wahine na'u. Pane hou mai Ia ka wahine me ka minoaka: ''Auhea oe e kuu aioha? He maukauka hoe hewa loa 110 ka paha oe? Aole i maamaa ike kuhoe, pono ole no ka helena o ke kai hanupanupa. Kai nohoi i hana - ia na ihu o kaua i mea hani, aole ī mea kau n* ka nalo, keia mau olelo a Kaumalumaju i kono aku ia Holualoa e lele aku oig a puih ia Kaumaluma.lu, aha la no ua mau ahi opio nei e lulumi ana ī ka papa kahuhhuh o Wailuku, oiai ka manu kaupu e kauaheahe ana t ka lewa lani mekamanao la aohe mea nana e īke ae i ka mea huna a na'lu opio ke 4?e-kupapatilā-i—karHharwtliika uhu a me ke kale.